W sieci pojawił się list wystosowany przez Polskie Stowarzyszenie Niezależnych Lekarzy i Naukowców (PSNLiN). Adresowany jest on do „Dyrekcji, Grona Pedagogicznego, Rady Rodziców” i wyraża zaniepokojenie akcją promującą szczepienia wśród nieletnich w wieku od 12. do 15. roku życia oraz dąży do zaniechania szczepień u dzieci. Według autorów listu dla dostępnych szczepionek przeciw COVID-19 rzekomo nie zostały ukończone niezbędne badania, na podstawie czego uznano, że szczepienia są eksperymentem medycznym. Uważają również, że „promowanie szczepień u dzieci jest więc w istocie zachęcaniem, a w pewnych okolicznościach może być zmuszaniem do uczestnictwa w eksperymencie medycznym, co jest niedopuszczalne”. 

PSNLiN umieściło list na swoim profilu na Facebooku dwa razy (1,2). Dwie kopie stały się bardzo popularne w mediach społecznościowych.

Źródło: www.psnlin.pl.

Oba posty zostały udostępnione łącznie przez ponad 8,5 tys. użytkowników. W sekcji komentarzy list spotkał się z poklaskiem: „List bardzo merytoryczny. Mam nadzieję, że dyrektorzy szkół, pedagodzy i nauczyciele podejdą do sprawy zdroworozsądkowo i nie będzie z ich strony nacisku”, „Dziękujemy Wam w imieniu wszystkich Polaków. Takich ludzi potrzeba. Ratujmy nasze rodziny, dzieci. Nie dajmy się!!”, „Dziekuje za to ze jesteście i robicie dobrą robotę” – pisali internauci, przy czym niektórzy z nich wskazywali na to, że postrzegają szczepionki przeciw COVID-19 jako zagrożenie dla zdrowia. 

Kim są osoby z Polskiego Stowarzyszenia Niezależnych Lekarzy i Naukowców?

Polskie Stowarzyszenie Niezależnych Lekarzy i Naukowców powstało niedawno (data zarejestrowania Stowarzyszenia to 21 maja 2021 roku) „w związku z aktualną sytuacją zdrowotną  i podejmowanymi decyzjami, które budzą nasze wątpliwości i coraz większy niepokój” – jak możemy przeczytać na ich stronie. Prezeską PSNLiN jest Dorota Sienkiewicz, wykładowczyni na Uniwersytecie Medycznym w Białymstoku, która propaguje poglądy antyszczepionkowe (władze białostockiego Uniwersytetu Medycznego napisały na ten temat oświadczenie, w którym odcięły się od działalności swojej kadry na tym polu). Sienkiewicz przyczyniła się do rozpowszechniana tzw. „Listu Lekarzy”, o czym pisaliśmy w artykule „Treści zawarte w »Liście Lekarzy « nie są zgodne z faktycznym stanem naukowej wiedzy”. 

Tezy prezentowane przez członków stowarzyszenia są popularne w mediach społecznościowych zrzeszających osoby o poglądach antyszczepionkowych. Tak było np. w przypadku nieprawdziwej informacji, że zaszczepieni rzekomo częściej umierają na COVID-19, o czym pisaliśmy w artykule „Szczepieni umierają częściej na COVID-19? Fake news!”. Teza ta została wysunięta przez Piotra Rossudowskiego, wiceprezesa i rzecznika stowarzyszenia. Podobne poglądy ma inna członkini stowarzyszenia, Katarzyna Bross-Walderdorff, znana z propagowania homeopatycznych metod leczenia i antyszczepionkowych teorii.

Szczepionki przeciwko COVID-19 zostały przebadane prawidłowo i nie można uznać ich za „eksperyment medyczny”

W liście czytamy, że „Polskie Stowarzyszenie Niezależnych Lekarzy i Naukowców pragnie zauważyć, że dostępne szczepionki przeciwko COVID-19 nie mają jeszcze ukończonej III z IV faz badań klinicznych”. Zawarta tam manipulacja opiera się na nieznajomości etapów prac nad szczepionkami i szczególnymi rozwiązaniami, które wprowadzono w czasie pandemii. W praktyce szczepionki przeciw COVID-19 zanim wprowadzono je do użytku przeszły wszystkie niezbędne badania kliniczne I, II i III fazy w ramach obowiązujących procedur (wbrew temu, co napisano w liście). W ten sposób wykazano ich skuteczność oraz to, że są bezpieczne w powszechnym użytkowaniu. 

Ze względu na szczególną sytuację uproszczono proces badań (bez utraty ich jakości) poprzez wprowadzenie odpowiednich procedur. W przypadku Unii Europejskiej wprowadzono procedurę „rolling review” (przegląd kroczący/etapowy), dzięki której poszczególne etapy prac były prowadzone równolegle i analizowane na bieżąco, a nie kolejno po sobie. Dużym ułatwieniem w ich opracowywaniu było również doświadczenie badaczy, dostępność dużych grup badawczych, jak i finansowanie. Pisaliśmy więcej na ten temat w artykule „Czy szczepionki są nieprzebadane i niebezpieczne? Fake news!”.

Narodowy Instytut Zdrowia Publicznego-PZH wskazuje, że na zasadzie warunkowego dopuszczenia do obrotu część badań z trzeciej fazy będzie kontynuowana w niedalekiej przyszłości, czego celem jest to, by producenci szczepionek przedstawili dodatkowe wyniki w takich kwestiach, jak m.in. czas utrzymywania się odpowiedzi immunologicznej. To, że badania będą kontynuowane, nie świadczy o tym, że szczepionki przeciw COVID-19 są niebezpieczne. Powtórzmy: już w badaniach klinicznych III fazy wykazano skuteczność i bezpieczeństwo szczepionek przeciw COVID-19, jak w przypadku każdej innej szczepionki, która podlegała tej fazie badań. IV faza badań (porejestracyjna), o której mowa w liście, odbywa się zawsze po wprowadzeniu szczepionek do użytku i tak jest też w przypadku szczepionek przeciw COVID-19 (ponieważ objęto je tą fazą badań). Wskazana faza ma na celu monitorowanie bezpieczeństwa szczepionek w czasie ich powszechnego użytku, co pozwala m.in. wychwycić najrzadziej występujące efekty uboczne. 

W wyniku niezrozumienia problematyki badań nad szczepionkami uznano w liście, że „powyższa okoliczność (kontynuowanie niektórych badań – przyp. Demagog) powoduje, że szczepienia tymi preparatami są w istocie eksperymentem medycznym”. Nie odpowiada to jednak prawdzie, a jest jedynie efektem bardzo niekonsekwentnego i niedokładnego stosowania naukowej i prawnej terminologii. W świetle rozumienia polskiego prawa masowych szczepień przeciw COVID-19 nie można uznać za eksperyment medyczny, co potwierdził Urząd Rejestracji Produktów Leczniczych, Wyrobów Medycznych i Produktów Biobójczych, informując oficjalnie pod koniec kwietnia br.:

Jedna ze szczepionek przeciw COVID-19 została dopuszczona do użytku u dzieci powyżej 12. roku życia. Badania potwierdziły jej skuteczność i bezpieczeństwo

Przedstawienie szczepionek jako „eksperymentu medycznego” stało się polem do zanegowania sensu szczepień przeciw COVID-19 u dzieci i przedstawienia ich stosowania jako niebezpieczeństwa. W liście PSNLiN stwierdzono, że dostępne szczepionki przeciw COVID-19 nie przeszły wymaganych badań w młodszych grupach wiekowych. Tymczasem w przypadku preparatu firmy BioNTech/Pfizer zostały przeprowadzone badania w zakresie stosowania wśród dzieci w wieku od 12 do 15 lat i dlatego zostały dopuszczone do powszechnego użytku (do tej pory jako jedyne w tej grupie wiekowej w Polsce).

W badaniu klinicznym III fazy udział wzięło 2 260 nastolatków. Okazało się, że zastosowanie szczepionki w tej grupie było skuteczne i bezpieczne (zaobserwowane skutki uboczne były podobne do tych, które pojawiły się u badanych w przedziale wiekowym 16-25 lat). Pfizer/BioNTech prowadzi też badania nad bezpieczeństwem i skutecznością swojej szczepionki przeciw COVID-19 u niemowląt od 6. miesiąca życia. Na początku czerwca 2021 roku Pfizer zapowiedział też, że zamierza przetestować swój preparat na większej grupie dzieci w wieku poniżej 12 lat.

Z końcem maja 2021 roku pojawiły się też informacje na temat zakończonego badania przeprowadzonego przez firmę Moderna wśród nastolatków w wieku 12-17 lat. Również w tym przypadku wykazały one, że zastosowanie tego preparatu jest skuteczne i bezpieczne. Ta szczepionka nie jest jeszcze dopuszczona do użytku dla nastolatków na terenie Polski.

Pod kątem stosowania szczepionek przeciw COVID-19 u dzieci badania przeprowadza również firma Johnson & Johnson. Na ten moment nie wiadomo jeszcze, czy te szczepionki będą stosowane u dzieci. Z kolei badanie testujące szczepionkę koncernu AstraZeneca u dzieci i nastolatków zostało chwilowo wstrzymane w związku z rzadkimi przypadkami powikłań dotyczącymi krzepnięcia krwi, które zaobserwowano u dorosłych.

Fałszywe argumenty na poparcie tezy o braku bezpieczeństwa szczepionek przeciw COVID-19 u dzieci. W liście zaprezentowano cytat ze strony Światowej Organizacji Zdrowia (WHO), który głosił, że  „na chwilę obecną dzieci nie powinny być szczepione”, przez co próbowano zanegować sens szczepień przeciw COVID-19 u dzieci. Wskazana treść nie jest już jednak dostępna na stronie organizacji, ponieważ została zaktualizowania. Pierwotne zalecenie odnosiło się do chwili, w której nie zaprezentowano jeszcze wyników badań nad szczepieniami u dzieci. WHO nie odradza szczepienia dzieci przeciw COVID-19. Jak możemy przeczytać na stronie: 

23 czerwca 2021 roku zapytaliśmy przedstawicieli WHO, czy treści zawarte w komunikacie na stronie WHO są aktualne. WHO potwierdziło, że stanowisko organizacji w kwestii stosowania szczepień wśród dzieci, zaprezentowane w opublikowanej informacji, jest obowiązujące. Więcej na ten temat pisaliśmy w artykule „WHO przestała zalecać szczepienia nieletnich? Fake news!”.

Choć śmiertelne zachorowania dzieci są rzadkie, to szczepienie tej grupy wiekowej przeciw COVID-19 może odegrać bardzo ważną rolę w dobie pandemii. Jak zauważa Narodowy Instytut Zdrowia Publicznego-PZH, nastolatkowie powyżej 12. roku życia dopuszczeni do szczepienia poprzez szczepienie przeciw COVID-19 zmniejszają obciążenie chorobą i skutkami zachorowania, a także przyczyniają się do zmniejszenia krążenia koronawirusa SARS-CoV-2 w populacji.

Warto również podkreślić, że choć prowadzona jest ogólnopolska kampania zachęcająca do szczepień #SzczepimySię i uruchomiono możliwość przyjęcia preparatu przez osoby powyżej 12. roku życia, to szczepienia przeciw COVID-19 w Polsce nie są obowiązkowe. Decyzję o tym, czy dziecko zostanie zaszczepione podejmuje rodzic/opiekun prawny.

Podsumowanie

Na całym świecie można znaleźć medyków, którzy stawiają tezy niezgodne z konsensusem naukowym czy głównym nurtem. W przypadku przedstawionego listu lekarze i naukowcy, którzy go wystosowali, posługują się informacjami nieaktualnymi i nieprawdziwymi (jak to, że szczepionki to rzekomo eksperyment naukowy w świetle polskiego prawa czy to, że WHO rzekomo nie zaleca szczepienia dzieci przeciw COVID-19).

Z wiarygodnymi informacjami na temat szczepionek na COVID-19 można zapoznać się na stronach Światowej Organizacji Zdrowia, Amerykańskiego Centrum ds. Zapobiegania i Kontroli Chorób, Europejskiej Agencji Leków, a także w białej księdze pt. „Szczepienia przeciw COVID-19. Innowacyjne technologie i efektywność”, opracowanej przez inicjatywę Nauka Przeciw Pandemii.