FAKE NEWS W PIGUŁCE

Na Facebooku pojawił się post, w którym umieszczono grafikę z tekstem: „Jedno z najważniejszych zdjęć powojennej Polski. Kaczyński głosuje za odwołaniem rządu Jana Olszewskiego. Celem rządu była dogłębna lustracja komunistycznych aparatczyków których pełno teraz w pisie… Oni stali, stoją i będą ZAWSZE stać tam gdzie było ZOMO..!”.

Zdjęcie zamieszczone poniżej przedstawia Jarosława Kaczyńskiego podnoszącego rękę w górę. Obok polityka widoczny jest Donald Tusk, którego dłonie nie są uniesione. Scena ma miejsce na sali obrad Sejmu. Fotografia została przedstawiona jako udowodnienie, że Kaczyński głosował za odwołaniem rządu Olszewskiego.

Źródło: www.facebook.com

Komentarze użytkowników Facebooka świadczą o tym, że uznali oni treść posta za zgodną z prawdą. „I takie g***a śmią nazywać opozycję komuna. Tfuj!” – napisał jeden z nich. „Tow. prezesie, powieś sobie to zdjęcie nad łóżkiem!” – radził Jarosławowi Kaczyńskiemu inny internauta. Post udostępniono prawie 1 000 razy.

Głosowanie w sprawie odwołania rządu Jana Olszewskiego

Rząd Jana Olszewskiego został odwołany decyzją Sejmu z 4 czerwca 1992 roku. Informację tę można znaleźć w uchwale Sejmu z dnia 5 czerwca 1992 roku w sprawie odwołania Rady Ministrów.

Głosowanie nad odwołaniem rządu odbyło się na wniosek grupy posłów. W tym samym czasie głosowano również w sprawie wniosku prezydenta o natychmiastowe odwołanie Jana Olszewskiego ze stanowiska prezesa Rady Ministrów.

Jak głosowali Jarosław Kaczyński i Donald Tusk?

Podczas swojego wystąpienia w trakcie obrad nad odwołaniem Rady Ministrów pod rządami Jana Olszewskiego Jarosław Kaczyński mówił, że „nikt nie jest dzisiaj doświadczonym kierowcą tego świeżo skonstruowanego samochodu (III RP – przyp. Demagog). To z całą pewnością prawda, ale jeśli tą prawdę uwzględnić, jeśli porównać osiągnięcia tego rządu z osiągnięciami rządów poprzednich, to wybaczcie państwo, ale nie ma powodów do wstydu”. Wypowiedź Kaczyńskiego z 4 czerwca 1992 roku sugeruje, że nie opowiedział się on za odwołaniem rządu Jana Olszewskiego.

Rejestracja głosowania nie zawiera wizerunku Jarosława Kaczyńskiego podczas głosowania przeciw odwołaniu rządu. Moment ten jest jednak uchwycony przez kamerę od tyłu (czas nagrania 01:25:25). Wiadomo również, że jeśli Donald Tusk głosował „za”, to tylko wtedy jego ręka mogła być podniesiona. Na zdjęciu widocznym w poście Tusk nie podnosi ręki, zatem Tusk i Kaczyński nie opowiedzieli się w tym głosowaniu po tej samej stronie.

Na filmie widać również moment podniesienia rąk przez posłów, którzy wstrzymali się od głosu. Można zauważyć, że Jarosław Kaczyński nie był wśród nich, gdyż nie podniósł wtedy ręki (czas nagrania 01:26:02). Skoro Kaczyński nie wstrzymał się od głosu ani nie głosował tak samo jak Tusk, zostaje tylko możliwość oddania przez niego głosu przeciw odwołaniu rządu Olszewskiego.

Źródło: www.youtube.com

Ekspert komentuje

O pomoc w rozwikłaniu tego zagadnienia poprosiliśmy historyka. Prof. Antoni Dudek przekazał Demagogowi, że zgodnie z jego wiedzą „przeciw odwołaniu głosował cały klub Porozumienie Centrum, a zatem także Jarosław Kaczyński jako lider tej partii”. Podkreślił przy tym, że wówczas nie istniał jeszcze w Sejmie elektroniczny system pokazujący, jak głosował każdy z posłów.

Na podstawie wiedzy o lokalizacji miejsca, które zajmował Jarosław Kaczyński na sali obrad, można także dostrzec w nagraniu kamery od tyłu, że podnosi on rękę w momencie, gdy trwa głosowanie przeciw odwołaniu rządu (czas nagrania 01:25:25). Na filmie widoczne jest, że poseł znajdujący się w rzędzie za Kaczyńskim również podnosi rękę. Zdjęcie widoczne w analizowanym poście, którego autorem jest Andrzej Hrechorowicz, pokazuje, że Kaczyński, głosując, uniósł prawą rękę. Z kolei poseł siedzący za nim, co widać na nagraniu, podniósł lewą rękę.

Źródło: www.youtube.com

Zdaniem autora zdjęcia Jarosław Kaczyński podnosił rękę, bo głosował przeciw odwołaniu rządu Jana Olszewskiego

Informację na temat głosowania w sprawie odwołania rządu Jana Olszewskiego zamieścił na Twitterze Andrzej Hrechorowicz, autor fotografii z posta. Napisał, że „na zdjęciu jest moment w którym, Jarosław Kaczyński głosuje PRZECIWKO ODWOŁANIU RZĄDU”.

W związku z kolejna burzą wokół mojego zdjęcia, podawaniem fakeów, i fałszowania historii, wyjaśniam:
4.06.1992 roku, w Sejmie fotografowałem głosowanie o odwołanie rządu Jana Olszewskiego. Na zdjęciu jest moment w którym, Jarosław Kaczyński głosuje PRZECIWKO ODWOŁANIU RZĄDU ❗️ pic.twitter.com/8gU0nrIUhy

— Andrzej Hrechorowicz (@a_hrechorowicz) February 7, 2022

Hrechorowicz przekazał również, że informacja na temat głosowania Jarosława Kaczyńskiego za odwołaniem Rady Ministrów pod kierownictwem Jana Olszewskiego zaczęła się pojawiać w mediach społecznościowych „w I rocznicę śmierci Sp. Jana Olszewskiego”.

Fotograf zamieścił zrzuty ekranu, z których – jego zdaniem – „jasno chyba wynika, kto, kiedy etc.” głosował nad odwołaniem rządu Jana Olszewskiego. Zwrócił również uwagę na to, że jedna z osób, która opublikowała fałszywą informację, później przyznała się do błędu.

Ten #fake zaczął być rozpowszechniany w I rocznicę śmierci Sp. Jana Olszewskiego. Zamieszczam screeny, z których jasno chyba wynika, kto, kiedy etc. Proszę dokładnie się zapoznać, bo na jednym autor tej nieprawdziwej informacji przyznaje, że to nieprawda, co wcześniej napisał. pic.twitter.com/fOQGUsQpW3

— Andrzej Hrechorowicz (@a_hrechorowicz) February 7, 2022

To nie pierwszy raz, kiedy fotografia jest wykorzystywana jako potwierdzenie informacji o głosowaniu Kaczyńskiego

Zdjęcie zamieszczone w poście było już wcześniej publikowane w celu rozprzestrzeniania informacji dotyczącej głosowania Jarosława Kaczyńskiego nad odwołaniem rządu Jana Olszewskiego. W 2019 roku wiadomość na ten temat udostępnił m.in. Jan Hartman, filozof związany z Uniwersytetem Jagiellońskim.

Hartman napisał wówczas na Facebooku, że „Kaczyński odwołuje »pierwszego niekomunistycznego premiera RP « (PAD) , a zdrajca Tusk staje przy Olszewskim”. Obecnie przy fotografii głosujących Kaczyńskiego i Tuska widoczna jest także dalsza część opisu Hartmana o treści: „Ale to nieprawda! To bylo jakies glosowanie, w ktorym »za « zaznaczylo »za Olszewskim«. Tez sie nabralem” – przyznał Hartman.

Podsumowanie

Fałszywe informacje pojawiające się w mediach społecznościowych nie zawsze dotyczą wyłącznie aktualnych tematów. Zdarza się, że za pośrednictwem nawiązań do historii twórcy dezinformujących materiałów próbują wyciągnąć wnioski co do teraźniejszości. Miało to miejsce w przypadku analizowanego posta.

Osoby przekazujące informacje na potwierdzenie prawdziwości swoich słów zamieszczają niekiedy zdjęcia. Mogą one być jednak  przerobione, co zmienia ich sens, a także – co zdarzyło się w tej sytuacji – wykorzystane w błędnym kontekście. Fotografia przedstawiająca Jarosława Kaczyńskiego nie została poddana obróbce graficznej, jednak kontekst, w jakim ją pokazano, prowadzi do dezinformacji.