Fake news w pigułce

13 września na profilu Radca prawny Anna Kubala – Anna Kubala attorney at law pojawił się wpis dotyczący obecnej kampanii informacyjnej prowadzonej przez dyrektorów szkół, dotyczącej szczepień przeciw COVID-19 wśród młodzieży szkolnej. Czytając wpis dowiadujemy się, że: „SZKOŁY NIE MOGĄ PROWADZIĆ ŻADNYCH informacji, rozmów, pogadanek i innych »uświadamiających « zajęć dotyczących szczepienia przeciw ko…ronow…wir”. Z treści posta wynika, że ma to być rzekomo nielegalne.

Źródło: www.facebook.com

Post zebrał 1,4 tys. pozytywnych reakcji i został udostępniony 800 razy. Dodatkowo znalazło się pod nim 117 komentarzy. Wiele z tych odpowiedzi to wyrazy wdzięczności skierowane do adwokat: „Jest pani aniołem naszych czasów”; „Ten post powinien być wydrukowany i powieszony w szkołach”; „Z przyjemnoscią powiadomie jeżeli nauczyciele wyjdą z taką determinacją i zaczną uświadamiać”.

Czy kampania informacyjna jest reklamą produktu leczniczego? Nie, nie spełnia bowiem kryteriów zawartych w ustawie

Argumentacja zawarta we wpisie opiera się na dwóch artykułach zawartych w ustawie Prawo farmaceutyczne. Art.53 ust. 3 brzmi: „Reklama produktu leczniczego nie może być kierowana do dzieci ani zawierać żadnego elementu, który jest do nich kierowany”. Drugim zapisem zawartym w prawie farmaceutycznym i użytym we wpisie jest art. 129 ust. 1: „Kto, nie będąc uprawnionym, prowadzi reklamę produktów leczniczych, podlega grzywnie”.

Chcąc dowiedzieć się, czy przywołane artykuły odnoszą się do obecnie prowadzonej kampanii informacyjnej, zwróciliśmy się z prośbą o komentarz do instytucji państwowych. Odpowiedzi udzielił nam m.in. Główny Inspektorat Farmaceutyczny (GIF). Jest to organ odpowiedzialny za nadzór nad przestrzeganiem przepisów ustawy Prawo farmaceutyczne w zakresie reklamy aptek oraz produktów leczniczych. W ocenie GIF działania edukacyjne prowadzone w szkołach są elementem „Narodowego Programu Szczepień przeciw COVID-19”:

W odniesieniu do przywołanych artykułów prawnych GIF poinformował nas, że zgodnie z art. 52 ust.1 ustawy Prawo farmaceutyczne obecnie prowadzona akcja nie nosi znamion reklamy produktu leczniczego:

W ocenie Departamentu Prawnego GIF obecne działania mające zachęcić do szczepień nie odnoszą się do konkretnych produktów leczniczych. Dodatkowo „Narodowy Program Szczepień przeciwko COVID-19” nie ma na celu promowania konkretnych szczepionek. Co istotne, preparaty wykorzystywane w ramach szczepień przeciwko COVID-19 nie są dostępne w obiegu detalicznym.

Do sprawy odniosło się także Ministerstwo Zdrowia. W odpowiedzi na prośbę o komentarz przedstawiciele MZ poinformowali nas, że:

Jak wygląda kampania informacyjna z punktu widzenia szkoły? To głównie nauka o wirusach i o tym, jak zapobiegać infekcjom

O organizacji szczepień uczniów możemy dowiedzieć się z broszury przygotowanej dla dyrektorów placówek i punktów szczepień. Pierwszy punkt dla dyrektorów brzmi: „Dyrektor szkoły Upowszechnia wśród uczniów i ich rodziców informacje dotyczące akcji szczepień”. Forma i treść, jaka zostanie przekazana uczniom, znalazła się w przykładowych scenariuszach zajęć edukacyjnych przygotowanych przez Ośrodek Rozwoju Edukacji. Czytamy w nich, że:

W klasach I–III proponowane są zajęcia oparte na zabawach ruchowych i prezentacji multimedialnej. Na koniec w ramach podsumowania dzieci mogą przygotować pracę plastyczną na podstawie haseł zachęcających do szczepień. 

W klasach IV–VIII sugeruje się przeprowadzenie dyskusji lub burzy mózgów, a także ćwiczeń w małych grupach. Uczniowie mają rozmawiać o tym, czym jest odpowiedzialność za siebie i innych. Celem ogólnym zajęć jest uświadomienie uczniom, że działania i decyzje podejmowane przez jednostkę mają wpływ na innych w wymiarze lokalnym oraz globalnym.

W szkołach średnich przewidziana jest praca grupowa. To przede wszystkim moderowana dyskusja. Uczniowie podzieleni na dwie grupy debatują nad korzyściami ze szczepień a powodami, dla których ludzie nie chcą tego robić. 

Wiedza o szczepieniach w szkole nie jest niczym nowym – jest zawarta w podstawie programowej

Kampania informacyjna poprzedzająca akcje szczepień wśród uczniów nie jest dla nich pierwszym kontaktem z wiedzą na temat szczepionek. O szczepieniach traktują lekcje biologii dla uczniów klas IV–VIII. Można się o tym dowiedzieć z podstawy programowej, gdzie w ramach działu poświęconego organizmowi człowieka przekazywana jest wiedza o układzie odpornościowym. W ramach zajęć uczeń: 

Kontynuacja nauki o odporności następuje także w szkole średniej, gdzie również na lekcjach biologii uczniowie rozróżniają odporność wrodzoną i nabytą, a także poznają sposoby uzyskania odporności swoistej zarówno w sposób czynny jak i bierny. 

Podsumowanie

Kampania informacyjna prowadzona w ramach „Narodowego Programu Szczepień przeciw COVID-19” nie spełnia kryteriów, by można było ją uznać za reklamę produktu leczniczego. Nie promuje żadnego konkretnego preparatu, a ma jedynie uświadamiać o wadze szczepień populacyjnych. Co więcej, wiedza na temat szczepionek w szkołach jest przekazywana uczniom także w ramach normalnego procesu nauczania. 

Z wiarygodnymi informacjami na temat szczepionek przeciw COVID-19 można zapoznać się na stronach Światowej Organizacji Zdrowia, Amerykańskiego Centrum ds. Zapobiegania i Kontroli Chorób, Europejskiej Agencji Leków, a także w białej księdze pt. „Szczepienia przeciw COVID-19. Innowacyjne technologie i efektywność” opracowanej przez inicjatywę Nauka przeciw pandemii.