Fake news w pigułce

Na Facebooku i Twitterze zaczęły pojawiać się posty, w których przedstawiono rzekomy rozkaz Szefa Sztabu Generalnego Wojska Polskiego o doprowadzeniu do stanu pełnej gotowości żołnierzy z poszczególnych batalionów w celu ochrony infrastruktury krytycznej w zachodniej części Ukrainy. Osoby komentujące informację zakładały, że oznacza to włączenie Polski do konfliktu zbrojnego między Rosją a Ukrainą. 

Źródło: www.facebook.com

Dowództwo Generalne dementuje fałszywe doniesienia. Taki plan nie istnieje

Informacje na temat rozkazu Szefa Sztabu Generalnego Wojska Polskiego nie pojawiły się w żadnym oficjalnym źródle. W żaden sposób nie potwierdzono także tego, by doszło do przecieku. W odpowiedzi na pojawiające się przekazy Dowództwo Generalne na Twitterze przekazało, że rozkaz nie jest autentyczny.

We have noticed this document on a few TT accounts. This is a false order of the Polish General Staff. The whole document is FAKE! We observe more and more such counterfeit military documents in Polish mass media. Please, DO NOT share this FAKE NEWS‼️ @MON_GOV_PL @SztabGenWP

— Dowództwo Generalne (@DGeneralneRSZ) May 3, 2022

Sfabrykowany dokument jest wykorzystywany przez rosyjskie media do dezinformacji

Pod koniec kwietnia Służba Wywiadu Zagranicznego Federacji Rosyjskiej na swoich oficjalnych kanałach zarzuciła Polsce, że ta rości sobie prawo do ukraińskich ziem na zachodzie kraju. W rosyjskim komunikacie z 29 kwietnia stwierdzono, że istnieją solidne przesłanki świadczące o tym, że Polska planuje wysłanie swoich kontyngentów wojskowych do zachodniej części Ukrainy. 

Ponadto wiele rosyjskich mediów (m.in. RIA Nowosti, RBK, Kommersant, Prawda oraz Interfax) zaczęło rozpowszechniać taką narrację na podstawie stanowiska szefa rosyjskiego wywiadu – Siergieja Naryszkina. W narracjach brakowało jednak dowodu na taki stan rzeczy. Nie trzeba było długo czekać, żeby inne źródła postanowiły dokonać jego sfabrykowania.

Pseudo fact-checking w służbie rosyjskiej dezinformacji

Propagandowe źródła wykorzystały sfabrykowany rozkaz w procesie pseudo fact-checkingu. Telegramowy kanał Война с фейками (tłum. Wojna z fałszywkami) uznał, że dokument jest wiarygodną informacją, a Polska przygotowuje się do wysłania wojsk. 

Na dokumencie pojawił się znak wodny, który przedstawiał sowę z mieczem wbitym w teren Rosji. To jeden z symboli ukraińskiego wywiadu wojskowego. Znak dodano za pomocą cyfrowej obróbki. Najpewniej po to, by uwiarygodnić przekaz i móc sugerować, że to ukraińskie służby weszły w „posiadanie” dokumentu, a także oddalić oskarżenia o to, że rosyjskie źródła dokonały fałszerstwa.

Rozkaz nie mógł być wykradziony. Co wskazuje na to, że go sfabrykowano?

Omawiany rozkaz to przeróbka innego dokumentu. Na rozkazie z lutego 2022 roku, którego autentyczności również nie potwierdzono, można znaleźć podpis przypisany generałowi Rajmundowi Andrzejczakowi. Identyczny podpis znajduje się na sfabrykowanym dokumencie z 27 kwietnia – choć tym razem, zgodnie z obrazem, miał złożyć go generał Jarosław Mika. Generał posługuje się innym podpisem. To podważa wiarygodność dokumentu o włączeniu polskich sił zbrojnych do ochrony infrastruktury krytycznej w Ukrainie.

Podobnie wiele podejrzeń powinien wzbudzić podpis po lewej stronie dokumentu, który zarówno w wersji z lutego, jak i z kwietnia został złożony w dokładnie tym samym miejscu. Górna część parafki zamyka literę „D”, a nieco niżej litery – „KIERO”.

Organizacja Atlantic Council także zwróciła uwagę na sfabrykowany dokument. Poza wymienionymi wyżej przesłankami podała, że rozkaz był adresowany do gen. Grzegorza Grodzkiego, mimo że ten od 6 kwietnia nie jest dowódcą jednostek wspomnianych w sfabrykowanym dokumencie. O sprawie pisał także portal StopFake.

Podsumowanie

Fałszywe informacje wykorzystywane w rosyjskiej dezinformacji mogą grać na emocjach i budzić przerażenie w celu pogłębienia chaosu informacyjnego. Zawsze warto przyglądać się szczegółom i sprawdzać informacje nawet kilka razy, zanim powielimy je dalej, szczególnie wtedy, gdy źródłem poszczególnych rewelacji o dużej wadze są jedynie anonimowe lub mało znane konta w mediach społecznościowych.