FAKE NEWS W PIGUŁCE

18 marca 2023 roku na facebookowym profilu Dobre Wiadomości opublikowano post odsyłający do tekstu na stronie o tej samej nazwie, dotyczącego „leczenia” wodą pitą na czczo. Treści te udostępniano również wcześniej na tym samym profilu, a także na innych kontach na Facebooku, m.in. na Twoje Zdrowie w Twoich Rękach (1, 2) oraz na Coś dla zdrowia.

Teksty o podobnej treści publikowano również w takich serwisach jak GrazynkaGotuje.pl, RudaWKuchni.pl (1, 2), BabcinePrzepisy.pl czy PrzysmakiBabci.pl.

Post opublikowany 18 marca 2023 roku uzyskał 208 reakcji, 78 udostępnień i 74 komentarze.

Woda to ważny składnik diety, ale nie lekarstwo

W artykule na stronie DobreWiadomości.net.pl napisano:

„Lista chorób, które można wyleczyć lub osłabić ich przebieg tylko przez picie wody na pusty żołądek jest bardzo długa (…). Nawet lekarze zalecają taką kurację i stwierdzono, że jest ona skuteczna na następujące przypadłości:

    Ból głowy

    Odczuwanie bólu

    Choroby układu sercowo-naczyniowego,

    Zapalenie stawów

    Kołatanie serca,

    Padaczka

    Nadwaga

    Astmatyczne zapalenie oskrzeli,

    Zapalenie opon mózgowych, nerek i pęcherza moczowego

    Wymioty

    Zapalenie błony śluzowej żołądka

    Biegunka

    Cukrzyca

    Zaparcia

    Wszystkie choroby oczu

    Choroby narządów kobiecych

    Rak

    Zaburzenia miesiączkowania

    Choroby ucha, nosa i gardła”.

Zacznijmy od tego, że woda nie jest lekarstwem. Jest natomiast niezbędnym składnikiem diety. Prawidłowe nawodnienie to jeden z najważniejszych warunków zdrowego trybu życia.

Jednak – jak podaje Office for Science and Society na University of McGill, które zajmuje się popularyzacją nauki i weryfikowaniem treści pseudonaukowych – zdrowe osoby powinny przyjmować płyny wtedy, gdy czują pragnienie. Nie ma konieczności przestrzegania jakichś ścisłych zasad (takich jak picie szklanki wody zawsze po przebudzeniu).

W omawianym artykule wskazano różne grupy dolegliwości

Przypisywanie wodzie właściwości leczniczych, jak to uczyniono w tekście opublikowanym na stronie DobreWiadomości.net.pl, jest niezgodne z wiedzą medyczną. W dalszej części tej analizy odnosimy się bardziej szczegółowo do poszczególnych dolegliwości wymienionych w artykule. Dla porządku i większej przejrzystości podzieliliśmy je na następujące kategorie (w cudzysłowie znajdują się sformułowania zacytowane z artykułu):

• problemy sercowo-naczyniowe (w artykule wymieniono: „kołatanie serca”, „choroby układu sercowo-naczyniowego”),
• choroby nowotworowe (w tekście widniejące jako „rak”),
• dolegliwości dotyczące mózgu (w artykule: „padaczka”, „zapalenie opon mózgowych”),
• stany zapalne („zapalenie, nerek i pęcherza moczowego”, „zapalenie stawów”),
• choroby lub objawy metaboliczne („cukrzyca”, „nadwaga”),
• dolegliwości ze strony układu rozrodczego (opisane w tekście jako: „choroby narządów kobiecych”, „zaburzenia miesiączkowania”),
• schorzenia ujęte w tekście jako „wszystkie choroby oczu”,
• choroby i objawy powiązane z układem pokarmowym (w artykule wymieniono: „wymioty”, „zapalenie błony śluzowej żołądka”, „biegunka”, „zaparcia”),
• dolegliwości bólowe („ból głowy” oraz niesprecyzowane w tekście „odczuwanie bólu”),
• dolegliwości laryngologiczne i związane z układem oddechowym („astmatyczne zapalenie oskrzeli”, „choroby ucha, nosa i gardła”).

Problemy sercowo-naczyniowe wymagają konsultacji lekarskiej, a nie szklanki wody z rana

Zacznijmy od tego, że jeśli stwierdzasz u siebie kołatanie serca lub inne dolegliwości sercowo-naczyniowe, to nie próbuj ich leczyć lub „osłabić ich przebiegu” (jak to ujęto w tekście) na własną rękę, lecz zasięgnij profesjonalnej porady medycznej.

Jeśli zaś zdiagnozowano u ciebie chorobę krążeniową, przestrzegaj zaleceń lekarskich i przyjmuj przepisane leki. Woda nie jest lekarstwem.

Odpowiednie nawodnienie jest bardzo istotne dla pacjentów kardiologicznych, ale – jak podaje Heart and Stroke Foundation w przewodniku skierowanym do pacjentów – w niektórych schorzeniach, np. przy zaawansowanej niewydolności serca, ilość płynów przyjmowanych w ciągu doby musi być limitowana. Dlatego nadmierna podaż płynów (np. rutynowe picie szklanki wody z rana, niezależnie od braku pragnienia i przyjmowanych leków) może być dla niektórych pacjentów niebezpieczna:

Organizacje zajmujące się zdrowiem kardiologicznym przygotowują dla pacjentów wytyczne dotyczące gospodarki płynów, ułatwiające kontrolę ich podaży. W przykładowym notatniku tego typu, sporządzonym przez służbę zdrowia australijskiego stanu Queensland, napisano:

Nowotworów nie leczy się wodą

W artykule napisano, że jedną z chorób, które można „wyleczyć” lub których przebieg można „osłabić”, jest rak. Jak podaje American Society of Clinical Oncology (ASCO), odpowiednie nawodnienie jest szczególnie istotne dla pacjentów onkologicznych, zwłaszcza tych, którzy są w trakcie chemioterapii. Jej skutkami ubocznymi są bowiem często wymioty i biegunki, które sprzyjają odwodnieniu, dlatego uzupełnianie płynów stanowi ważny element dbałości o dobrostan pacjenta.

Epileptykom w trakcie ataku nie wolno podawać wody

Artykuł zachęca również do użycia szklanki wody do „leczenia” padaczki. Pacjenci, u których zdiagnozowano padaczkę, powinni korzystać z profesjonalnej pomocy medycznej, a nie „leczyć się” na własną rękę wodą.

Epilepsja wymaga złożonego podejścia leczniczego – dobieranego indywidualnie do konkretnego przypadku. Leki przepisane osobie z padaczką mogą się różnić w zależności od przyczyny choroby, jej przebiegu i charakterystyki pacjenta. Na liście terapii i leków stosowanych w epilepsji znajdują się m.in.:

• leki przeciwdrgawkowe,
• leczenie chirurgiczne,
• wszczepienie do organizmu pacjenta urządzeń oddziałujących na jego układ nerwowy, pomagających kontrolować drgawki,
• oddziaływanie dietetyczne (np. diety niskowęglowodanowe).

Wśród zalecanych metod terapii i łagodzenia objawów nie wymienia się natomiast wody.

Woda nie jest lekarstwem na stany zapalne

W artykule wymieniono również stany zapalne, które można rzekomo „leczyć” szklanką wody pitą na czczo. Wskazano zapalenie stawów, pęcherza moczowego i nerek.

Stan zapalny to reakcja obronna organizmu, który w ten sposób odpowiada na zagrożenia i uszkodzenia. Zapalenie rozwija się najczęściej w odpowiedzi na następujące czynniki:

• patogeny (np. bakterie, wirusy),
• urazy (np. stłuczenie),
• niemechaniczne czynniki uszkadzające (np. szkodliwe promieniowanie).

Celem zapalenia jest postawienie w stan gotowości układu odpornościowego oraz tkanek organizmu. Są jednak sytuacje, w których reakcja ustroju jest nadmierna lub też wyniszczająca, gdy się przedłuża (tzw. zapalenie chroniczne).

Nie oznacza to jednak, że woda nie odgrywa żadnej roli w stanach zapalnych – jest ona ważnym elementem diety i napojem rekomendowanym w przebiegu chronicznych stanów zapalnych, np. w zapaleniu stawów.

Woda może pomóc w schorzeniach pęcherza moczowego, ale w przypadku niewydolności nerek może zaszkodzić

Badania wykazały też, że odpowiednie nawodnienie może mieć działanie profilaktyczne w odniesieniu do stanów zapalnych pęcherza moczowego – czyli zmniejszać ryzyko nawrotów schorzenia u pacjentek, u których infekcje te stanowią częsty problem.

Powyższych danych nie należy jednak przekładać na cały układ moczowy: np. przy niewydolności nerek podaż płynów powinna być ograniczona i konsultowana z lekarzem. Jak podaje National Kidney Foundation:

Budzenie się rano z uczuciem silnego pragnienia powinno skłonić do konsultacji lekarskiej

Tekst na stronie DobreWiadomości.net.pl zachęca również do „leczenia” wodą cukrzycy. Choroby tej nie leczy się jednak wodą (1, 2, 3, 4, 5). Co więcej, jeśli ktoś wypija rano duże ilości wody z powodu silnego pragnienia, to wskazane jest, aby skonsultował się z lekarzem. Jak podaje Cleveland Clinic – wielospecjalistyczne akademickie centrum medyczne typu non-profit, które zajmuje się działalnością kliniczną i szpitalną, a także badaniami i edukacją medyczną – silne pragnienie (polidypsja) może być jednym z pierwszych objawów cukrzycy:

Należy podkreślić, że picie wody zamiast napojów słodzonych jest zalecane zarówno osobom z cukrzycą, jak i tym z nadwagą. Pozwala to bowiem ograniczyć podaż cukrów prostych i zminimalizować wahania stężenia glukozy we krwi.

Dolegliwości ze strony układu rozrodczego należy zgłosić lekarzowi

Również dolegliwości ze strony układu rozrodczego nie leczy się wodą – jak zaproponowano w omawianym tekście. Zaburzenia miesiączkowania, podobnie jak inne schorzenia dotyczące narządów płciowych, należy leczyć w porozumieniu z lekarzem.

Jak podaje w rozmowie z WebMD dr Jonathan Scher, specjalista ginekologii i położnictwa z The Mount Sinai Hospital – jednej z największych i najstarszych placówek zajmujących się zarazem leczeniem, jak i kształceniem specjalistów medycyny:

Picie wody nie wyleczy „wszystkich chorób oczu”. Przeciwnie, może zaszkodzić

W artykule możemy też przeczytać, że picie szklanki wody na czczo pomoże wyleczyć „wszystkie choroby oczu”. Nie ma podstaw, by tak sądzić. Etiologia (przyczyny) i patogeneza (przebieg) chorób aparatu wzrokowego są bardzo zróżnicowane. Mogą wynikać z czynników takich jak predyspozycje genetyczne, wiek czy warunki środowiskowe. Woda nie odgrywa tu więc kluczowej roli.

Nawet tzw. zespołu suchego oka nie należy – jak wykazały badania – „leczyć” zwiększonym nawodnieniem. Praca naukowa opublikowana w 2022 roku dowodzi, że picie dodatkowych porcji wody nie tylko nie wyleczy tej dolegliwości, ale wręcz może pogorszyć jej przebieg.

Odpowiednie nawodnienie jest korzystne dla organizmu i w niektórych przypadkach może działać profilaktycznie

Kilku dolegliwości opisanych w tekście wodą wprawdzie się nie leczy, ale odpowiednie nawodnienie może złagodzić ich przebieg lub im zapobiec. Do dolegliwości tych należą m.in. stany chorobowe układu pokarmowego, przebiegające z takimi objawami jak wymioty czy biegunki. W ich przebiegu dochodzi do utraty płynów, które warto uzupełniać, pijąc wodę. Z kolei w przypadku zaparć woda może złagodzić przebieg objawów.

Prawidłowe nawodnienie może również zmniejszać ryzyko wystąpienia wskazanego w tekście bólu głowy, a także łagodzić przebieg wymienionych w artykule dolegliwości laryngologicznych i oddechowych. Nie oznacza to jednak, że szklanka wody wypita z rana wyleczy astmę.

Podsumowanie

Woda jest bardzo ważnym składnikiem zdrowej diety, a jej picie jest rekomendowane przez organizacje zajmujące się żywieniem. Nie oznacza to jednak, że wodę należy traktować jak lekarstwo – jej picie nie zastąpi konsultacji lekarskiej.