Punkty dla naukowców

Wykaz czasopism i recenzowanych materiałów z konferencji międzynarodowych to lista przygotowywana na potrzeby ewaluacji jakości działalności naukowej. Na podstawie tego wykazu ocenia się dorobek naukowy instytutów i wydziałów w punktach, które naukowcy otrzymują za publikacje.

Badacze przedstawiają wyniki swoich badań w czasopismach lub podczas konferencji. Zakłada się, że dobre i cieszące się dużą renomą pisma przyjmują do druku dobre artykuły, a tym samym przyznaje się im większą liczbę punktów. A im więcej, tym lepiej. 

W założeniu system ma zachęcać badaczy do publikowania w czasopismach o wyższych standardach, w których proces recenzji jest bardziej skrupulatny i dokładny. 

Od liczby punktów zebranych przez dany podmiot zależy jego ocena, a tym samym np. prawo do kształcenia doktorantów (mają je tylko instytuty z oceną co najmniej B+).

Minister Czarnek ręcznie sterował listą

Zgodnie z rozporządzeniem to Komisja Ewaluacji Nauki (KEN) przygotowuje listę wydawnictw (par. 2) oraz sporządza projekt wykazu czasopism na podstawie przekazanych przez zespoły list czasopism naukowych oraz recenzowanych materiałów z konferencji międzynarodowych wraz z przypisaną liczbą punktów (par. 14)

W założeniu minister właściwy do spraw szkolnictwa wyższego i nauki ma współpracować z KEN przy tworzeniu wykazu. Mimo to rozporządzenie pozwala mu ingerować w projekt przygotowany przez KEN (par. 4). To do niego należy ostateczna decyzja.

Przemysław Czarnek korzystał z tej możliwości i ręcznie podwyższał punktację wybranym czasopismom, pomimo braku takich rekomendacji ze strony Komisji. Przykładowo w listopadzie polskie czasopismo „Pedagogika Katolicka” zdobyło 200 punktów, czyli tyle samo co najbardziej renomowane  czasopisma na świecie, takie jak „Science” i „Nature”. Jeszcze przed kilkoma laty czasopismo to w ogóle nie figurowało w wykazie czasopism.

Polska Akademia Nauk apeluje o zmiany

W grudniu 2023 roku Polska Akademia Nauk przyjęła stanowisko dotyczące listy czasopism punktowanych. Przedstawiciele PAN argumentowali, że w sprawie czasopism konieczny jest powrót do stanu sprzed zmian ministra Czarnka, czyli do listy z 2021 roku. 

Zdaniem Prezydium PAN wykaz obowiązujący jeszcze w 2023 roku nie nadawał się do użytku jako narzędzie ewaluacji jakości działalności naukowej. Oprócz tego prezydium opowiedziało się za przygotowaniem do końca 2025 roku nowych zasad ewaluacji jakości działalności naukowej.

Nowy minister nauki cofnął ostatni wykaz

Na początku stycznia minister nauki Dariusz Wieczorek ogłosił nowy wykaz czasopism naukowych i recenzowanych materiałów z konferencji międzynarodowych. 

Tak naprawdę jest to wykaz przygotowany na podstawie ostatnich zaleceń Komisji Ewaluacji Nauki z 29 czerwca 2023 roku, czyli jeszcze za poprzednich rządów. W wykazie jedynie usunięto zmiany, które nie zostały zaproponowane przez KEN w uchwale, a zostały dodane przez ministra w 2023 roku.

Wedle zapowiedzi ten wykaz miał obowiązywać tylko chwilowo. Ostatecznie, w momencie publikacji tej analizy, czyli w grudniu 2024 roku, nadal pozostaje on w mocy.

Minister Wieczorek na początku roku informował, że ruszyły pracę nad zasadami tworzenia tej listy oraz samej punktacji. Miała nad nimi pracować Komisja Ewaluacji Nauki, która otrzymała również zadanie opracowania nowego wykazu czasopism.

Wiceminister przekonuje, że prace trwają

W połowie marca wiceminister nauki Maciej Gdula gościł w podcaście „Co tam, PANie, w polityce (naukowej)”. Polityk wyjaśnił, że prace nad wykazem czasopism trwają i są prowadzone we współpracy z Komisją Ewaluacji Naukowej.

W trakcie rozmowy Gdula zapowiedział, że nowe reguły tworzenia wykazu czasopism będą gotowe w pierwszym półroczu 2024 roku. Ostatecznie nie zostały przedstawione w zapowiedzianym terminie. 

Jest zapowiadany projekt zmian

W listopadzie opublikowano projekt rozporządzenia ministra nauki w sprawie sporządzania wykazów wydawnictw monografii naukowych oraz czasopism naukowych i recenzowanych materiałów z konferencji międzynarodowych. W projekcie zachowano i wzmocniono rolę Komisji Ewaluacji Nauki w procesie przygotowywania wykazu czasopism, choć nadal to do ministra nauki przypada ostateczne zadanie sporządzenia wykazu na podstawie projektu przedłożonego przez ten organ.

Obecnie projekt jest na etapie opiniowania. Pojawiły się też pierwsze krytyczne głosy wobec planowanych zmian.

Swoje zaniepokojenie wyraził Komitet Nauk Prawnych Polskiej Akademii Nauk. Krytyczne stanowisko przedstawił też Komitet Psychologii PAN, który stwierdził, że zaproponowana forma zmian jest nieprzemyślana i potencjalnie szkodliwa. 

„Apelujemy o rozpoczęcie rzetelnych konsultacji oraz opracowanie systemu oceny zgodnego z międzynarodowymi standardami, co jest niezbędne dla rozwoju polskiej nauki i jej rozwoju na arenie globalnej” – cytuje stanowisko komitetu „Dziennik Gazeta Prawna”.

Podsumowanie

Zgodnie z zapowiedzią rząd opublikował nowy wykaz punktowanych czasopism naukowych i materiałów z konferencji międzynarodowych. Został on opracowany z poszanowaniem roli Komisji Ewaluacji Nauki i opiera się na projekcie przedłożonym przez ten organ jeszcze przez objęciem władzy przez rząd Donalda Tuska. 

Resort nauki pracuje dopiero nad reformą systemu sporządzania tego wykazu, a także nad nową zaktualizowaną listą czasopism punktowanych, jednak w tym przypadku mamy do czynienia dopiero z pracą w toku. Pod koniec roku przedstawione zostały propozycje zmian w tym zakresie i spotkały się z mieszanymi oraz krytycznymi opiniami środowiska naukowego. 

Ostatecznie mechanizm ewaluacji nauki nie został jeszcze zreformowany, ale zgodnie z obietnicą rząd przykłada wagę do opiniodawczej roli Komisji Ewaluacji Nauki. Na tej podstawie oceniamy obietnicę jako częściowo zrealizowaną.

Wspieraj niezależność!

Wpłać darowiznę i pomóż nam walczyć z dezinformacją, rosyjską propagandą i fake newsami.

Wpłacam