Prawo i Sprawiedliwość w swoim programie z 2014 roku deklarowało podjęcie działań na rzecz obniżenia cen leków. Jednym z nich miało być ustalenie górnego rocznego limitu wydatków po- noszonych przez pacjenta o niskich dochodach. Wysokość limitu miałaby być ustalana raz w roku w ustawie budżetowej. Partia argumentowała, że “25% wypisanych przez lekarzy recept nie jest w aptece realizowana z powodów finansowych. Oznacza to, że co 4-5 pacjent nie wykupuje leków w aptece, bo go na to nie stać. Proponowane przez nas zmiany zdecydowanie poprawią dostęp- ność leków dla pacjentów, a lista leków refundowanych nie będzie ustawicznie zmieniana”.

Kwestia ułatwienia dostępu leków została również poruszona przez Beatę Szydło w jej exposé. Premier zadeklarowała w nim podjęcie działań na rzecz rozwiązań gwarantujących bezpłatne leki dla osób powyżej 75 roku życia. Z uwagi na fakt, iż obietnica ta odnosi się do innego kryterium (wiekowego, a nie dochodowego) stan jej realizacji jest przedmiotem oddzielnej analizy. W celu weryfikacji tej obietnicy zwróciliśmy się do dwóch ministerstw mających odpowiedni za- kres kompetencyjny – Ministerstwa Finansów oraz Ministerstwa Zdrowia. W odpowiedzi na wnio- sek o udostępnienie informacji publicznej Ministerstwo Finansów poinformowało nas, że “wnio- skowana tematyka nie jest przedmiotem prac legislacyjnych Ministerstwa Finansów”. Podobnej odpowiedzi udzielił Departament Polityki Lekowej i Farmacji Ministerstwa Zdrowia informując, że prace na rzecz wprowadzenia górnego limitu wydatków na leki dla osób o niskich dochodach regulowanego na poziomie ustawy budżetowej lub innego aktu prawnego nie są prowadzone w Ministerstwie Zdrowia.

Obecne zasady refundacji reguluje ustawa z 12 maja 2011 roku. Zobowiązuje ona Ministra Zdrowia do określenia wykazu refundowanych leków. Każdy lek posiada określoną cenę, którą w róż- nych częściach pokrywa Narodowy Fundusz Zdrowia i pacjent. Część ceny pokrywana przez NFZ określana jest jako limit finansowania. Z kolei część pokrywana przez pacjenta nazywana jest poziomem odpłatności. Ponadto niektórzy pacjenci posiadają dodatkowe uprawnienia związane z refundacją leków. Na mocy ustawy o świadczeniach opieki zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych, bezpłatne zaopatrzenie w leki przysługuje np. inwalidom wojskowym.

Produkty medyczne, które znalazły się w wykazie MZ, są podzielone na tzw. „grupy limitowe”. Za- wierają one produkty o tej samej nazwie międzynarodowej lub różnych nazwach międzynarodo- wych, ale podobnym działaniu terapeutycznym i zbliżonym mechanizmie działania. Ministerstwo Zdrowia tworzy te grupy i ustala ich zawartość. Przy określaniu limitu finansowania leku, MZ bierze pod uwagę ceny hurtowe produktów z danej grupy, jak również wielkość obrotu rynkowego dla poszczególnych produktów w grupie. Ustalenie grup limitowych i wyznaczenie limitu finansowania ma pozwolić na utrzymanie konkurencyjności, a także na stosowanie zamienniki leków bez szkody dla prowadzonej terapii. Dla różnych produktów określa się różne poziomy odpłatności, przede wszystkim ze względu na ich cenę, wskazania terapeutyczne oraz liczbę osób, które chorują na dane schorzenie. Produkt medyczny można obecnie otrzymać:

1. Bezpłatnie do limitu finansowania: w przypadku leków i wyrobów medycznych, których skuteczność jest udowodniona w leczeniu nowotworu złośliwego, zaburzenia psychotycznego, upośledzenia umysłowego, zaburzenia rozwojowego, choroby zakaźnej o szczególnym zagrożeniu epidemicznym dla populacji oraz środków spożywczych specjalnego przeznaczenia żywieniowe- go stosowanych w ramach programu lekowego.
2. Za opłatą ryczałtową: w przypadku produktów medycznych, które:

• trzeba stosować dłużej niż 30 dni – jeśli pacjent przy opłaceniu 30% limitu finan- sowania, musiałby zapłacić więcej niż 5% minimalnego wynagrodzenia za pracę;
• trzeba stosować nie dłużej niż 30 dni – jeśli pacjent przy opłaceniu 50% limitu finansowania, musiałby zapłacić więcej niż 30% minimalnego wynagrodzenia za pracę;
• przed wejściem w życie ustawy o refundacji były wydawane za opłatą ryczałtową, o ile trzeba je stosować dłużej niż 30 dni.

3. Za opłatą w wysokości 50% limitu finansowania w przypadku produktów medycznych, które trzeba stosować nie dłużej niż 30
4. Za opłatą w wysokości 30% limitu finansowania w przypadku produktów medycznych, które nie zostały zakwalifikowane do pozostałych grup odpłatności.