Kwestia wyjaśnienia przyczyn katastrofy smoleńskiej była jednym z najistotniejszych elementów politycznej agendy Prawa i Sprawiedliwości w czasie rządów PO-PSL. Partia kwestionowała zarówno oficjalne ustalenia dotyczące przyczyn katastrofy, jak również niemożność sprowadzenia przez stronę Polską wraku Tupolewa z Rosji. Wątek katastrofy, jako dowodu na słabość rządów PO-PSL, przewija się w wielu miejscach programu Prawa i Sprawiedliwości z 2014 roku. Partia deklarowała w nim między innymi, że “tragedia smoleńska będzie wyjaśniana przy użyciu wszystkich dostępnych instrumentów krajowych i międzynarodowych, we współpracy z inny- mi państwami i organizacjami międzypaństwowymi, w tym instytucjami wyspecjalizowanymi”. PiS oceniał, że “kwestia ta jest miarą wiarygodności i skuteczności polskiego państwa w stosunkach międzynarodowych”. W trakcie rządów Zjednoczonej Prawicy podjęto szereg działań mających na celu umiędzynarodowienie sprawy katastrofy smoleńskiej. W listopadzie 2016 r. Ministerstwo Obrony Narodowej poinformowało o nawiązaniu współpracy z prof. Luisem Moreno Ocampo, prokuratorem Międzynarodowego Trybunału Karnego. Profesor wyraził zgodę na przygotowanie analizy dla MON w sprawie dalszego procedowania zbadania katastrofy smoleńskiej ze szczególnym uwzględnieniem kwestii zwrotu wraku. Miał być także ekspertem w pracach Podkomisji ds. Ponownego Zbadania Wypadku Lotniczego pod Smoleńskiem.

Zapytaliśmy o efekty jego pracy. Uzyskaliśmy informację, że “prof. Moreno-Ocampo przedstawił ministrowi Antoniemu Macierewiczowi raporty zawierające analizę na temat dalszego procedowania badania katastrofy smoleńskiej, ze szczególnym uwzględnieniem kwestii zwrotu wraku samolotu. W wyniku przeprowadzonej oceny zawartości umowy zawartej między MON a prof. Luisem Moreno Ocampo, Minister Obrony Narodowej uznał, że treść umowy, należy zakwalifikować jako objętą definicją z art. 1 ust. 1 ustawy z dnia 5 sierpnia 2010 r. o ochronie informacji niejawnych”. W swoim exposé z 9 lutego 2017 r., Witold Waszczykowski, ówczesny Minister Spraw Zagranicznych, zadeklarował, że rząd “rozpatruje obecnie możliwość złożenia skargi w sprawie rosyjskiego śledztwa dot. katastrofy smoleńskiej do Międzynarodowego Trybunału Sprawiedliwości w Hadze”. O dalsze losy skargi do MTSu zapytaliśmy zarówno Ministerstwo Spraw Zagranicznych, jak i Kancelarię Prezesa Rady Ministrów. MSZ udzieliło nam informację, że “decyzja o złożeniu skargi do Międzynarodowego Trybunału Sprawiedliwości w Hadze w sprawie zwrotu wraku samolotu Tu-

-154M nie została podjęta. Pytania dotyczące planów rządu w tym zakresie należy kierować do Kancelarii Premiera Rady Ministrów. Ewentualna decyzja o złożeniu skargi zależą od wielu czynników, które są przedmiotem analizy właściwych organów państwowych”. Z kolei Centrum Informacyjne Rządu udzieliło nam informacji, że w kwestii tej “należy kontaktować się według kompetencji z Ministerstwem Spraw Zagranicznych”.

Katastrofa smoleńska była także przedmiotem rozmów dyplomatycznych. Minister Waszczykowski poruszył ją w rozmowie z sekretarzem stanu USA Rexem Tillersonem 19 kwietnia 2017 roku, a minister Czaputowicz podczas spotkania ministrów spraw zagranicznych państw NATO w Brukseli 27 kwietnia 2018 roku. W lutym 2018 roku Prokuratura Krajowa informowała, że badający przyczyny tragedii smoleńskiej Zespół Śledczy Nr 1 Prokuratury Krajowej kompletuje zespół biegłych, w tym specjalistów z zagra- nicy, który ma wydać wszechstronną opinię dotyczącą przebiegu i przyczyn katastrofy. 30 mar- ca 2019 roku portal w Polityce ujawnił, że prokuratura powołała zapowiadany wcześniej Między- narodowy Zespół Biegłych, w skład którego weszła blisko dwudziestoosobowa grupa ekspertów. Warto zauważyć, że 4 dni wcześniej poseł PO Krzysztof Brejza upublicznił odmowną odpowiedź Prokuratury Krajowej w tej sprawie, w której argumentowano, że dostęp do informacji i dokumentów z pozostającego w toku postępowania przygotowawczego, podlega przepisom szczegółowym w stosunku do ustawy o dostępie do informacji publicznej, które to wyłączają jej zastosowanie.

Również nam nie udało się uzyskać informacji od Prokuratury Krajowej w sprawie szczegółów do- tyczących międzynarodowego zespołu biegłych. Należy podkreślić, że w dalszym ciągu ani skład członków zespołu, ani nawet samo jego powołanie, nie zostały oficjalnie potwierdzone przez PK.

W październiku 2018 r. Zgromadzenie Parlamentarne Rady Europy przyjęło rezolucję wzywającą Rosję do zwrócenia Polsce wraku Tupolewa. Nie ma ona jednak charakteru wiążącego. Projekt tej rezolucji został przedstawiony w Zgromadzeniu jeszcze w październiku 2014 r.

Jest to jedyny konkretny rezultat w skali międzynarodowej za rządów Zjednoczonej Prawicy. Nie doszło do zgłoszenia skargi na Rosję ws. wraku do Międzynarodowego Trybunału Sprawiedliwości. Efekty pracy prof. Ocampo, jak również rzekomego międzynarodowego zespołu biegłych, są nam nieznane. Według doniesień medialnych, śledztwo w sprawie katastrofy ma jeszcze potrwać co najmniej dwa lata. Ograniczone działania rządu w sprawie katastrofy smoleńskiej nie przyniosły żadnego przełomu, w związku z czym uznajemy obietnicę za częściowo zrealizowaną.