Obietnica utworzenia Narodowego Instytutu Wychowania, Programów Szkolnych i Podręczników (NIWPSP), jako „instytucji pozwalającej sprawnie sterować polską oświatą”, pojawiła się w pro- gramie Prawa i Sprawiedliwości z 2014 roku (s. 132). Narodowy Instytut miał powstać po likwidacji: Ośrodka Rozwoju Edukacji (ORE), Instytutu Badań Edukacyjnych (IBE) oraz Centrum Informatycznego Edukacji (CIE). W programie zapowiedziano, że „celem Narodowego Instytutu będą prace badawcze koncepcyjne, metodyczne, doradcze i popularyzatorsko-wydawnicze”.

Nowa instytucja miała otrzymać zadanie uporządkowania rynku podręczników szkolnych. Wybieranie na drodze konkursu maksymalnie trzech podręczników dla przedmiotu na kilka lat, do- finansowanie ich przez Ministerstwo oraz omijanie pośredników, miało „zlikwidować drożyznę i nierzadkie dzisiaj korupcjogenne praktyki” związane z ich wydawaniem.

Zapowiedziana likwidacja instytucji wymienionych w programie PiS nie nastąpiła. Do dziś istnieje powołany Ośrodek Rozwoju Edukacji jako publiczna placówka doskonalenia nauczycieli o zasię- gu ogólnokrajowym. W 2016 r. został do niego włączony Krajowy Ośrodek Wspierania Edukacji Zawodowej. Tak samo wciąż działa Instytut Badań Edukacyjnych, prowadzący interdyscyplinarne badania naukowe nad funkcjonowaniem i efektywnością systemu edukacji w Polsce. Obecnie IBE odpowiada ponadto za utworzony w 2016 r. Zintegrowany Rejestr Kwalifikacji. Wciąż funkcjonuje również Centrum Informatyczne Edukacji. W marcu 2019 roku rozszerzono jego zadania o świadczenie usług informatycznych na rzecz ORE. Do tej pory nie powołany został także sam NIWPSP. O powstanie instytutu pytał poseł Paweł Olszewski w interpelacji z października 2016 r. W odpowiedzi MEN przedstawiło podjęte działania na rzecz reformy edukacji, a wśród nich powołanie Departamentu Wychowania i Kształcenia Integracyjnego (DWKI) oraz Departamentu Podręczników, Programów i Innowacji (DPPI) w ramach Ministerstwa. Do zakresu działania DWKI należą sprawy dotyczące m.in. wychowania oraz dopuszczania do użytku i dofinansowywania szkolnego podręczników przeznaczonych do kształcenia specjalnego. Z kolei do zakresu działania DPPI należą sprawy dotyczące m.in.: podstawy programowej wychowania przedszkolnego i kształcenia ogólnego oraz prowadzenie postępowań o dopuszczenie do użytku podręczników do kształcenia ogólnego.

Nowe podstawy programowe: zarówno ta dla szkół podstawowych, podpisana przez minister edukacji Annę Zalewską 14 lutego 2017 r., jak i kolejna, podpisana 30 stycznia 2018 r., dla liceów, techników i szkół branżowych, zostały opracowane bez udziału żadnej nowej instytucji odpowiedzialnej za programy nauczania.

Niewielkie zmiany przyniosło nowe rozporządzenie MEN z 2017 r. ws. dopuszczenia do użytku szkolnego podręczników, dostosowane do ustawy z grudnia 2016 r. – Prawo oświatowe. To na mocy tej ustawy wprowadzono nowy podział szkół na ośmioletnią podstawówkę i czteroletnie liceum oraz utworzono szkoły branżowe.

Tak jak w rozporządzeniu z 2014 r., obecnie podręcznik powinien być m.in. poprawny pod względem merytorycznym, dydaktycznym, wychowawczym i językowym Każdy podręcznik powinien otrzymać cztery pozytywne opinie rzeczoznawców: dwie merytoryczno-dydaktyczne, jedną językową i jedną rzeczoznawcy ds. podręczników kształcenia specjalnego. Czwarta opinia nie była wcześniej wymagana. Rzeczoznawców do sporządzenia opinii, jak dawniej, wskazuje MEN. Rzeczoznawcami są osoby, które wnioskowały o wpisanie na ministerialną listę rzeczoznawców i po- siadają rekomendację stowarzyszenia naukowego, instytutu badawczego, szkoły wyższej itp. O prace nad utworzeniem Narodowego Instytutu Wychowania, Programów Szkolnych i Podręczników zapytaliśmy także sami, w ramach dostępu do informacji publicznej. W odpowiedzi z 9 sierpnia 2019 roku Ministerstwo Edukacji Narodowej upewniło nas, że w ministerstwie „nie są prowadzone prace nad utworzeniem Narodowego Instytutu”. W czasie rządów PiS nie nastąpiło zatem obiecane utworzenie Narodowego Instytutu Wychowania, Programów Szkolnych i Podręczników. Mające ulec likwidacji ORE, IBE oraz CIE otrzymały nowe zadania. Nad związanymi z Narodowym Instytutem kwestiami wychowania, programów i dopuszczania podręczników czuwają szczególnie nowe departamenty MEN. Aktualne rozporządzenie ws. dopuszczania do użytku szkolnego podręczników w dużej mierze jedynie dostosowało stare przepisy prawa do nowego systemu edukacji z ośmioletnią podstawówką i czteroletnim liceum. Tę obietnicę uznajemy zatem za niezrealizowaną.