Trzy rodzaje ubóstwa

Według klasyfikacji przyjętej przez Główny Urząd Statystyczny (GUS) w Polsce wyróżnia się trzy rodzaje ubóstwa:

• ustawowe – jak wskazuje nazwa, ustalone jest w ustawie o pomocy społecznej. Zwykle próg ubóstwa jest aktualizowany co 3 lata i służy do zdefiniowania grupy obywateli kwalifikujących się do wypłaty środków socjalnych,
• relatywne – jest szacowane na podstawie średnich wydatków gospodarstw domowych i wynosi 50 proc. tej wartości. Gospodarstwa, które nie mogą pozwolić sobie na wydatki nieprzekraczające średniej, są zaliczane do tej grupy,
• skrajne – pozwala na wskazanie, ile osób żyje poniżej minimum egzystencji, czyli kwoty, która jest niezbędna do przeżycia i prawidłowego rozwoju. Próg ubóstwa skrajnego jest wyznaczany przez Instytut Pracy i Spraw Socjalnych (IPiSS).

Minimum egzystencji w czasie pandemii

Najnowsze dostępne dane dotyczące minimum egzystencji pochodzą z 2020 roku. Próg skrajnego ubóstwa ustalony przez IPiSS wyniósł 641,74 zł miesięcznie dla jednoosobowych gospodarstw domowych. W przypadku gospodarstw dwuosobowych mowa o kwocie 1 103,03 zł, czyli ok. 550 zł  na osobę.

Gospodarstwo zamieszkiwane przez rodzinę 2+2 potrzebowało 2 232,26 zł. Tym samym na jednego członka rodziny przypadało 558,06 zł. Warto zwrócić również uwagę na emerytów. W przypadku samotnie żyjącego emeryta minimum egzystencji wyliczono na 609,65 zł. Z kolei w przypadku dwójki emerytów kwota ta maleje do 518,43 zł na osobę.

Wzrost skrajnego ubóstwo wśród dzieci

Z opracowania GUS „Zasięg ubóstwa ekonomicznego w Polsce w 2020 roku” (aneks) wynika, że odsetek osób w wieku 0-17 lat żyjących w skrajnym ubóstwie wyniósł 5,9 proc. Innymi słowy, statystyki GUS wskazują, że poniżej minimum egzystencji żyło 6 na 100 dzieci.

Liczba dzieci żyjących w skrajnym ubóstwie między 2019 a 2020 rokiem zwiększyła się o 98 tys. W 2019 roku w skrajnym ubóstwie znajdowało się 312 tys. dzieci, przy stopie ubóstwa skrajnego na poziomie 4,5 proc. Więcej przeczytasz na ten temat tutaj.

Ubóstwo wzrosło nie tylko wśród dzieci

W 2020 roku ubóstwo skrajne wzrosło w całej Polsce z 4,2 do 5,2 proc. Łącznie w Polsce poniżej minimum egzystencji w 2020 roku żyło niecałe 2 mln osób. Jak podkreśla Szlachetna Paczka, na przestrzeni roku przybyło 400 tys. osób żyjących w skrajnym ubóstwie, z czego 100 tys. stanowiły dzieci.

Biorąc pod uwagę grupy społeczno-ekonomiczne, w 2020 roku najwyższy wskaźnik ubóstwa skrajnego występował wśród osób utrzymujących się z innych niezarobkowych źródeł, czyli np. rent i zasiłków (13,6 proc.). Największy wzrost odnotowano wśród rolników (z 9,7 proc. w 2017 roku do 13,5 proc. w roku 2020). 

Bardziej narażone na skrajne ubóstwo były również gospodarstwa z osobami z niepełnosprawnością (7,5 proc.). Wyższy poziom ubóstwa przypadł również na rodziny z przynajmniej trójką dzieci (8,7 proc.)