Nowy projekt ustawy zgłoszony przez Lewicę

11 grudnia w programie „Gość Wydarzeń” na antenie Polsat News wystąpił Włodzimierz Czarzasty. Jednym z tematów rozmowy był projekt Lewicy zakładający obowiązkowe szczepienia przeciw COVID-19 dla osób dorosłych.

Przewodniczący Nowej Lewicy zwrócił uwagę, że obowiązek szczepień nie jest tożsamy z przymusem. Już obecnie istnieją w Polsce obowiązkowe szczepienia przeciwko takim chorobom jak błonica, krztusiec, czy gruźlica. Więcej o obowiązkowych szczepieniach przeczytasz w tej analizie.

Wicemarszałek Sejmu podkreślił, że sankcjami za odmowę przyjęcia szczepionki są grzywny, których wysokość jest precyzyjnie opisana. Wysokość pojedynczej grzywny nie może przekraczać 10 tys. zł, a – w przypadku ich wielokrotnego nałożenia – łącznie ich kwota nie może być wyższa niż 50 tys. zł.

W Polsce istnieje obowiązek szczepień przeciwko 14 chorobom

Ogólne zasady dotyczące szczepień ochronnych zawarte zostały w ustawie o zapobieganiu oraz zwalczaniu zakażeń i chorób zakaźnych u ludzi z 2008 roku, a szczegóły dotyczące szczepień obowiązkowych określone zostały w rozporządzeniu Ministra Zdrowia w sprawie obowiązkowych szczepień ochronnych z 2011 roku (i ujednoliconej wersji z 2018 roku).

W 2021 roku należy obligatoryjnie szczepić się przeciwko:

• gruźlicy,
• zakażeniom pneumokokowym,
• błonicy,
• krztuścowi,
• polio (poliomyelitis),
• odrze,
• śwince,
• różyczce,
• tężcowi,
• wirusowemu zapaleniu wątroby typu B,
• inwazyjnemu zakażeniu Haemophilus influenzae typu B,
• zakażeniom wywołanym przez rotawirusy.

Oprócz tego osoby z grup podwyższonego ryzyka są szczepione również przeciwko: błonicy, tężcowi, a także ospie wietrznej i wściekliźnie.

Prawne i finansowe konsekwencje odmowy szczepienia

Uporczywe uchylanie się od wykonania obowiązku szczepień może skutkować zastosowaniem odpowiednich sankcji prawnych. Art. 5 ust. 1 i 2 ustawy z 2008 roku mówi, że osoby przebywające na terytorium RP są obowiązane, na zasadach określonych w ustawie, do poddawania się szczepieniom ochronnym. W przypadku osoby nieposiadającej pełnej zdolności do czynności prawnych, odpowiedzialność za zrealizowanie wspomnianej czynności ponosi osoba sprawująca prawną pieczę nad osobą małoletnią lub bezradną.

Inicjatorem postępowania jest przychodnia, w której został ustalony kalendarz szczepień dla konkretnego dziecka. To na niej zgodnie z rozporządzeniem ministra zdrowia z 2011 roku spoczywa obowiązek zawiadomienia o fakcie uchylania się od obowiązku szczepień właściwego państwowego powiatowego inspektora sanitarnego (PPIS).

Procedura administracyjna wobec uchylających się

Zgodnie z art. 15 wspomnianej ustawy rodzice, którzy odmawiają zaszczepienia dziecka, otrzymują upomnienie, z wezwaniem do zrobienia tego w ciągu 7 dni.

Jeśli pomimo wezwania szczepienie nie zostanie wykonane, to konsekwencją może być nałożenie kary pieniężnej na podstawie art. 26 ustawy. Organem egzekucyjnym jest w tej sytuacji powiatowy państwowy inspektor sanitarny, odpowiedzialny za wszczęcie postępowania.

Organem prowadzącym postępowanie egzekucyjne jest wojewoda. Na wniosek PPIS może on nałożyć na rodziców grzywnę „w celu przymuszenia” ich do wykonania ustawowego obowiązku szczepień (art. 119). Maksymalna wysokość grzywny to 10 tys. zł, i może ona być nakładana wielokrotnie. Łączna suma grzywien nie może przekroczyć 50 tys. zł (art. 121). Z raportu CBOS możemy dowiedzieć się, że nakładana kwota grzywny jest często niższa i zamyka się w przedziale od ok. 200 zł do 700 zł.

Osoby uchylające się od obowiązku szczepień mają prawo złożyć do wojewody odwołanie w sprawie prowadzenia egzekucji administracyjnej, a do Ministra Zdrowia zażalenie na postanowienie o nałożeniu grzywny.

Konsekwencje wynikające z kodeksu wykroczeń

Sankcje związane z odmową szczepienia obowiązkowego przewiduje również aktualny Kodeks wykroczeń. Art. 115 § 1 mówi, że każdy, kto pomimo zastosowania środków egzekucji administracyjnej nie poddaje się obowiązkowemu szczepieniu ochronnemu przeciwko gruźlicy lub innej chorobie zakaźnej, podlega karze grzywny do 1500 zł albo karze nagany.

Zgodnie z § 2 tego przepisu tej samej karze podlega ten, kto – sprawując pieczę nad osobą małoletnią lub bezradną – pomimo zastosowania środków egzekucji administracyjnej nie poddaje jej określonemu w § 1 szczepieniu ochronnemu lub badaniu.

Coraz więcej Polaków uchyla się od szczepień

Z danych udostępnionych przez Narodowy Instytut Zdrowia Publicznego – PZH wynika, że liczba uchylających się od obowiązkowych szczepień z roku na rok rośnie.

• W 2010 roku odnotowano 3 437 osób uchylających się od obowiązku,
• W 2011 roku: 4 689 uchylających,
• W 2012 roku: 5 340 uchylających,
• W 2013 roku: 7 248 uchylających,
• W 2014 roku: 12 681 uchylających,
• W 2015 roku: 16 689 uchylających,
• W 2016 roku: 23 147 uchylających,
• W 2017 roku: 30 090 uchylających,
• W 2018 roku: 40 342 uchylających,
• W 2019 roku: 48 609 uchylających.
• W 2020 roku tylko w okresie od stycznia do końca października odnotowano 50 888 uchylających się.

Z informacji Głównego Inspektora Sanitarnego wynika, że w 2017 roku powiatowi inspektorzy sanitarni wydali łącznie 4 405 upomnień z wezwaniem do wykonania obowiązku szczepień ochronnych. „Dziennik Gazeta Prawna” – na podstawie danych z rządowego projektu – donosił, że w 2018 roku wydano już 4 478 upomnień, a w 2019 roku – 6 183.

Obowiązek a przymus

Należy zwrócić uwagę, że istnieje różnica pomiędzy szczepieniami obowiązkowymi a przymusowymi. Ta druga sytuacja przewidziana jest w polskim prawie jedynie, w ramach wyjątku, w art. 36 ustawy o zapobieganiu oraz zwalczaniu zakażeń i chorób zakaźnych u ludzi. Mówi ona, że:

Choroba szczególnie niebezpieczna i wysoce zakaźna to, zgodnie z ustawową definicją (art. 2), „choroba zakaźna łatwo rozprzestrzeniająca się, o wysokiej śmiertelności, powodująca szczególne zagrożenie dla zdrowia publicznego i wymagająca specjalnych metod zwalczania, w tym cholera, dżuma, ospa prawdziwa, wirusowe gorączki krwotoczne”. Przymus bezpośredni nie ma więc zastosowania w przypadku szczepień ochronnych, wykonywanych profilaktycznie na osobach zdrowych. O zastosowaniu przymusu może zadecydować wyłącznie lekarz, który może zwrócić się o pomoc w realizacji przymusu do Policji, Straży Granicznej lub Żandarmerii Wojskowej.

Działanie w ramach projektu „Fakty w debacie publicznej” realizowanego z dotacji programu „Aktywni Obywatele – Fundusz Krajowy”, finansowanego z Funduszy EOG.