Kontekst wypowiedzi

Podczas 38. posiedzenia Sejmu w dniu 29 września, w trakcie dyskusji nad projektem zmiany ustawy budżetowej na rok 2021, poseł Lewicy Dariusz Wieczorek wygłosił przemówienie, w którym skrytykował m.in. wzrost cen prądu i innych dóbr. Zarzucił też obecnemu rządowi wzrost zadłużenia państwa o 290 mld zł państwa, a jako dowód przytoczył wyniki kontroli Najwyższej Izby Kontroli (NIK).

Co wykazała kontrola NIK?

Pod koniec września prezes NIK Marian Banaś podczas wywiadu dla „Rzeczpospolitej” zwrócił uwagę na coraz większe zadłużenie, odwołując się do analizy wykonania budżetu państwa i założeń polityki pieniężnej w 2020 roku. W rozmowie poinformował o 290 mld zł długu w obligacjach znajdujących się poza budżetem. O analizie NIK dotyczącej kontroli wykonania budżetu państwa w 2020 roku pisaliśmy już w lipcu.

EDP to jeden z dwóch rodzajów długu, z którymi można spotkać się w opracowaniach Ministerstwa Finansów. Drugi typ to państwowy dług publiczny (PDP), który określa zadłużenie sektora finansów publicznych. Tworzą go jednostki sektorów rządowego, samorządowego oraz ubezpieczeń społecznych. Pełen katalog instytucji objętych PDP znajduje się w art. 9 ustawy o finansach publicznych. PDP jest liczony metodologią krajową.

Do EDP wliczane są dodatkowo zobowiązania zaciągnięte w ramach Krajowego Funduszu Drogowego oraz Funduszu Kolejowego, a w ostatnich miesiącach również Funduszu Przeciwdziałania COVID-19. Nie są one natomiast zaliczane do PDP, dlatego to EDP daje pełniejszy obraz aktualnego zadłużenia kraju.

Według Ministerstwa Finansów dług PDP pod koniec 2020 roku wyniósł 1,111 bln zł. NIK wskazuje, że państwowy dług publiczny na koniec 2020 roku byłby znacznie wyższy, gdyby wszystkie zadania sektora rządowego związane z zapobieganiem, przeciwdziałaniem i zwalczaniem pandemii COVID-19 i ograniczaniem skutków gospodarczych epidemii zostały sfinansowane bezpośrednio z budżetu państwa, a nie z wykorzystaniem Polskiego Funduszu Rozwoju i Funduszu Przeciwdziałania COVID-19 w Banku Gospodarstwa Krajowego.

Podmioty te w 2020 roku zapewniły środki na zadania publiczne, emitując obligacje o wartości 166,1 mld zł, których spłata i obsługa są objęte gwarancjami Skarbu Państwa. Nie są to jednak jednostki sektora finansów publicznych w rozumieniu ustawy o finansach publicznych, w związku z tym ich zobowiązania nie są wliczane do wymienionych kategorii długu według regulacji krajowych.

Tego typu operacje są natomiast uwzględniane w statystykach długu według zasad określonych przez Komisję Europejską. W efekcie na koniec 2020 roku, jak czytamy w raporcie NIK, „wystąpiła historycznie największa różnica między wielkością długu sektora instytucji rządowych i samorządowych, liczoną według metodologii unijnej, a państwowym długiem publicznym, liczonym według metodologii krajowej. Sięgnęła ona 224,3 mld zł, to jest blisko 10% produktu krajowego brutto”.

Zadłużenie w bieżącym roku

Po pierwszym półroczu 2021 roku wiemy, że dług PDP wyniósł 1,152 bln zł. Oznacza to wzrost o 40,3 mld zł (+3,6 proc.) w stosunku do końca 2020 roku.

Dług EDP w czerwcu 2021 roku wyniósł natomiast 1,401 bln zł. W stosunku do końcówki poprzedniego roku nastąpił pod tym względem wzrost o 19,5 mld zł (+1,9 proc.). Na zmianę wysokości długu EDP w drugim kwartale 2021 roku, poza zmianami w PDP, wpłynęły przede wszystkim:

• wzrost skonsolidowanego zadłużenia Funduszu Przeciwdziałania COVID-19 o 16,9 mld zł,
• spadek wpływu zaliczenia przedsiębiorstw do sektora instytucji rządowych i samorządowych o 3,46 mld zł, w tym spadek zadłużenia o 560,7 mln zł i wzrost posiadanych przez te jednostki skarbowych papierów wartościowych o 2,9 mld zł,
• spadek zadłużenia Krajowego Funduszu Drogowego o 1 048,6 mln zł.