Krajowy Plan Odbudowy

Na stronie Ministerstwa Rozwoju, Pracy i Technologii czytamy, że Krajowy Plan Odbudowy (KPO) to kompleksowy program reform i projektów strategicznych. Jego celem jest wzmocnienie odporności gospodarczej i społecznej oraz budowa potencjału polskiej gospodarki na przyszłość. KPO ma odbudować kondycję gospodarki po kryzysie wywołanym pandemią koronawirusa i zapewnić jej większą odporność na przyszłe nieprzewidziane okoliczności. Otrzymane w ramach programu pieniądze mają być przeznaczone na modernizację technologiczną, trafić do rodzimych firm oraz poprawić jakość życia Polaków i konkurencyjność naszej gospodarki. Reformy i programy inwestycyjne KPO mają przede wszystkim długofalowo realizować zieloną i cyfrową transformację.

Powstanie KPO wynika z Europejskiego Instrumentu Odbudowy (Recovery and Resilience Facility – RRF), który przewiduje 672,5 mld euro, z czego:

• 312,5 mld euro w postaci grantów,
• 360,0 mld euro w postaci pożyczek.

Zgodnie z informacjami na stronie Ministerstwa Rozwoju, Pracy i Technologii Polska jest czwartym co do wielkości beneficjentem tego programu i ma otrzymać:

• 23,9 mld euro w postaci bezzwrotnych grantów,
• 34,2 mld euro w formie ewentualnych pożyczek.

Środki muszą być przeznaczone na konkretne inwestycje wpisujące się w kluczowe dla UE obszary: infrastruktura, transport, energia i środowisko, innowacje, cyfryzacja, zdrowie, społeczeństwo oraz spójność terytorialna. W pierwszych latach (do końca 2022 roku) zaplanowano dla Polski 70% tej kwoty – 18,9 mld euro dotacji oraz dodatkowe 4,1 mld euro w kolejnym roku. O tym, czy Polska dostanie środki w 2023 roku będzie decydował przegląd wskaźników gospodarczych – w szczególności spadek realnego PKB w latach 2020-2021. Z programu będą mogły skorzystać firmy państwowe i prywatne. Z regionów i ministerstw zebrano 1200 projektów do KPO. Wśród nich znajdują się zarówno plany budowy czy przebudowy infrastruktury drogowej i kolejowej, jak i projekty lokalne, jak np. budowa kanalizacji. Następnie przedsiębiorcy, właściciele firm, jak i samorządy mogli zgłaszać swoje pomysły na reformy i projekty inwestycyjne w otwartym formularzu na stronie planodbudowy.gov.pl.

Każde z państw członkowskich Unii Europejskiej zobowiązane jest to opracowania dokumentu będącego podstawą do wykorzystania środków unijnych. W Polsce projekt Krajowego Planu Odbudowy powstaje w Ministerstwie Funduszy i Polityki Regionalnej. Dotychczas powstał projekt umowy partnerstwa polityki spójności, który przedstawia szczegóły Krajowego Planu Odbudowy.

Projekty zgłoszone do Krajowego Planu Odbudowy analizowane będą na podstawie matrycy KPO, czyli narzędzia do porządkowania zgłoszonych propozycji projektów. Pod uwagę brane będą następujące kryteria:

• gotowość do realizacji („dojrzałość” projektu),
• zgodność z wymogami UE,
• trafność,
• stan przygotowania projektu,
• wykonalność,
• wspieranie wzrostu gospodarczego i nowych miejsc pracy,
• efekty dla gospodarki.

Matryca KPO będzie aktualizowana wraz z postępem prac nad rozporządzeniami budżetowymi prowadzonymi przez Komisję Europejską, Radę Europejską i Parlament Europejski.

Projekty zgłoszone do KPO są oceniane przez robocze grupy tematyczne, w skład których wchodzą przedstawiciele instytucji zarządzających krajowymi programami operacyjnymi oraz resortów, regionów, partnerów społeczno-gospodarczych, a także eksperci zewnętrzni.

Prace są prowadzone w ramach następujących grup roboczych:

• grupa ds. nowoczesnej gospodarki,
• grupa ds. zielonej energii,
• grupa ds. zielonej mobilności,
• grupa ds. zdrowia,
• grupa ds. transformacji cyfrowej.

Dodatkowo zagadnieniami dot. wdrażania KPO zajmuje się grupa robocza ds. systemu realizacji KPO i przepływów finansowych. W ramach poszczególnych grup określone zostały kryteria dodatkowe, które projekty będą musiały spełnić. Mogą one dotyczyć na przykład tego, czy dany projekt jest wykonalny albo czy ma duże znaczenie dla gospodarki. Zadaniem grup tematycznych będzie również określenie, które z projektów będą najwłaściwsze do dofinansowania z poszczególnych źródeł – Instrument Odbudowy i Zwiększenia Odporności, polityka spójności czy Fundusz Sprawiedliwej Transformacji.

Samorząd terytorialny w Krajowym Planie Odbudowy

Zgodnie z projektem samorządy terytorialne są adresatem rozwiązań proponowanych w Krajowym Planie Odbudowy (m.in ramach komponentu A: odporność i konkurencyjność gospodarki). Należy zwrócić uwagę, że projekt powstał w procesie konsultacji społecznych, które odbyły się w okresie luty-marzec 2021 roku. Dodatkowo projekt KPO przewiduje udział samorządu terytorialnego we wdrażaniu reform i inwestycji w późniejszych etapach projektu. W projekcie Krajowego Planu Odbudowy i Zwiększania Odporności samorządy terytorialne nie mają przewidzianej roli w fizycznym dysponowaniu środkami.

Dysponowanie środkami

Zgodnie z definicją Słownika Języka Polskiego PWN dysponent to osoba lub instytucja mająca prawo dysponować czymś. Zatem dysponent środków finansowych to osoba lub instytucja mająca prawo dysponować środkami finansowymi.

Podsumowanie

Krajowy Plan Odbudowy zakłada, że zgłaszane projekty oceniane będą przez robocze grupy tematyczne, w skład których wchodzić będą przedstawiciele instytucji zarządzających krajowymi programami operacyjnymi oraz resortów, regionów, partnerów społeczno-gospodarczych, a także eksperci zewnętrzni. Na tej podstawie wywnioskować należy, że projekty będą oceniane centralnie. Dodatkowo należy podkreślić, że w projekcie Krajowego Planu Odbudowy i Zwiększania Odporności samorządy terytorialne nie mają przewidzianej roli w fizycznym dysponowaniu środkami. Agnieszka Dziemianowicz-Bąk w swojej wypowiedzi podkreśla, że rządowy dokument (projekt KPO) pomija rolę samorządu terytorialnego w dysponowaniu środkami unijnymi, zatem – uwzględniając definicję dysponenta – wypowiedź należy uznać za prawdziwą.