Zgodnie z używanym przez Komisję Europejską do porównań międzynarodowych wskaźnikiem, przedstawiającym udział luki VAT w potencjalnych dochodach podatkowych możliwych do osiągnięcia przy bieżącym kształcie systemu podatkowego, luka VAT w Polsce w 2018 roku, czyli w ostatnim roku, dla którego dysponujemy oficjalnymi danymi niebędącymi prognozami, była o 1,1 proc. niższa niż średnia dla UE. Wypowiedź Izabeli Leszczyny uznajemy zatem za fałsz. 

12 października 2020 roku posłanka Koalicji Obywatelskiej Izabela Leszczyna stwierdziła w programie „Fakty po faktach” na antenie TVN24, że luka VAT w Polsce jest wyższa niż średnia dla Unii Europejskiej. Wypowiedź ta padła w czasie dyskusji na temat aktualnej sytuacji epidemicznej w Polsce i gospodarczych konsekwencji restrykcji wprowadzonych przez rząd w celu powstrzymania rozwoju epidemii koronawirusa.

Czym jest luka podatkowa?

W niniejszej analizie posługujemy się definicją luki podatkowej zawartą w wydanym przez Komisję Europejską we wrześniu 2020 roku raporcie „Study and Reports on the VAT Gap in the EU-28 Member States” (s. 11). Zgodnie z nią luka VAT stanowi różnicę pomiędzy potencjalnymi dochodami z podatku VAT z tytułu obowiązujących przepisów (ang. VAT total tax liability according to the law – VTTL) a osiągniętymi dochodami z podatku VAT. Oznacza to, że omawiana luka podatkowa obejmuje oprócz oszustw i unikania płacenia podatków także dochody podatkowe utracone w wyniku np. bankructw, utraty płynności finansowej, błędów administracyjnych i optymalizacji podatkowej.

Luka VAT może być przedstawiana w wartościach nominalnych, czyli w złotych, bądź jako jej udział w VTTL lub PKB.

Komisja Europejska posługuje się w swoim raporcie wartościami wyrażającymi udział luki VAT w VTTL. Inaczej mówiąc, jest to procentowy udział luki VAT w potencjalnych dochodach podatkowych możliwych do osiągnięcia przy bieżącym kształcie systemu podatkowego.

Szczegółowe wyjaśnienie powyżej metodologii można znaleźć również w raporcie Ministerstwa Finansów na stronach 5-6.

Ile wynosi luka VAT w Polsce?

Zgodnie z najnowszymi danymi zaprezentowanymi w raporcie Komisji Europejskiej luka VAT w Polsce w 2018 roku wyniosła 18,970 mln zł i stanowiła 9,9 proc. potencjalnych dochodów z podatku VAT z tytułu obowiązujących przepisów (VTTL), które oszacowano na 191,180 mln złotych. Oznaczało to spadek o 4,3 punkty proc. w porównaniu do 2017 roku.

Luka VAT Unii Europejskiej

Z raportu Komisji Europejskiej wynika, że w 2018 roku potencjalne dochody z podatku VAT z tytułu obowiązujących przepisów w państwach członkowskich UE wyniosły 1,272 mld euro, a zrealizowane dochody z tytułu podatku VAT wyniosły 1,132 mld euro. W porównaniu do 2017 roku dochody z podatku VAT wzrosły o 4,3 proc., podczas gdy dochody VTTL wzrosły o 3,6 proc., co doprowadziło do spadku luki VAT w UE zarówno w ujęciu nominalnym: z 140,935 mld euro do 140,042 mld euro, jak i procentowym: z 11,5 proc. w 2017 roku do 11 proc. w 2018 roku.

www.ec.europa.eu

W 2018 roku luka VAT była najniższa w Szwecji (0,7 proc.), Chorwacji (3,5 proc.) i Finlandii (3,6 proc.). W Rumunii, gdzie była najwyższa, jej wielkość osiągnęła 33,8 proc. Kolejne państwa członkowskie, w których luka VAT była najwyższa, to Grecja: (30,1 proc.) i Litwa (25,9 proc.).

W ujęciu nominalnym najwyższą lukę VAT w 2018 roku odnotowano we Włoszech (35,4 mld euro), Wielkiej Brytanii (23,5 mld euro) i w Niemczech (22,1 mld euro).

Mediana wskazuje, że w połowie państw członkowskich Unii Europejskiej luka VAT wynosiła powyżej 9,2 proc.

Luka VAT w UE* w latach 2019-2020 – prognoza 

Według danych prognozowanych Komisji Europejskiej, których nie uwzględniamy przy ocenie wypowiedzi z uwagi na ich nieostateczny charakter, luka VAT w Unii Europejskiej wyniesie 9,6 proc. w 2019 roku, a w 2020 roku wzrośnie do 13,7 proc.

Zgodnie z prognozami Komisji Europejskiej w tych latach luka VAT w Polsce ma wynieść kolejno 9,7 proc i 14,6 proc.

Państwami członkowskimi z najniższą luką VAT w 2019 roku miały być Chorwacja (0,6 proc.), Słowenia (2,3 proc.) i Hiszpania (3,1 proc.). W tym samym roku luka VAT miała osiągnąć najwyższy poziom w Rumunii (33,4 proc.), Grecji (31,4 proc.) i we Włoszech (23,9 proc.).

Autorzy raportu spodziewają się, że w 2020 roku na skutek recesji gospodarczej spowodowanej epidemią koronawirusa i wiążącym się z nią ogólnym spadkiem dochodów z podatku VAT oraz obniżeniem jego ściągalności luka VAT ulegnie zwiększeniu we wszystkich przeanalizowanych państwach. 

W Chorwacji (5,2 proc.), Finlandii (7,1 proc.) i Słowenii (7,2 proc.) ma być ona najmniejsza. Z kolei najwyższy poziom ma osiągnąć w Rumunii (37,4 proc.), Grecji (36,9 proc.) i we Włoszech (29,4 proc.) – podobnie jak w 2019 roku. W prognozie nie ujęto Cypru, Luksemburga, Holandii i Szwecji.