Gdula: „Polska nauka się zwija”

Podczas „Porannej rozmowy” w RMF FM Maciej Gdula stwierdził, że problemem polskiego systemu naukowego jest to, że kadry naukowe nie są rozliczane na podstawie dydaktyki ani zaangażowania społecznego. Polityk zgodził się, że te aspekty są trudniej mierzalne, ale zaznaczył, że jeśli w tej kwestii sytuacja nie ulegnie zmianie, to polskie uczelnie nie będą atrakcyjne dla studentów, co ostatecznie wpłynie na braki kadrowe w świecie nauki. 

Gdula przywołał dane pokazujące wyraźny spadek liczby doktorantów oraz postępujące zmniejszanie się kadry naukowej i stwierdził, że na tej podstawie można dojść do wniosku, że polska nauka się „zwija”.

Według polityka powodem niskiej atrakcyjności pracy naukowca są m.in. niskie wynagrodzenia oraz niska jakość pracy na polskich uczelniach, które rzekomo coraz bardziej przypominają korporacje. Dodatkowym czynnikiem ograniczającym polską naukę ma być demografia.

Ilu doktorantów kształci się na polskich uczelniach?

Dane związane ze szkolnictwem wyższym są stale zbierane i publikowane przez Główny Urząd Statystyczny. Najświeższe dane, w których możemy znaleźć informacje dotyczące liczby doktorantów oraz osób pracujących jako nauczyciele akademiccy, pochodzą z 2022 roku.

Zgodnie z tymi statystykami w 2022 roku kształciło się 8 886 doktorantów na studiach doktoranckich. Jednocześnie, obok tradycyjnych studiów doktoranckich, uczelnie kształcą doktorantów w ramach szkół doktorskich. W 2022 roku kształciło się na nich 15 328 doktorantów. Oznacza to, że łącznie w Polsce w 2022 roku w trakcie studiów doktoranckich było 24 214 osób. 

Zgodnie z danymi z raportu przygotowanego przez Ośrodek Przetwarzania Informacji każdego roku w Polsce w latach 2011–2018 kształciło się ok. 40 tys. doktorantów (s. 2). 

Ilu mamy doktorantów? Dane Ministerstwa Nauki i Szkolnictwa Wyższego

Zwróciliśmy się z wnioskiem o dostęp do informacji publicznej do Ministerstwa Nauki i Szkolnictwa Wyższego z zapytaniem o liczbę aktualnie kształcących się doktorantów. 

W odpowiedzi dowiedzieliśmy się, że 25 czerwca 2024 roku, czyli w dniu, w którym Maciej Gdula podał te dane w wywiadzie, w szkołach doktorskich kształciło się 16 804 doktorantów.

Na koniec 2023 roku osób kształcących się na studiach doktoranckich było 3 223, a osób kształcących się w szkołach doktorskich 16 804. Oznacza to, że łączna liczba doktorantów i doktorantek w 2023 roku wynosiła nieco ponad 20 tys.

Zmiany w kształceniu doktorantów z 2019 roku

Skąd rozróżnienie na doktorantów kształcących się na studiach doktoranckich i na tych w szkołach doktorskich? Ma to związek ze zmianami, które zaczęły obowiązywać w 2019 roku. Do czasu wprowadzenia zmian doktoranci kształcili się na studiach trzeciego stopnia. Jednak od 30 kwietnia 2019 roku każda osoba podejmująca studia doktoranckie odbywa je w szkołach doktorskich.

Według Piotra Müllera, który pełnił w trakcie reformy funkcję wiceministra w Ministerstwie Nauki i Szkolnictwa Wyższego, wprowadzona ustawa miała poprawić jakość prowadzenia studiów (w tym doktoranckich) i uciec od masowego kształcenia, które skutkowało obniżeniem poziomu nauczania.

Ilu pracowników naukowych działa na polskich uczelniach?

W raporcie GUS podano również łączną liczbę nauczycieli akademickich na polskich uczelniach. W 2022 roku  na uczelniach pracowało 88 285 nauczycieli akademickich na pełnym etacie, w tym 26 373 profesorów. Jeszcze w 2018 roku na polskich uczelniach pracowało 89 091 nauczycieli akademickich na pełnym etacie, w tym 21 300 profesorów.

We wcześniejszych latach liczba nauczycieli akademickich i profesorów, pracujących na polskich uczelniach, wynosiły odpowiednio:

Zatem – gdy zestawimy ze sobą lata 2018 i 2022 – okaże się, że w tym okresie liczba zatrudnionych nauczycieli akademickich nieznacznie wzrosła: z poziomu 93 139 do 94 097.