Tzw. Konwencja Antyprzemocowa, czyli dokładnie Konwencja Rady Europy o zapobieganiu i zwalczaniu przemocy wobec kobiet i przemocy domowej, została przez Polskę zarówno podpisana, jak i ratyfikowana. W związku z tym wypowiedź Małgorzaty Kidawy-Błońskiej uznajemy za fałsz.

Dokument pochodzi z maja 2011 roku. Na szczeblu międzynarodowym wszedł w życie w maju 2014 roku. Jeśli chodzi o jego obowiązywanie w Polsce, w grudniu 2012 roku został podpisany przez Pełnomocniczkę Rządu ds. Równego traktowania, Sekretarz Stanu w Kancelarii Premiera Agnieszkę Kozłowską-Rajewicz, a wszedł w życie 1 sierpnia 2015 roku, po tym jak Sejm uchwalił ustawę o jego ratyfikacji. Ta została dokonana przez prezydenta Bronisława Komorowskiego w kwietniu 2015 roku.

Zgodnie z art. 87. Konstytucji ratyfikowana umowa międzynarodowa jest częścią polskiego porządku prawnego i ma rangę ustawy. Innymi słowy, niestosowanie się do jej zapisów jest równoznaczne z łamaniem prawa. 

Czego dotyczy Konwencja Antyprzemocowa?

Dokument jest pierwszym aktem prawnym na szczeblu europejskim, który tworzy ogólne ramy polityki ochrony i wsparcia osób doświadczających przemocy. Akcent kładziony jest w nim głównie na przeciwdziałanie wszelkim formom przemocy domowej i prowadzenie działań na rzecz równości kobiet i mężczyzn.

Szczegółowe cele Konwencji określone są w jej art. 1.:

• ochrona kobiet przed wszystkimi formami przemocy oraz zapobieganie, ściganie i eliminacja przemocy wobec kobiet i przemocy domowej,
• przyczynianie się do eliminacji wszystkich form dyskryminacji kobiet oraz wspieranie rzeczywistej równości kobiet i mężczyzn, w tym poprzez usamodzielnienie kobiet,
• stworzenie ogólnych ram, polityki i działań na rzecz ochrony i wsparcia wszystkich ofiar przemocy wobec kobiet i przemocy domowej,
• zacieśnianie współpracy międzynarodowej, mającej na celu eliminację przemocy wobec kobiet i przemocy domowej,
• zapewnienie wsparcia i pomocy organizacjom i organom ścigania, by skutecznie współpracowały na rzecz przyjęcia zintegrowanego podejścia do eliminacji przemocy wobec kobiet i przemocy domowej.

Strony konwencji zobowiązują się do podejmowania niezbędnych działań, by nie tylko zapobiegać wszystkim formom przemocy, ale też np. zachęcać osoby będące świadkami lub podejrzewające występowanie aktów przemocy do zgłaszania ich właściwym organizacjom lub władzom, a także by angażować media w zapobieganie przemocy wobec kobiet oraz wspieranie poszanowania ich godności.

Organem powołanym do czuwania nad skutecznym wdrażaniem dokumentu jest Grupa ekspertów do spraw przeciwdziałania przemocy wobec kobiet i przemocy domowej (GREVIO).

Wszystkie państwa, które przyjęły Konwencję, mają obowiązek przedstawiać Sekretarzowi Generalnemu Rady Europy sprawozdania dotyczące regulacji prawnych i rozwiązań wdrażających wypracowane postanowienia. Oceny tych sprawozdań dokonuje GREVIO. Informacje na temat wdrażania konwencji przekazywać mogą także organizacje pozarządowe oraz społeczeństwa obywatelskiego, jak również krajowe instytucje ochrony praw człowieka.

Wdrażanie konwencji w Polsce

Funkcję podstawowego dokumentu, w którym sformułowano zadania związane z wykonaniem Konwencji, pełnił w przeszłości Krajowy Program Działań na Rzecz Równego Traktowania na lata 2013-2016 (całość do pobrania tutaj). Był to pierwszy rządowy program dotyczący problematyki równego traktowania wielu grup narażonych na dyskryminację, a nie tylko przeciwdziałania pojedynczym negatywnym zjawiskom, jak rasizm czy ksenofobia.

Działania przewidziane w programie odnosiły się do następujących obszarów:

• polityki antydyskryminacyjnej,
• równego traktowania na rynku pracy i w systemie zabezpieczenia społecznego,
• przeciwdziałania przemocy, w tym przemocy w rodzinie i zwiększenia ochrony osób jej doświadczających,
• równego traktowania w systemie edukacji,
• równego traktowania w systemie ochrony zdrowia,
• równego traktowania w dostępie do dóbr i usług.

Realizacja tych celów miała prowadzić m.in. do poprawy sytuacji na rynku pracy dla kobiet oraz innych grup narażonych na dyskryminację ze względu na wiek, niepełnosprawność, pochodzenie narodowe i etniczne, orientację seksualną, a także migrantek i migrantów. Zaplanowano również działania w obszarze prewencji i reagowania na przemoc, w tym przemoc w rodzinie, a także poprawy dostępu do świadczeń medycznych osób dotkniętych przestępstwami seksualnymi.

Dokument określał jednak przede wszystkim kompetencje głównych podmiotów odpowiedzialnych za wdrażanie Konwencji, tj. ministra rodziny, ministra sprawiedliwości i pełnomocnika ds. równego traktowania.

Program zakończył się w 2016 roku i nie był kontynuowany. Stało się tak pomimo zapewnienia pełnomocnika ds. równego traktowania (który opracowywał program i przestawiał go Radzie Ministrów), że projekt „będzie kontynuowany w nowej perspektywie czasowej, tj. w kolejnych latach kalendarzowych po 2016 r.” Słowa te padły w listopadzie 2016 roku jako odpowiedź na zapytanie o kontynuację programu ze strony Rzecznika Praw Obywatelskich.

To samo pytanie w kwietniu 2017 roku zadała pełnomocnikowi w interpelacji poselskiej Monika Wielichowska. W odpowiedzi czytamy, że Zespół Monitorujący Krajowy Program Działań na Rzecz Równego Traktowania analizuje „propozycje zagadnień i problemów, które w ich opinii powinny znaleźć się w nowej edycji Programu. (…) dopiero po jej (analizy – przyp. Demagog) zakończeniu zostanie podjęta decyzja o rozpoczęciu prac nad opracowaniem nowej edycji”.

Ostatecznie jednak nowa wersja programu nie powstała. Oznacza to, że Konwencja Antyprzemocowa nie może być skutecznie stosowana, a jej przepisy są de facto zawieszone w próżni.

Krajowy Program Przeciwdziałania Przemocy w Rodzinie na lata 2014-2020

Warto w tym miejscu wspomnieć o innym programie antyprzemocowym, który regulował kwestie przeciwdziałania przemocy w rodzinie jeszcze przed ratyfikacją Konwencji i jest podstawą działań w tym obszarze. Chodzi Krajowy Program Przeciwdziałania Przemocy w Rodzinie na lata 2014-2020. Jego celem jest zwiększenie skuteczności przeciwdziałania przemocy oraz zmniejszenie skali tego zjawiska w Polsce. Brakuje w nim jednak odniesienia do Konwencji Rady Europy o zapobieganiu i zwalczaniu przemocy wobec kobiet i przemocy domowej.

Podsumowanie

Małgorzata Kidawa-Błońska stwierdziła, że Konwencja Antyprzemocowa została przez Polskę podpisana, ale nie ratyfikowana. W rzeczywistości oba te procesy miały miejsce, dlatego analizowaną wypowiedź uznajemy za fałszywą. Nie zmienia to faktu, że konwencja jest obecnie w polskim porządku prawnym nieskuteczna ze względu na brak oficjalnego dokumentu zawierającego zadania związane z jej wykonywaniem.