Błąd Google przywrócił dyskusję dotyczącą przyjęcia euro

Początek nowego, 2024 roku przyniósł ze sobą zamieszanie związane z pozycją polskiej waluty względem dolara i euro. Na problem zareagował minister finansów Andrzej Domański, który na portalu X wyjaśnił jego źródło i przedstawił przy tym, jak rzeczywiście wygląda kurs złotego względem dolara. Sytuację tę opisaliśmy w osobnej analizie.

Za sprawą tego błędu do debaty publicznej wróciła kwestia przyjęcia przez Polskę waluty euro. Artykuł z komentarzami ekspertów w tej tematyce opublikowała „Rzeczpospolita”. O to, czy Polska jest gotowa przyjąć euro, został zapytany w Graffiti Adrian Zandberg. Polityk odpowiedział, że jest to kwestia wielu lat, a Polska nie spełnia obecnie kryteriów konwergencji.

Czym jest konwergencja?

Według Słownika Języka Polskiego konwergencja to „zakładane zbliżenie poziomu wskaźników gospodarczych państw członkowskich Unii Europejskiej do wspólnej średniej”. Inaczej mówiąc, jest to dążenie do zbliżenia gospodarki krajowej do średniej unijnej.

O tym, jakie są warunki konwergencji, mówi nam art. 140 Traktatu o Funkcjonowaniu Unii Europejskiej (TFUE), szerzej zaś opisuje je Protokół nr 13 zawarty w tym traktacie.

Istnieją cztery gospodarcze kryteria konwergencji

Na stronie Rady Europejskiej możemy znaleźć informację, że: „Kryteria konwergencji pozwalają ocenić, czy państwo członkowskie jest gotowe do przyjęcia euro i czy jego przystąpienie do strefy euro nie narazi jego samego ani innych państw strefy na ryzyko gospodarcze”.

Aby państwo mogło przystąpić do strefy euro, musi spełnić 4 kryteria gospodarcze:

• Stabilne ceny – inflacja nie może być większa niż 1,5 punktu proc. inflacji w trzech państwach o najbardziej stabilnych cenach w strefie euro.
• Długotrwała równowaga finansów publicznych – planowany lub rzeczywisty deficyt finansów publicznych nie większy niż 3 proc. oraz zadłużenie państwa względem PKB nie większe niż 60 proc.
• Stabilny kurs walutowy – państwo przez minimum 2 lata musi uczestniczyć w mechanizmie kursowym ERM II, a kurs waluty tego państwa nie powinien mieć znacznych (do 15 proc.) odchyleń od kursu euro.
• Stabilne długoterminowe stopy procentowe – długotrwałe stopy procentowe mogą być większe o maksymalnie 2 punkty proc. od stóp trzech państw z najmniejszymi stopami procentowymi.

Oprócz kryteriów gospodarczych państwo, które chce wprowadzić euro, musi także doprowadzić do konwergencji prawnej. Oznacza to, że przepisy krajowe muszą być zgodne z traktatem i ze Statutem Europejskiego Systemu Banków Centralnych (ESBC) i Europejskiego Banku Centralnego (EBC). 

Inflacja w Polsce zbyt wysoka

Jeśli spojrzymy na dane roczne Eurostatu dotyczące inflacji, to zauważymy, że w 2022 roku inflacja w Polsce wynosiła 29,4 proc. Z kolei w państwach strefy euro trzy najniższe wskaźniki inflacji odnotowano: na Cyprze (10,17 proc.), w Grecji (11,21 proc.) i w Irlandii (12 proc.). Tak więc warunek ten nie jest przez Polskę spełniany.

Sytuacja nie zmieni się również, gdy spojrzymy na inflację miesięczną względem roku poprzedniego. Jak podaje Eurostat, w listopadzie 2023 roku w Polsce inflacja osiągnęła 11,6 proc. Z kolei w trzech państwach strefy euro z najniższą inflacją wynosiła ona: we Francji – 5,9 proc., w Malcie – 5,9 proc. i w Portugalii – 5,9 proc.

Kryterium finansów publicznych spełnione połowicznie

Publikowaniem danych dotyczących nadmiernego długu publicznego zajmuje się m.in. Komisja Europejska. Jak wynika z najnowszego raportu za rok 2022, aż 10 państw Unii Europejskiej, w tym Polska, posiadało deficyt finansów publicznych powyżej 3 proc. PKB. Z kolei na rok 2023 aż 15 państw miało zaplanowany deficyt powyżej 3 proc. (Tabela 1).

W raporcie Komisji Europejskiej z maja 2023 roku pojawiła się informacja o tym, że w 2022 roku Polska spełniła jednak drugą część tego kryterium, czyli zadłużenie względem PKB na poziomie mniejszym niż 60 proc. Wyniosło ono 49,1 proc. (Tabela 3). Po aktualizacji danych okazało się, że dług względem PKB wyniósł 49,3 proc., o czym pisaliśmy tutaj.

Polska nie należy do mechanizmu kursowego ERM II

Europejski mechanizm kursowy ERM II został utworzony w styczniu 1999 roku. Założeniem tego systemu jest ustabilizowanie kursu walut państw spoza strefy euro do waluty europejskiej. Udział w tym mechanizmie jest dobrowolny, jednakże państwo, które chce wprowadzić euro, musi w nim uczestniczyć przez minimum 2 lata. 

Obecnie w mechanizmie tym uczestniczy Dania i Bułgaria. Do 1 stycznia 2023 roku była wśród nich także Chorwacja, jednakże w związku z przyjęciem euro przestała brać udział w mechanizmie. Polska nie uczestniczyła i nie uczestniczy w ERM II.

Długookresowe stopy procentowe również za wysokie

Jak wynika z danych opublikowanych na stronie Eurostatu, w 2022 roku wysokość długookresowych stóp procentowych wynosiła w Polsce 6,05 proc. Najniższe stopy procentowe w 2022 roku odnotowały Litwa (0,61 proc.), Niemcy (1,14 proc.) i Niderlandy (1,38 proc.). Maksymalna różnica między tymi państwami mogła wynosić 2 punkty proc., a liczyła ponad 4 punkty proc. Tym samym Polska nie spełniała także tego kryterium.

W przypadku danych miesięcznych w listopadzie 2023 roku wysokość długookresowych stóp procentowych w Polsce wynosiła 5,54 proc. Najniższe stopy procentowe w państwach strefy euro odnotowano w: Niemczech (2,6 proc.), Litwie (2,88 proc.) i Niderlandach (2,95 proc.). Różnica nadal wynosi więc więcej niż 2 punkty proc.

Warto dodać, że polski system prawny także nie jest przystosowany do przyjęcia euro, o czym napisano w Raporcie o konwergencji z czerwca 2022 roku. Głównym aspektem, który wymaga zmiany, jest wprowadzenie niezależności Narodowego Banku Polskiego.