PiS obiecuje darmowe leki dla dzieci i osób 65+

W weekend 12-13 maja miała miejsce konwencja programowa Prawa i Sprawiedliwości. W przemówieniu na zakończenie wydarzenia prezes PiS Jarosław Kaczyński obiecał zwiększenie wysokości świadczenia 500+ na 800+, darmowe leki dla osób po 65 roku życia i dzieci do 18 roku życia, a także zniesienie opłat na państwowych autostradach.

Obietnice te wywołały poruszenie medialne. Jedną z osób, która wyraźnie skrytykowała pomysł rządu, był gość Poranka TOK FM – Robert Kropiwnicki. Poseł Platformy Obywatelskiej zarzucił przy tym rządowi, że jest to próba naprawienia wcześniejszej nieudanej inicjatywy.

Darmowe leki dla osób 75+

Przepis o darmowych lekach dla osób po 75. roku życia został wprowadzony 18 marca 2016 roku w ramach nowelizacji ustawy z 2004 roku o świadczeniach opieki zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych. Darmowe leki seniorzy mogli odbierać już od 1 września 2016 roku. W momencie wejścia w życie programu na liście darmowych leków znajdowało się 1 129 preparatów i 68 substancji czynnych. Leki te mogły (i nadal mogą) być wykupione na podstawie recepty wystawionej przez lekarza rodzinnego (POZ), pielęgniarki POZ uprawnionej do wystawiania recept lub emerytowanego lekarza dowolnej specjalności (w tym przypadku tylko dla siebie lub rodziny).

Jak podaje Ministerstwo Zdrowia, od 1 stycznia 2023 roku na liście darmowych leków znajduje się 2 057 pozycji, w tym 175 substancji czynnych. Oznacza to, że przez 7 lat na liście przybyło 860 pozycji.

Wydatki na program

W momencie wejścia w życie programu finansowanie zostało rozplanowane na lata 2016-2025 (art. 7). Na całość programu Ministerstwo Zdrowia przewidziało ok. 8,3 mld zł. Co roku rosły zarówno planowane, jak i rzeczywiste wydatki na darmowe leki dla seniorów (s. 4).

Realne wydatki nigdy nie pokrywały się z planami. Najbliżej równowagi było w roku 2018, wtedy ostateczna kwota dofinansowań wyniosła jedynie 8,3 mln mniej niż zakładano. W odpowiedzi na interpelację dotyczącą programu, wiceminister Miłkowski podkreślił, że coroczny wzrost wydawanych środków wynika m.in. z poszerzania katalogu produktów dostępnych bezpłatnie seniorom oraz popularyzacji założeń programu i działań informacyjnych prowadzonych przez Ministra Zdrowia.

Według danych MZ w roku 2022 koszt programu wyniósł 830,3 mln zł, czyli o 180 mln zł mniej, niż zakładano. Pozwoliło to na sfinansowanie ok. 76,7 mln opakowań leków dla 2,7 mln seniorów. Z szacunków ministerialnych wynika, że średnio 1,2 mln seniorów miesięcznie korzystało z programu. Koszty poniesione przez państwo na finansowanie programu do końca 2022 roku obliczono na ponad 4,3 mld zł.

NIK kontroluje program

W kwietniu 2019 roku Najwyższa Izba Kontroli opublikowała raport z kontroli programu „Leki 75+”. Ogólna ocena programu była pozytywna. NIK stwierdził, że dostępność leków wśród seniorów zwiększyła się, a wydatki spadły. Kontrolerzy mieli natomiast wątpliwości wobec sposobu wybierania leków refundowanych. W podsumowaniu raportu czytamy, że:

Jak działa system refundacyjny?

Kwestię refundacji leków w Polsce reguluje ustawa o refundacji leków, środków spożywczych specjalnego przeznaczenia żywieniowego oraz wyrobów medycznych z 12 maja 2011 roku. W art. 10 określa ona wymogi, które musi spełnić środek przed refundacją, oraz postanawia, że refundacji nie podlegają leki OTC, czyli te wydawane bez recepty.

Pod koniec ubiegłego roku posłanka Katarzyna Osos zwróciła się z interpelacją do Ministra Zdrowia w sprawie rozszerzenia grupy seniorów uprawnionych do bezpłatnych leków. Z odpowiedzi możemy dowiedzieć się, że aby produkt znalazł się w wykazie bezpłatnych leków dla pacjentów po ukończeniu przez nich 75. roku życia, w pierwszej kolejności musi być objęty refundacją. Ministerstwo dodało, że jeśli chodzi o wpisywanie na listę leków refundowanych, to: