Europosłanka Beata Kempa porusza w swojej wypowiedzi kwestię projektu sprawozdania przygotowanego przez Komisję Wolności Obywatelskich, Sprawiedliwości i Spraw Wewnętrznych Parlamentu Europejskiego, który przedstawił w poniedziałek 25 maja hiszpański europoseł Juan Fernando López Aguilar. Dokument dotyczy kwestii praworządności w Polsce.

Krytycznie odnosi się on między innymi do obowiązującej obecnie procedury powoływania sędziów do Krajowej Rady Sądownictwa, w ramach której 15 sędziów zasiadających w KRS jest wybieranych przez Sejm RP. W sprawozdaniu zwrócono również uwagę na to, że w połączeniu z wygaszeniem kadencji dotychczasowych członków, wybranych zgodnie ze „starymi” zasadami, doprowadziło to do „głębokiego upolitycznienia” KRS.

Krajowa Rada Sądownictwa w Polsce

Zgodnie z Konstytucją Krajowa Rada Sądownictwa stoi na straży niezależności sądów i niezawisłości sędziów. Składa się ona z 25 członków:

• pierwszego prezesa Sądu Najwyższego, który wybierany jest na 6-letnią kadencję przez prezydenta spośród kandydatów przedstawionych przez Zgromadzenie Ogólne Sądu Najwyższego,
• ministra sprawiedliwości,
• prezesa Naczelnego Sądu Administracyjnego, który powoływany jest na 6-letnią kadencję przez głowę państwa spośród kandydatów przedstawionych przez Zgromadzenie Ogólne Sędziów Naczelnego Sądu Administracyjnego,
• osoby powołanej przez prezydenta,
• czterech członków wybranych przez Sejm spośród posłów oraz dwóch członków wybranych przez Senat spośród senatorów. W tym przypadku wyboru dokonuje się bezwzględną większością głosów w obecności co najmniej połowy posłów i senatorów,
• piętnastu członków wybranych spośród sędziów Sądu Najwyższego, sądów powszechnych, sądów administracyjnych i sądów wojskowych. Wyboru tego dokonuje Sejm większością 3/5 głosów w obecności co najmniej połowy ustawowej liczby posłów spośród kandydatów widniejących na liście sporządzonej przez odpowiednią komisję sejmową. W przypadku niedokonania wyboru we wspomnianym trybie Sejm przeprowadza ponowne głosowanie. Wymagana jest w tym przypadku bezwzględna większość głosów przy zachowaniu kworum.

Według obowiązującej ustawy o KRS kandydata na członka tej instytucji (z puli 15 członków wybieranych przez Sejm) może zgłosić marszałkowi Sejmu 2 tys. obywateli, którzy ukończyli osiemnaście lat, mają pełną zdolność do czynności prawnych i korzystają z pełni praw publicznych, oraz dwudziestu pięciu sędziów, z wyłączeniem sędziów w stanie spoczynku. Zgłoszone kandydatury są przekazywane klubom poselskim, które wskazują kandydatów. Klub poselski nie może jednak wskazać więcej niż 9 kandydatów. Finalny skład list kandydatów jest ustalany przez komisję sejmową.

Kadencja członków wybranych trwa cztery lata. Mandaty pozostałych członków nie są kadencyjne. Osoba powołana przez prezydenta może być w każdej chwili przez niego odwołana. Mandat tej osoby wygasa najpóźniej w ciągu trzech miesięcy po zakończeniu kadencji głowy państwa. Z kolei mandat osób zasiadających w KRS z racji zajmowanego stanowiska rozpoczyna się w chwili objęcia stanowiska, a kończy się wraz z jego utratą.

Rada Główna Władzy Sądowniczej w Hiszpanii

Jak stanowi hiszpańska Konstytucja, „Rada Główna Władzy Sądowniczej jest organem kierowniczym sądownictwa”. Składa się z 21 członków: Prezesa Trybunału Najwyższego oraz z dwudziestu członków powoływanych przez króla na okres pięciu lat. 

Dwunastu z 20 członków zostaje powołanych na podstawie przepisów tzw. ustawy organicznej (określa ona tworzenie, funkcjonowanie i zarząd sądów, jak również status prawny sędziów zawodowych tworzących jednolitą korporację oraz personelu pomocniczego administracji wymiaru sprawiedliwości). W tym przypadku swoją kandydaturę może zgłosić każdy sędzia, który posiada poparcie 25 członków samorządu sędziowskiego albo stowarzyszenia sędziowskiego.

Następnie portfolio danego sędziego jest przesyłane do prezesa Sądu Najwyższego oraz Rady Generalnej Władzy Sądowniczej. W dalszej kolejności organ zwany Komisją Wyborczą dokonuje przeglądu wszystkich wniosków i publikuje w ciągu dwóch dni wykaz kandydatów spełniających warunki formalne. Należy wspomnieć, że ta decyzja Komisji Wyborczej jest dla parlamentu obligatoryjna. Hiszpańskie prawo przewiduje możliwość zakwestionowania tych kandydatur w ciągu trzech dni od ich opublikowania. Istnieje także możliwość wniesienia sprzeciwu administracyjnego. 

Po finalnym uzgodnieniu kształtu list jest ona przesyłana parlamentowi. Kongres Deputowanych (izba niższa) i Senat (izba wyższa) wybierają po 6 członków Rady. 

Jednakże istnieją pewne rygory formalne: 3 sędziów to sędziowie Sądu Najwyższego, 3 sędziów z 25-letnim doświadczeniem zawodowym, 3 sędziów tzw. starszych oraz 3 sędziów bez wymogu długości stażu. W każdej z izb wyboru dokonuje się większością 3/5 głosów.

Pozostałych 8 członków monarcha powołuje na wniosek Kongresu Deputowanych oraz Senatu. Obie izby przedstawiają po 4 kandydatów, którzy pochodzą spośród adwokatów i innych prawników o uznanej kompetencji i ponad piętnastoletniej praktyce w swoim zawodzie. Wybór dokonywany jest w każdej z izb większością 3/5 deputowanych.

Wypowiedź Beaty Kempy uznajemy za manipulację, ponieważ zarówno w Polsce do wyboru członków KRS, jak i wyboru CGPJ w Hiszpanii, potrzebna jest większość 3/5 głosów. W Polsce głosowanie przeprowadzane jest wyłącznie w jednej izbie parlamentu, natomiast w Hiszpanii wyboru sędziów dokonuje się w Kongresie Deputowanych i Senacie.