Wyniki exit poll. PiS pierwszy, ale bez większości w Sejmie

15 października o godz. 21 poznaliśmy szacunkowe wyniki wyborów do Sejmu. Badanie exit poll przeprowadzono wśród wyborców 900 losowo wybranych lokali wyborczych. Wyniki sondażu są obarczone marginesem błędu rzędu 2 punktów proc.

Według sondażu PiS uzyskał 36,8 proc. głosów, co dawałoby partii 200 miejsc w Sejmie. Tzw. opozycja demokratyczna (KO + Trzecia Droga + Lewica) miałaby uzyskać 248 mandatów. Wynik ten dałby jej większość w Sejmie. W takim scenariuszu Konfederacja może liczyć na 12 mandatów.

Kosmetyczna korekta. Wyniki late poll

W poniedziałek 16 października zostały opublikowane wyniki late poll, które pochodzą z cząstkowych danych losowo wybranych lokali wyborczych. Według tych wyników PiS i KO tracą po 2 mandaty względem stanu przedstawionego w exit poll, a po 2 mandaty zyskują Trzecia Droga i Konfederacja. Wynik Lewicy pozostaje bez zmian.

W takim przypadku PiS nie byłby w stanie utworzyć rządu, nawet gdyby doszło do potencjalnej koalicji z Konfederacją.

Prezydent powołuje się na zwyczaj parlamentarny

Zgodnie z zapowiedzią Andrzeja Dudy – złożoną jeszcze przed wyborami – misja tworzenia rządu powinna trafić w ręce lidera zwycięskiego ugrupowania (czas nagrania 27:30).

Prezydent powołał się na „zwyczaj parlamentarny”. Władysław Kosiniak-Kamysz w porannej rozmowie w RMF FM podkreślił, że prezydent nie ma obowiązku wyznaczania na premiera lidera obozu, który wygrał wybory. Wspomniany zwyczaj to jedynie możliwość, a nie konieczność wynikająca z litery prawa.

Procedura wyboru premiera. Co mówi konstytucja?

Zasady mianowania premiera przez prezydenta określa art. 154 konstytucji. Zgodnie z nim prezydent w ciągu 14 dni od dymisji rządu lub od pierwszego posiedzenia nowo wybranego Sejmu musi wskazać premiera, ten z kolei ma 14 dni na powołanie Rady Ministrów. 

Olszewski wskazany na premiera, mimo że wygrała UD

Dotychczas w historii III RP dwukrotnie mieliśmy do czynienia z sytuacją, że premierem została osoba pochodząca z innego obozu niż ten, który wygrał wybory. 

Pierwszą osobą, która w ten sposób utworzyła rząd, był Jan Olszewski. Jego ugrupowanie – Porozumienie Centrum – zdobyło 977 344 głosy, z kolei partia zwycięska – Unia Demokratyczna: 1 382 051 (s. 80–83). Olszewski został wskazany na premiera przez prezydenta Lecha Wałęsę.

SLD otrzymuje najwięcej głosów. Premierem Pawlak z PSL

Drugi taki przypadek również miał miejsce bezpośrednio po wyborach. W 1993 roku najwięcej głosów otrzymał Sojusz Lewicy Demokratycznej, a na drugim miejscu znalazło się Polskie Stronnictwo Ludowe. Premierem został Waldemar Pawlak z drugiego ugrupowania.

Jednak – w przeciwieństwie do Jana Olszewskiego – w momencie powoływania swojego drugiego gabinetu Waldemar Pawlak znajdował się w koalicji z partią, która otrzymała najwięcej głosów w wyborach. W tym wypadku – SLD.

Należy również podkreślić, że zarówno Jan Olszewski, jak i Waldemar Pawlak pełnili funkcję premiera, zanim uchwalona została konstytucja z roku 1997. Od jej uchwalenia funkcję premiera powierzano osobie z obozu, który wygrał wybory. Nie istnieje jednak prawny zapis wymagający, aby zawsze tak było.