Fundusz Przeciwdziałania COVID-19 przyczyną rekordowo dużej różnicy między PDP a EDP

Marian Banaś podczas 59. posiedzenia Sejmu w dniu 21 lipca 2022 roku zabrał głos w części poświęconej sprawozdaniu z wykonania budżetu państwa za okres od 1 stycznia do 31 grudnia 2021 roku. Banaś w swoim wystąpieniu mówił o tym, że w 2021 roku odnotowano wzrost wartości państwowego długu publicznego i długu sektora instytucji rządowych i samorządowych.

Dalej prezes NIK ocenił, że sytuacja finansowa Polski w 2021 roku była „daleka od równowagi”, o czym świadczyć może chociażby relacja zadłużenia sektora instytucji rządowych i samorządowych do PKB, która w Polsce w omawianym roku ukształtowała się na poziomie 53,8 proc.

Kolejną istotną rzeczą, na którą uwagę zwrócił Banaś, była rekordowa różnica między długiem sektora publicznego (PDP) oraz długiem sektora instytucji rządowych i samorządowych (EDP). Różnica ta wyniosła prawie 262 mld zł. Wpływ na taki stan rzeczy miało mieć „ujmowanie zobowiązań” Banku Gospodarstwa Krajowego zaciągniętych w celu sfinansowania wydatków Funduszu Przeciwdziałania COVID-19 oraz zobowiązań Polskiego Funduszu Rozwoju SA.

Państwowy dług publiczny oraz dług sektora instytucji rządowych i samorządowych

Zgodnie z raportem Najwyższej Izby Kontroli na koniec 2021 roku państwowy dług publiczny był równy 1 148 572,5 mln zł. Dług sektora instytucji rządowych i samorządowych wyniósł natomiast 1 410 493,7 mln zł. Dane te nieznacznie różnią się od kwot podanych przez Ministerstwo Finansów (PDP – 1 148 575,8 mln zł, EPD – 1 410 493,6 mln zł).

Dług sektora instytucji rządowych i samorządowych był więc o 261 921,2 mln zł wyższy niż państwowy dług publiczny. Była to rekordowa różnica. Odpowiadała ona 10 proc. PKB i stanowiła 22,8 proc. państwowego długu publicznego.

Do 2019 roku różnica ta nie przekroczyła 55 mld zł, by od 2020 roku wzrosnąć do wartości powyżej 200 mld zł.

Dług sektora instytucji rządowych i samorządowych

W Polsce zadłużenie oblicza się według dwóch metodologii – krajowej i unijnej. Pierwszy rodzaj to państwowy dług publiczny (PDP), który określa zadłużenie sektora finansów publicznych. Tworzą go jednostki sektorów: rządowego, samorządowego oraz ubezpieczeń społecznych.

Dług sektora instytucji rządowych i samorządowych jest kategorią długu publicznego wyliczaną na podstawie metodologii unijnej. Pozwala ona na dokonywanie porównań sytuacji między krajami Unii Europejskiej. Sektor instytucji rządowych i samorządowych tworzą dwie grupy podmiotów:

• jednostki organizacyjne zaliczane do sektora finansów publicznych według metodologii krajowej,
• jednostki, które nie są częścią sektora finansów publicznych, ale spełniają kryteria klasyfikacji według metodologii unijnej – ESA 2010404.

Dług sektora instytucji rządowych i samorządowych wyniósł na koniec 2021 roku 1 410 493,7 mln zł, co odpowiadało 53,8 proc. PKB. W stosunku do stanu na koniec 2020 roku oznaczało to wzrost długu sektora instytucji rządowych i samorządowych o 73 936 mln zł (czyli o 5,5 proc.) oraz jednoczesny spadek relacji tego zadłużenia do PKB o 3,4 punktu proc.

Relacja EDP do PKB na tle państw UE

Według stanu na koniec 2021 roku relacja zadłużenia sektora instytucji rządowych i samorządowych do PKB w Polsce była niższa niż unijna średnia, która wyniosła 88,2 proc. (spadek o 1,8 punktu proc. w 2021 roku). Niższą wartość wskaźnika od poziomu Polski osiągnęło 10 państw.

Spośród krajów członkowskich UE zadłużenie sektora instytucji rządowych i samorządowych przekraczające 100 proc. PKB odnotowały na koniec 2021 roku: Cypr, Belgia, Francja, Hiszpania, Portugalia, Włochy i Grecja.

Jedynie w 7 krajach UE odnotowano w 2021 roku wzrost relacji zadłużenia sektora instytucji rządowych i samorządowych do PKB. W pozostałych krajach, w tym w Polsce, wskaźnik ten uległ obniżeniu.

Zadłużenie Skarbu Państwa

Na koniec 2021 roku zadłużenie Skarbu Państwa wyniosło 1,138 bln zł i było o 40,5 mld zł (o 3,7 proc.) wyższe niż na koniec 2020 roku. Roczny wzrost długu Skarbu Państwa w 2021 roku był jednak znacznie niższy niż w 2020 roku. Wówczas wzrost zadłużenia wyniósł 124,1 mld zł.

Dług Skarbu Państwa był niższy o 79 mld zł od prognozowanego w Strategii zarządzania długiem sektora finansów publicznych w latach 2021–2024. Jednocześnie okazał się o 5 mld zł wyższy od obniżonej prognozy długu Skarbu Państwa, która została przedstawiona we wrześniu 2021 roku w Strategii zarządzania długiem sektora finansów publicznych w latach 2022–2025.

Przy czym w wartości długu Skarbu Państwa nie ujmuje się m.in. zobowiązań Banku Gospodarstwa Krajowego (Funduszu Przeciwdziałania COVID-19) i Polskiego Funduszu Rozwoju SA, które stanowią element długu sektora instytucji rządowych i samorządowych.