Jacek Karnowski o kompensacji strat samorządów

Jacek Karnowski, wiceminister Funduszy i Polityki Regionalnej, udzielił wywiadu, w którym odniósł się do prac trwających nad ustawą o dochodach jednostek samorządu terytorialnego. Planowane przez rząd zmiany prawne uznał za element uniezależnienia finansów samorządów od decyzji polityków szczebla centralnego [czas nagrania: 2:12]. 

Karnowski stwierdził, że w tym roku finanse samorządów zostały wsparte kwotą 6 mld zł specjalnej subwencji. Podkreślił, że jednostki samorządu terytorialnego otrzymają do końca roku kolejne 10 mld zł [czas nagrania: 2:48]. Zdaniem wiceministra środki te mają być wyrównaniem tego, co samorządy straciły ze względu na Polski Ład. 

Minister finansów zapowiada 17 mld zł dla samorządów

Ministerstwo Finansów przygotowało projekt ustawy, który według resortu ma na celu zapewnienie stabilnego systemu finansowania samorządów. Jako przyczynę proponowanych rozwiązań wskazano na zmiany systemu podatkowego wprowadzone w latach 2019-2022. które miały istotny wpływ na poziom dochodów tych jednostek.

Obecnie projekt jest na etapie opiniowania. W trakcie posiedzenia Komisji Wspólnej Rządu i Samorządu Terytorialnego (KWRiST) minister finansów Andrzej Domański zadeklarował przekazanie samorządom wsparcia w kwocie 10 mld zł jeszcze w 2024 roku.

Podkreślił, że wliczając środki dotychczas przekazane w ramach subwencji rozwojowej, dodatkowych środków na przedszkola oraz podwyżek dla pracowników socjalnych, dotacje dla samorządów w bieżącym roku wyniosą 17 mld zł. M.in. ta deklaracja pozwoliła na wypracowanie kompromisu przez obie strony KWRiST, a co za tym idzie – na pozytywne zaopiniowanie projektu ustawy.

Dodatkowe środki dla samorządów

Zgodnie z relacją ministra środki przekazane dodatkowo samorządom w bieżącym roku obejmują trzy kategorie: część rozwojową subwencji ogólnej, dodatkowe środki na przedszkola oraz podwyżki dla tzw. pracowników socjalnych.

Część rozwojowa subwencji ogólnej została ustalona w ustawie o szczególnych rozwiązaniach służących realizacji ustawy budżetowej na 2024 rok. W artykule 34 zapisano, że wynosi ona 3,2 mld zł. Ten mechanizm finansowania wprowadzono w 2021 roku jako rekompensata ewentualnych spadków dochodów samorządów z podatków PIT i CIT (art. 1 pkt 3).

W ocenie skutków regulacji ustawy zapisano także, że proponuje się zwiększenie limitu wydatków z budżetu państwa przeznaczonych na dofinansowanie zadań jednostek samorządu terytorialnego w zakresie wychowania przedszkolnego (s. 45).

Artykuł 27 ustawy pozwala na przekazanie odpowiednich środków poszczególnym jednostkom samorządu na dofinansowanie realizacji tych zadań. Wskazano, że w związku z tym samorządy otrzymają w tym roku dodatkowe 4,2 mld zł (art. 110).

Dodatki dla tzw. pracowników socjalnych

W skład tzw. podwyżek dla pracowników socjalnych wliczają się dodatki do wynagrodzeń dla czterech grup: pracowników jednostek organizacyjnych pomocy społecznej, zawodowych rodzin zastępczych i prowadzących rodzinne domy dziecka, pracowników zatrudnionych w samorządowych instytucjach opieki nad dziećmi w wieku do 3 lat, a także pracowników jednostek wspierania rodziny i systemu pieczy zastępczej (1, 2, 3, 4).

Tym finansowaniem jest objętych ok. 200 tys. pracownic i pracowników. Otrzymują oni miesięcznie 1 000 zł brutto dodatku do podstawowego wynagrodzenia. Niezbędne środki finansowe trafiają do jednostek samorządu terytorialnego w ramach dotacji z budżetu państwa. Funkcjonowanie programu przewidziane jest na lata 2024–2027.

Jaka kwota trafiła do samorządów?

Jak wskazano w ustawie o szczególnych rozwiązaniach służących realizacji ustawy budżetowej na 2024 rok, część rozwojowa subwencji ogólnej kosztowała budżet państwa 3,2 mld zł (art. 34). Na ten rok przewidziano w niej także wydatek w wysokości 4,2 mld zł na dofinansowanie zadań samorządu w zakresie wychowania przedszkolnego (art. 110).

Dofinansowanie wynagrodzeń zawodowych rodzin zastępczych i prowadzących rodzinne domy dziecka wynosi w tym roku ok. 22 mln zł (s. 4). Na dodatki dla pracowników jednostek wspierania rodziny i systemu pieczy zastępczej zaplanowano w bieżącym roku ok. 166 mln zł (s. 4). 

Kwota zabezpieczona na wypłatę dodatków motywacyjnych dla pracowników jednostek organizacyjnych pomocy społecznej w 2024 roku wynosi z kolei ok. 960 mln zł (s. 5). Natomiast program wsparcia dla pracowników samorządowych instytucji opieki nad dziećmi w wieku do 3 lat stanowi wydatek ok. 231 mln zł (s. 6).

Założenia nowej ustawy

Wzmocnienie finansowe samorządów w ramach projektu nowej ustawy o dochodach jednostek samorządu terytorialnego ma zostać osiągnięte poprzez m.in. zmianę naliczania dochodów tych jednostek z tytułu podatków PIT i CIT. 

Zgodnie z planowanymi regulacjami dochody te będą niezależne od zmian w systemie podatkowym. Mają wynikać z bazy dochodowej podmiotów odprowadzających podatki na terenie danej jednostki samorządu.

Projektowana ustawa zapewnia też minimalne kwoty wzrostu dochodów dla jednostek samorządu terytorialnego. Przewidywana jest jednak też subwencja ogólna, którą będą otrzymywać samorządy z potrzebami większymi niż dochody. Dodatkowo planuje się wprowadzenie kategorii potrzeb finansowych samorządów, na podstawie których będzie kalkulowana subwencja ogólna.