Równy wiek emerytalny dla kobiet i mężczyzn?

Wiek emerytalny w Polsce wynosi 60 lat dla kobiet i 65 dla mężczyzn (art. 24 ust.1). Obniżono go w 2017 roku, gdy premierem była Beata Szydło (Prawo i Sprawiedliwość). Wcześniej, na mocy ustawy z 2012 roku, wiek emerytalny dla kobiet i mężczyzn miał być stopniowo podwyższany i zrównywany do 67 lat.

„Uważam, że wiek emerytalny kobiet i mężczyzn powinien być równy” – tak Magdalena Biejat, wicemarszałkini Senatu, odpowiedziała w Radiu ZET na pytanie słuchacza, czy jako feministka jest za różnicowaniem wieku emerytalnego ze względu na płeć. Biejat podkreśliła, że przede wszystkim należy dążyć do tego, żeby osoby na emeryturze nie musiały dodatkowo pracować. 

Wicemarszałkini stwierdziła, że obecnie największym problemem „jest ubóstwo emerytów, w tym kobiet. Kobiety emerytki znacznie częściej, dwa razy częściej, żyją w ubóstwie niż emeryci”. 

Kobiety częściej z niższą emeryturą

Dane ZUS o wysokości emerytur (s. 6–7) wskazują, że kobiety pobierają niższe świadczenia niż mężczyźni. Po waloryzacji w marcu 2024 roku tylko 35,9 proc. kobiet miało emeryturę wyższą niż 3 400 zł. Powyżej tego progu znajdowało się 73,5 proc. mężczyzn. Mężczyźni znacznie częściej niż kobiety mają też świadczenia powyżej 6 500 zł (4,7 proc. kobiet, 18 proc. mężczyzn).

Najniższa emerytura wynosi obecnie 1 780,96 zł. To minimalna wysokość świadczenia dla osób urodzonych po 1948 roku, które osiągnęły wiek emerytalny i odpowiednio długo odprowadzały składki. W 2023 roku poniżej tego progu było prawie 400 tys. osób (s. 3), z czego 78,7 proc. stanowiły kobiety (s. 4).

Ubóstwo wśród emerytów

Główny Urząd Statystyczny (GUS) podając dane opisujące zasięg ubóstwa ekonomicznego w Polsce i różnicuje ubóstwo skrajne, relatywne i ustawowe (s. 1).

• Ubóstwo ustawowe jest określane na podstawie kryteriów dochodowych, które dają prawo do świadczeń z pomocy społecznej. Obecnie jest to 776 zł dla osoby gospodarującej samotnie i 600 zł dla osoby w rodzinie.
• Ubóstwo relatywne jest obliczane natomiast na podstawie przeciętnych miesięcznych wydatków polskich gospodarstw domowych. Jeżeli wynoszą one mniej niż 50 proc. tych przeciętnych, mamy do czynienia z ubóstwem relatywnym. Na koniec 2023 roku w przypadku jednoosobowego gospodarstwa było to 1 068 zł (s. 3).
• Z ubóstwem skrajnym mamy do czynienia z kolei wtedy, gdy wydatki gospodarstwa domowego są niższe niż minimum egzystencji określane przez Instytut Pracy i Spraw Socjalnych. W 2023 roku dla jednoosobowego gospodarstwa emeryckiego było to średnio 854,08 zł (s. 1).

W 2023 roku GUS zaobserwował wśród emerytów niższy zasięg ubóstwa skrajnego od przeciętnego w kraju. W poprzednim roku stopa ubóstwa skrajnego wyniosła w Polsce 6,6 proc., a wśród gospodarstw emerytów: 5,9 proc. (s. 4).

Dane zróżnicowane ze względu na wiek wskazują z kolei, że wśród osób w powyżej 65 lat odnotowano najmniejszą wartość stopy ubóstwa skrajnego: 5,7 proc. (s. 6).

W GUS brak danych o ubóstwie według płci

GUS przedstawia dane o zasięgu ubóstwa zróżnicowane również ze względu na liczebność gospodarstwa domowego, jego główne źródło utrzymania czy typ miejscowości. Nie znajdziemy tam jednak zróżnicowania ubóstwa ze względu na płeć.

Na brak podziału ze względu na płeć w opracowaniach GUS dotyczących ubóstwa zwracał uwagę politolog prof. Ryszard Szarfenberg podczas posiedzenia sejmowej Komisji Polityki Społecznej i Rodziny 7 listopada 2024 roku [czas nagrania: 18:04:09]. 

– Szczególnie w kontekście starszych grup kobiet ubóstwo kobiet jest dużo wyższe niż ubóstwo mężczyzn – stwierdził prof. Szarfenberg [czas nagrania: 18:04:30]. 

Z biura senatorskiego Magdaleny Biejat otrzymaliśmy odpowiedź, że ten artykuł był źródłem danych do wypowiedzi wicemarszałkini w rozmowie z Radiem ZET. 

Jak ubóstwo określa Eurostat?

Jak czytamy na stronie EAPN Polska, którego przewodniczącym jest prof. Szarfenberg, Eurostat stosuje inne pojęcia dotyczące ubóstwa niż GUS. Podaje na przykład dane o osobach „zagrożonych ubóstwem”. Można jednak znaleźć między nimi pewne podobieństwa.

„Zagrożenie ubóstwem to termin używany w żargonie UE. Jest on równoznaczny temu, co GUS nazywa ubóstwem relatywnym” – tłumaczył prof. Szarfenberg w rozmowie z Konkret24. Rzeczywiście, GUS pod pojęciem ubóstwa relatywnego rozumie wydatki niższe niż 50 proc. średniej kwoty wydatków gospodarstw domowych w Polsce (s. 1). Z kolei Eurostat przy obliczaniu wskaźnika zagrożenia ubóstwem bierze pod uwagę dochody poniżej 60 proc. krajowej mediany dochodów.

W komentarzu dla Demagoga prof. Szarfenberg wyjaśnił, że podczas  wywiadu dla „Gazety Wyborczej” posłużył się właśnie danymi Eurostatu na temat wskaźnika zagrożenia ubóstwem. 

Ubóstwo emerytów według Eurostatu

Według danych Eurostatu, wskazanych przez prof. Szarfenberga, we wszystkich przedziałach wiekowych kobiety były częściej zagrożone ubóstwem niż mężczyźni. Najwyższa dysproporcja między kobietami a mężczyznami w latach 2019–2023 występowała w grupie wiekowej powyżej 75 lat. W 2021 i 2022 roku w tej grupie wiekowej kobiety były zagrożone ubóstwem niemal dwa razy częściej.

Rzeczywiście, w przypadku osób w wieku emerytalnym to kobiety częściej niż mężczyźni żyją poniżej progu ubóstwa. Według najnowszych danych różnica ta nie jest jednak dwukrotna. W zależności od tego, jaki przedział wiekowy wybrać, odsetek kobiet jest większy od 1,26 do 1,63 razy. Dlatego wypowiedź Magdaleny Biejat oceniamy na częściową prawdę.

Wspieraj niezależność!

Wpłać darowiznę i pomóż nam walczyć z dezinformacją, rosyjską propagandą i fake newsami.

Wpłacam