Emerytury bez podatku to fake news?

23 sierpnia 2023 roku na „Platforma NEWS” – oficjalnym portalu Klubu Parlamentarnego Koalicja Obywatelska – opublikowany został krótki materiał wideo. Wystąpiła w nim Hanna Gill-Piątek, która wypowiedziała się na temat emerytur w Polsce. 

Swoją wypowiedź rozpoczęła od sformułowania: „Emerytura bez podatku? To fake”. Następnie wyjaśniła, że emeryci w Polsce płacą 9 proc. składki zdrowotnej, podczas gdy w przeszłości miało to być trochę ponad 1 proc. Ponadto stwierdziła, że w samym 2022 roku z tego tytułu pobrano od emerytów 29 mld zł.

Podatek PIT zmalał

W lipcu 2022 roku weszła w życie nowelizacja ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych. Wprowadziła ona zmianę w wysokości podatku PIT. Został on zmniejszony z poziomu 17 do 12 proc. w przypadku pierwszego progu podatkowego (do 120 tys. zł).

Na zmianach podatkowych w praktyce skorzystali emeryci pobierający wyższe emerytury, czyli przewyższające kwotę 2 500 zł brutto.

Obniżka podatkowa dotyczyła tylko nielicznych?

Wprowadzona obniżka podatkowa dotyczyła jedynie części emerytów. Z czego to wynika? Na początku należy wspomnieć, że emerytury do 2 500 zł brutto są w całości zwolnione z podatku dochodowego.

Oznacza to, że obniżka podatku PIT nie dotyczyła osób pobierających emerytury do 30 000 zł brutto, gdyż ich cały dochód mieścił się w kwocie wolnej od podatku.

Co w przypadku dodatkowych świadczeń?

W ciągu roku emerytom wypłacane są trzynasta i czternasta emerytura. Po otrzymaniu dopłat do emerytury zwiększa się ogólny dochód emeryta.

Wiceminister finansów w odpowiedzi na interpelację potwierdził, że trzynasta i czternasta emerytura podlegają opodatkowaniu. W przypadku, gdy po zliczeniu 12 emerytur oraz tych 2 dodatków emeryt przekroczy próg kwoty wolnej od podatku, wówczas od nadwyżki zostanie pobrane 12 proc. podatku PIT.

Pomimo tego, jak wskazuje wiceminister: „ze względu na wyjątkową sytuację w 2022 r., wywołaną agresją Rosji na Ukrainę, i w efekcie skokowy wzrost cen energii, który spowodował wzrost cen innych produktów, wprowadzono szereg działań osłonowych”. Wśród tych rozwiązań znalazło się zwolnienie dodatkowej emerytury z opodatkowania.

A składka zdrowotna?

Wypłacane emerytury są obciążone składką. Od każdej otrzymanej złotówki jest odprowadzana składka zdrowotna w wysokości 9 proc. (art. 79). Jest to rodzaj obligatoryjnego ubezpieczenia pobieranego od dochodów obywateli. Pobiera się ją zarówno od wynagrodzeń pracowników, jak i od innych źródeł przychodów, takich jak emerytury, renty, umowy zlecenia.

Przykładowo: dla osoby pobierającej emeryturę w wysokości 2 500 zł brutto miesięcznie oznacza to uszczuplenie wypłaty o 2 700 zł rocznie. 

W czerwcu 2023 roku ZUS podał, że przeciętna emerytura wypłacona w czerwcu br. wyniosła 3 452,46 zł brutto. Przeciętnie seniorzy odprowadzili więc 310,72 zł składki miesięcznie.

Jak wyglądała składka zdrowotna przed reformą?

Przed wprowadzeniem Polskiego Ładu emeryci mieli możliwość odliczenia części składki na ubezpieczenie zdrowotne od podatku dochodowego. Pozwalało to efektywnie zmniejszyć zobowiązanie. Wraz z wprowadzeniem Polskiego Ładu odebrano emerytom tę możliwość. 

Przed wprowadzeniem Polskiego Ładu kwota, o którą można było zmniejszyć podatek, osiągała 7,75 proc. podstawy wymiaru składki. Tym samym 1,25 proc. z dziewięcioprocentowej składki pokrywał podatnik.  W ten sposób składka, która w większości obciążała dawniej budżet państwa, teraz w całości obciąża podatnika.

MZ odpowiada na interpelację

Posłanka Gill-Piątek w maju 2023 roku zgłosiła interpelację poselską dotyczącą sytuacji Polaków bez ubezpieczenia zdrowotnego. W dokumencie zadała 6 pytań, z czego pytania nr 3 i 4 dotyczyły składek zdrowotnych i przychodów z nich. Pytanie nr 4 brzmiało: „Ile wynosiła całkowita kwota uzyskana ze składek zdrowotnych wniesionych przez emerytów?”.

Ministerstwo Zdrowia w odpowiedzi przedstawiło dane pochodzące z raportów ZUS i KRUS. W 2022 roku przychód ze składek zdrowotnych wyniósł 29 433 949,90 tys. zł. W poprzednim roku kwota ta wynosiła 27 013 739,13 tys. zł, co oznacza wzrost o 2,4 mld zł.

Należy tutaj nadmienić, że Ministerstwo Zdrowia przywołało dane dotyczące składek z emerytur i rent, a nie – samych emerytur.

Co w przypadku dodatkowych emerytur?

Trzynasta i czternasta emerytura mają wysokość świadczenia minimalnego. W 2022 roku opiewały na kwotę 1 338,44 zł brutto każda. Jednak w przypadku „czternastki” istnieją pewne ograniczenia. Trzynasta emerytura przysługiwała wszystkim, którzy na dzień 31 marca 2022 roku mieli przyznane prawo do wypłaty emerytury, renty lub innego długoterminowego świadczenia wypłacanego przez ZUS.

W przypadku czternastej emerytury wprowadzono kryterium dochodowe. W tym przypadku funkcjonował mechanizm „złotówka za złotówkę”. U osób pobierających świadczenia wyższe niż 2900 zł „czternastka” była ona pomniejszona o kwotę nadwyżki. 

Ile środków przeznaczono na świadczenia?

W marcu 2022 roku emerytury i renty w ZUS pobierało 7,83 mln świadczeniobiorców. Same emerytury pobierało 6,02 mln świadczeniobiorców.

Zgodnie z danymi podanymi w sprawozdaniu z działalności ZUS w 2022 roku wypłacono łącznie 8 007,5 tys. świadczeń (emerytur i rent), a w tym 6 236,9 tys. emerytur. Na świadczenia emerytalno-rentowe przeznaczono łącznie 269 362 082 tys. zł, czyli ok. 269,3 mld zł.