Politycy debatują przed wyborami

W studiu Super Expressu 26 maja spotkali się kandydaci do Parlamentu Europejskiego: Patryk Jaki z Suwerennej Polski, Robert Biedroń z Nowej Lewicy, Andrzej Halicki z Koalicji Obywatelskiej, Michał Kobosko z Polski 2050, Ewa Zajączkowska-Hernik z Konfederacji i Janusz Korwin-Mikke z komitetu Bezpartyjni Samorządowcy.

Debata rozpoczęła się od pytania: „Unijna polityka klimatyczna to koszt czy zysk dla Polaków, które jej elementy będą państwo wspierali w PE, a którym się przeciwstawią?”.

Patryk Jaki stwierdził, że to energia z węgla jest energią najtańszą i sprzeciwił się subsydiom, którymi z naszych podatków finansujemy energię z OZE. Fragment z tej wypowiedzi zamieścił później na swoim profilu na Facebooku oraz TikToku (film został usunięty, ale dysponujemy wersją archiwalną).

Jak oblicza się koszty produkcji energii?

Współczynnik, który służy do obliczania kosztów produkcji energii, to LCOE (ang. Levelized Cost of Electricity). Oblicza się go poprzez podzielenie kosztów budowy i funkcjonowania danego źródła przez całkowitą ilość wyprodukowanej przez nie energii.

Należy zauważyć, że ten wskaźnik nie odzwierciedla w pełni wszystkich korzyści i kosztów związanych z energią. Powodem jest brak uwzględnienia niektórych zmiennych, takich jak sytuacja geopolityczna. Niemniej jednak, mimo tych ograniczeń, jest to kluczowy wskaźnik, na który inwestorzy zwracają uwagę.

Ceny produkcji energii z OZE na świecie

W najnowszym dostępnym raporcie za rok 2022 Międzynarodowa Agencja Energii Odnawialnej (IRENA) przedstawiła, jak zmienił się współczynnik LCOE względem 2010 roku. Według przedstawionych danych w ciągu 12 lat koszty produkcji energii elektrycznej z OZE znacznie spadły.

Według raportu produkcja 1 MWh energii z paneli fotowoltaicznych w 2022 roku była ok. 9 razy tańsza niż w 2010 roku (s. 15). Ponadto aż o 69 proc. tańsza była produkcja energii CSP (z elektrowni słonecznych) oraz energia z wiatraków budowanych na lądzie.

Koszty produkcji węgla na tle kosztów energii z OZE

Według danych Bloomberga za 1. półrocze 2023 roku produkcja 1 MWh energii z węgla kosztowała 74 dolary. Z kolei produkcja energii z gazu kosztowała 92 dolary za 1 MWh.

Najdroższą energię OZE wytwarzały elektrownie wiatrowe morskie – cena produkcji 1 MWh była równa kosztom wytworzenia energii przy użyciu węgla. W przypadku fotowoltaiki cena wahała się od 44 do 48 dolarów za MWh. Najtańsza okazała się energia z wiatraków lądowych, w przypadku której koszt produkcji 1 MWh był wyraźnie niższy niż koszt produkcji energii z węgla i wynosił 42 dolary.  Z kolei średni koszt wytwarzania energii przez elektrownie atomowe według Bloomberga to 225 dolary, co czyni ją niemal najdroższym źródłem energii. Mniej ekonomiczny okazał się jedynie wodór – koszt wyprodukowania 1 MWh to 239 dolary.

Koszty produkcji energii – analiza Lazard

Dane dotyczące kosztów energii LCOE w postaci widełek cenowych udostępnia serwis Lazard. Według tej publikacji ceny produkcji energii z węgla wahają się od 69 do 168 dolarów za 1 MWh (s. 9). Atom z kolei może generować koszt od 142 do 222 dolarów za 1 MWh. Wśród konwencjonalnych źródeł energii uwzględniono również koszty energii pochodzące z elektrowni gazowych szczytowych (od 110 do 228 dolarów za 1 MWh) oraz koszty z elektrowni gazowych z cyklem łączonym (od 45 do 108 dolarów za 1 MWh). W przypadku odnawialnych źródeł energii najniższymi kosztami produkcji wykazały się lądowe elektrownie wiatrowe (od 27 do 73 dolarów za 1 MWh). W przypadku morskich elektrowni wiatrowych koszt produkcji energii wahał się między 74 a 139 dolarami za 1 MWh. Jeżeli chodzi o fotowoltaikę, to najwyższe koszty produkcji energii mogą występować w przypadku instalacji dachowych (nawet 284 dolary za 1 MWh), ale jednocześnie może być to wyraźnie tańsza energia niż w przypadku produkcji z węgla (122 dolary za 1 MWh). Fotowoltaika wykorzystywana komercyjnie oraz przemysłowo jest tańszą formą pozyskania energii niż instalacje dachowe – koszty wahają się w tym przypadku od 54 do 191 dolarów za 1 MWh.

Dzięki stosowaniu fotowoltaiki najtaniej produkują energię elektrownie użytkowe, w przypadku których koszty produkcji energii zawierają się w przedziale od 29 do 92 dolarów za 1 MWh.

Koszty produkcji zielonej energii w Polsce

Urząd Regulacji Energetyki prowadzi licytacje, w ramach których energia elektryczna pochodząca z odnawialnych źródeł energii jest oferowana do sprzedaży. Producentom, którzy wygrywają te aukcje, zapewniana jest stała cena na okres 15 lat. W 2023 roku wytwórcy energii w elektrowniach wiatrowych nie przystąpili do aukcji. Cena referencyjna (czyli cena wskazująca na maksymalny poziom, jaki rząd jest gotów zapłacić za energię z danego źródła) dla projektów fotowoltaicznych wyniosła 414 zł/MWh. Minimalna cena sprzedaży energii wyniosła 284 zł/MWh, natomiast maksymalna cena była równa 355 zł/MWh.

Unijny system EU ETS

Kluczowym elementem polityki unijnej na rzecz walki ze zmianami klimatu jest unijny system handlu uprawnieniami do emisji (EU ETS).

System ten polega na wprowadzeniu limitu łącznych emisji niektórych gazów cieplarnianych emitowanych przez instalacje objęte systemem. W ramach wyznaczonego pułapu firmy otrzymują lub kupują uprawnienia do emisji, którymi mogą handlować zgodnie ze swoimi potrzebami. Mogą też kupować ograniczone ilości międzynarodowych jednostek emisji pochodzących z projektów mających na celu ograniczenie zużycia energii na całym świecie.

Poza tymi czynnikami ceny energii zmieniają się w dłuższym czasie w zależności od m.in. warunków konkurencji na rynku czy też opodatkowania.

Według stanu na 27 maja 2024 roku cena rozliczeniowa uprawnień do emisji CO2 wynosiła 75,57 euro za tonę, czyli ok. 287 zł (według kursu z dnia wypowiedzi).

Koszty produkcji energii z węgla w Polsce

Produkcja 1 MWh energii z węgla kamiennego wiąże się z koniecznością zużycia ok. 0,5 t węgla i oznacza wyemitowanie 0,9 t CO2. Te dwa czynniki wpływają na ostateczną cenę energii.

Koszt jednej tony węgla według indeksu PSCMI1 wynosi ok. 480 zł według danych Fundacji Instrat (stan na marzec 2024). Zatem cena za pół tony węgla równa się 240 zł.

Teraz doliczmy do tego koszty wynikające z EU ETS. W dniu wypowiedzi emisja jednej tony dwutlenku węgla wiązała się z kosztem ok. 75 euro, które w przeliczeniu na złotówki (stan na 27 maja 2024 roku) wynosi ok. 287 zł. Gdy policzymy 90 proc. tej kwoty, to otrzymamy 258,3 zł.

Po zsumowaniu kosztu zużytego węgla (pół tony) i emisji (0,9 t CO2) okazuje się, że produkcja 1 MWh energii z węgla kamiennego kosztuje łącznie 498,3 zł.

Polski Instytut Ekonomiczny: energia jądrowa może być nawet 4 razy tańsza od węglowej

Jak informuje Polski Instytut Ekonomiczny, w elektrowniach jądrowych w całym cyklu życia koszt produkcji energii elektrycznej jest od 2,5 do 4 razy niższy w porównaniu z kosztem generowania energii w nowoczesnych elektrowniach węglowych, które pracują na parametry nadkrytyczne. W przypadku polskiego rynku energetycznego koszt wyprodukowania 1 kWh energii wytworzonej w elektrowni jądrowej, w zależności od technologii i planu budowy, wynosiłby od 12 gr do 17,5 gr. Natomiast koszt wytworzenia 1 kWh energii w nowej elektrowni węglowej wynosiłby prawie 50 gr.

Według PIE niższy koszt energii elektrycznej z elektrowni jądrowych wynika głównie ze znacznie niższych kosztów paliwa (ok. 2,5-3 gr/kWh) niż w przypadku elektrowni węglowych, w przypadku których do cen węgla trzeba także doliczyć koszt certyfikatów emisji CO 2 (łącznie 44,8 gr/kWh).

Subsydia jako obniżenie kosztów produkcji energii z OZE

Subsydia to bezzwrotne wsparcie finansowe udzielane beneficjentowi według określonych zasad rozliczania i pochodzące z funduszy publicznych. W celu upowszechniania zielonej energii subsydia mogą obniżać LCOE na dwa podstawowe sposoby:

• bezpośrednie obniżanie LCOE poprzez ulgi podatkowe lub działania typu feed-in tariff, polegające na wspieraniu rozwoju źródeł energii odnawialnej poprzez zapewnienie producentom gwarantowanej ceny, wyższej niż rynkowa,
• obniżanie WACC (Weighted Average Cost of Capital), czyli średniego ważonego kosztu kapitału, z którym zmagają się deweloperzy projektów (takiej obniżki dokonuje się na przykład poprzez gwarancje pożyczek lub pożyczki o niskim/zerowym oprocentowaniu).

W efekcie subsydia mogą zmniejszać koszty inwestycji w projektach związanych z wprowadzaniem energii odnawialnej, co przekłada się na niższe LCOE.