Czym są tzw. strefy anty-LGBT? 

„Strefami anty-LGBT” nazwano samorządy, które w 2019 roku przyjęły różnego rodzaju uchwały wymierzone w „ideologię LGBT”. Uchwały zazwyczaj odwoływały się do Samorządowej Karty Praw Rodzin (1, 2, 3, 4), zaproponowanej przez konserwatywny think tank Ordo Iuris. Jej głównym celem ma być ochrona rodzin, w tym praw rodziców w kwestii wychowania dziecka oraz tożsamości małżeństwa jako związku kobiety i mężczyzny.

W ramach Samorządowej Karty Praw Rodzin deklarowano m.in. kontrolę organizacji pozarządowych, które działają w szkołach, i brak finansowania projektów, które godzą w podstawowe wartości, jakimi są rodzina i małżeństwo. Niektóre samorządy przyjmowały dokumenty, w których wprost wskazywano, że chodzi o przeciwdziałanie „ideologii LGBT”.

Przykładowo: Rada Miejska w Mordach w marcu 2019 roku przyjęła deklarację „w sprawie powstrzymania ideologii »LGBT « przez wspólnotę samorządową”. Z kolei powiat białostocki w kwietniu 2019 roku przyjął uchwałę „w sprawie Karty LGBT i wychowania seksualnego w duchu ideologii gender”, z której radni się jednak wycofali.

Aktywiści ruszają z Atlasem Nienawiści

Tzw. uchwały anty-LGBT spotkały się ze sprzeciwem ze strony osób nieheteronormatywnych. Za sprawą aktywisty Barta Staszewskiego zaczęto je nazywać „strefami wolnymi od LGBT”. Staszewski bowiem zamieścił tablice z takim napisem przed wjazdem do miejscowości, w których obowiązywały takie uchwały. 

Aktywiści stworzyli także interaktywny Atlas Nienawiści. Z mapy możemy się dowiedzieć, w jakich samorządach obowiązują tzw. uchwały anty-LGBT. W pewnym momencie ich liczba przekraczała 100. 

Z przedstawianiem Samorządowych Kart Praw Rodzin jako stref wolnych od LGBT nie zgadzało się Ordo Iuris, które oświadczyło: „Instytut przypomniał europosłom, że żaden polski samorząd nie ogłosił się taką strefą, a mit o ich istnieniu jest efektem happeningów aktywisty Bartosza Staszewskiego”. Ordo Iuris odniosło się w ten sposób do nagrania opublikowanego przez Parlament Europejski z okazji „Międzynarodowego Dnia Przeciw Homofobii, Bifobii, Interfobii i Transfobii”, w którym eurodeputowani tacy jak Robert Metsola z Malty czy Terry Reintke z Niemiec mówili o strefach wolnych od LGBT w Polsce.

Reakcja Komisji Europejskiej na tzw. uchwały anty-LGBT

Sprawą samorządów z tzw. uchwałami anty-LGBT zainteresowała się Komisja Europejska. W lipcu 2021 roku Komisja wszczęła postępowania w sprawie uchybienia zobowiązaniom państwa członkowskiego przeciwko Węgrom i Polsce w związku z łamaniem praw podstawowych osób LGBTIQ. W komunikacie na ten temat czytamy:

Unia Europejska odcina „strefy wolne od LGBT” od pieniędzy

Jednocześnie samorządy, które przyjęły Samorządowe Karty Praw Rodzin lub inne uchwały wymierzone w „ideologię LGBT”, musiały pożegnać się z unijnymi pieniędzmi. Już w lipcu 2020 roku Helena Dalli, unijna komisarz ds. równości, poinformowała, że sześć gmin z tzw. uchwałami anty-LGBT nie otrzyma wsparcia na projekty w ramach unijnego programu „Partnerstwo miast”. Nie podano, o jakie konkretnie chodzi gminy.

Następnie Komisja Europejska zdecydowała się na wprowadzenie klauzuli antydyskryminacyjnej, która uniemożliwiła samorządom z tzw. uchwałami anty-LGBT uzyskania wsparcia UE w ramach polityki spójności. W Kampanii Przeciw Homofobii poinformowano o tym w czerwcu 2022 roku.

Z kolei w maju 2023 roku francuski europoseł Pierre Karleskind zamieścił pismo, pod którym podpisało się dwóch unijnych komisarzy: Elisa Ferreira i Nicolas Schmitt. Napisano w nim wprost, że ani jedno euro z unijnego budżetu nie trafi do samorządów ze wspomnianymi uchwałami.

Ziobro wspomaga pominięte samorządy

Na odcięcie od unijnych pieniędzy samorządów z tzw. uchwałami anty-LGBT zareagował Zbigniew Ziobro, wówczas minister sprawiedliwości. Zrobił to już w 2020 roku, po pierwszych konsekwencjach finansowych, które Unia Europejska wyciągnęła wobec sześciu gmin, o czym pisaliśmy wyżej.

Minister sprawiedliwości zadeklarował pomoc dla wszystkich sześciu gmin, ale nie wiadomo, jakie kwoty otrzymały pozostałe samorządy z Funduszu Sprawiedliwości. Nie wiadomo też, o które konkretnie gminy chodzi. Obecny minister sprawiedliwości Adam Bodnar powołał w Prokuraturze Krajowej zespół śledczy ds. Funduszu Sprawiedliwości, który ma przeanalizować jego działanie.

Najwyższa Izba Kontroli negatywnie oceniła funkcjonowanie Funduszu Sprawiedliwości, wskazując m.in. na brak transparentności, a także na niegospodarne i niecelowe wydatkowanie finansów publicznych.

Ministerstwo Sprawiedliwości o dotacji dla gminy Tuchów

Zapytaliśmy Ministerstwo Sprawiedliwości w trybie dostępu do informacji publicznej, jakie jeszcze gminy otrzymały wsparcie związane z przyjętymi tzw. uchwałami anty-LGBT. W odpowiedzi otrzymanej listownie 9 lutego czytamy, że „zapisy żadnej z umów zawartych z jednostkami zaliczanymi do sektora finansów publicznych nie wskazują jako celu udzielenia dotacji zadośćuczynienia za to, że zostały odcięte od unijnych pieniędzy”.

Gmina Tuchów zawarła z Ministerstwem Sprawiedliwości umowę na powierzenie realizacji zadań z Funduszu Sprawiedliwości w zakresie „Wsparcia i rozwoju systemu instytucjonalnego pomocy osobom pokrzywdzonym przestępstwem i świadkom oraz realizacji przez jednostki sektora finansów publicznych zadań ustawowych związanych z ochroną interesów osób pokrzywdzonych przestępstwem i świadków oraz likwidacją skutków pokrzywdzenia przestępstwem”.

Na tej podstawie gmina Tuchów otrzymała 250 tys. zł w październiku 2020 roku. W czerwcu 2023 roku podpisano podobną umowę, ale już na niższą kwotę: 20 tys. zł.

Samorządy wycofują się z uchwał

Groźba utraty unijnych pieniędzy to jeden z powodów, dla których samorządy zaczęły wycofywać się ze swoich kontrowersyjnych uchwał. Przykładem może być powiat świdnicki, który jako pierwszy przyjął tzw. uchwałę anty-LGBT. Wycofał się z niej w październiku 2023 roku. Jak podało OKO.press, na ten krok zdecydowano się z powodu możliwości utraty 3,6 mln zł z unijnych funduszy.

Przeciwko walce z „ideologią LGBT” był także Rzecznik Praw Obywatelskich, po którego skargach niektóre uchwały zostały uznane przez Naczelny Sąd Administracyjny za nieważne. Aktywiści pod koniec 2023 roku podawali, że zostało kilkanaście samorządów z tzw. uchwałami anty-LGBT. Atlas Nienawiści wskazuje na 10. Na początku 2023 roku Komisja Europejska podjęła decyzję o zamknięciu postępowania przeciwko Polsce związanego z tzw. strefami anty-LGBT.