[Aktualizacja 19.01.2024] Z początkiem 2024 roku nazwę oceny „częściowy fałsz” zmieniliśmy na „częściowa prawda”. Z tego powodu nazwę oceny zmieniliśmy także w opublikowanych wcześniej analizach wypowiedzi.

Zarzuty wobec Konfederacji

Podczas emisji nowego programu TVN „Czas decyzji”, który ma formę debaty, doszło do wymiany zdań pomiędzy Andrzejem Domańskim (KO) a Przemysławem Wiplerem (Konfederacja) na temat transformacji energetycznej.

Andrzej Domański zarzucił przedstawicielowi Konfederacji, że jego partia ma w planach kontynuowanie polityki klimatycznej w taki sposób, w jaki prowadzi ją obecnie rząd PiS. Rozumiał przez to brak inwestycji w odnawialne źródła energii (OZE) i utrzymanie wysokiego znaczenia węgla w miksie energetycznym Polski.

Polityk KO przekonywał, że Polska gospodarka potrzebuje inwestycji w zieloną energię. Dla potwierdzenia tej tezy przytoczył dane dotyczące ceny produkcji 1 MWh energii z OZE i z węgla. Według Andrzeja Domańskiego 1 MWh wyprodukowana z OZE kosztuje 200 zł, natomiast z węgla – ponad 700 zł. Polityk w korespondencji z nami przyznał, że w przypadku OZE korzystał z cen na aukcjach OZE prowadzonych przez Urząd Regulacji Energetyki w latach 2019–2020. Na potrzeby analizy sięgnęliśmy po najbardziej aktualne dane.

Za ile sprzedaje się OZE na aukcjach URE?

Urząd Regulacji Energetyki organizuje aukcje, na których sprzedawana jest energia elektryczna ze źródeł odnawialnych. Zwycięscy producenci otrzymują gwarancję stałej ceny przez 15 lat. W 2022 roku przeprowadzono siedem takich aukcji, na których zakontraktowano ok. 8,5 TWh energii elektrycznej. Gdy sięgniemy do podsumowania sprzedaży, poznamy średnią cenę, po jakiej sprzedawana jest energia z OZE.

Rok wcześniej URE donosiło, że cena referencyjna energii z OZE wynosiła 340 zł/MWh. Minimalna cena, po jakiej została sprzedana energia, wyniosła 219 zł/MWh, a maksymalna: 278,9 zł/MWh.

Andrzej Domański przesłał nam link do portalu Świat OZE i wyjaśnił, że miał na myśli ceny OZE z aukcji z końca 2019 roku. Wskazał, że jego zdaniem wyniki z 2019 roku są bardziej miarodajne niż z późniejszych lat ze względu na wysokie stopy procentowe i inflację. Polityk zaznaczył jednak, że ceny OZE „w tej chwili” wynoszą 200 zł za MWh, dlatego uważamy, że powinien przytoczyć ceny z ostatnich aukcji.

Jak obliczamy koszty produkcji energii?

Współczynnik, który służy do obliczania kosztów produkcji energii, to LCOE (ang. Levelized Cost of Electricity). Oblicza się go poprzez podzielenie kosztów budowy i funkcjonowania danego źródła przez całkowitą energię wyprodukowaną przez niego.

Lazard: jedno OZE drugiemu nierówne

Firma Lazard zajmująca się doradztwem finansowym regularnie publikuje raporty dotyczące kosztów produkcji energii elektrycznej. Najbardziej aktualne dane pochodzą z kwietnia 2023 roku. Na wstępie należy zaznaczyć, że dane zebrano przede wszystkim w Stanach Zjednoczonych.

W przypadku innych źródeł ceny są już nieco wyższe. Przykładowo: 1 MWh produkowana przez wiatraki postawione na morzu wiąże się z kosztem na poziomie od 72 do 140 dolarów (od 310 do 604 zł). A fotowoltaika posiadana przez prywatnych prosumentów (np. na dachach budynków) generuje już koszty na poziomie od 117 do nawet 282 dolarów (764 do 1 217 zł).

Andrzej Domański, przesyłając nam zrzut ekranu z powyższego raportu Lazarda, zwrócił uwagę na fakt, że ceny energii z wiatru na lądzie wynoszą średnio 200 zł za MWh. Miał być to argument za jego tezą, że takie są obecnie ceny OZE. Uważamy jednak, że skoro polityk wypowiadał się ogólnie o cenach energii odnawialnej, a nie – o energii z wiatru, to powinien uwzględnić także inne rodzaje OZE.

IRENA donosi, że koszty produkcji energii z OZE spadają

W najnowszym raporcie za rok 2022 Międzynarodowa Agencja Energii Odnawialnej (IRENA) przedstawiła, jak zmniejszył się współczynnik LCOE względem roku 2010. Z danych tej organizacji wynika, że w ciągu ostatnich 12 lat znacznie spadły koszty produkcji energii elektrycznej z OZE.

Koszt produkcji energii z naziemnych elektrowni wiatrowych wynosił 33 dolary, czyli ok. 147 dolarów według uśrednionego kursu za 2022 rok. W przypadku paneli fotowoltaicznych cena rosła już do 218 zł, a energia z wiatraków z morza to już koszt 361 zł za 1 MWh. W przypadku bioenergii, energii geotermalnej, energii wodnej i elektrowni słonecznych to koszt odpowiednio: 272 zł, 249 zł, 272 zł i 526 zł.

Chiny zyskują, Europa traci

Powyższe dane dotyczą produkcji globalnej. Jak możemy przeczytać w raporcie, spadek kosztów produkcji energii odnawialnej w znacznej mierze wiąże się ze zwiększoną intensywnością inwestycji w OZE w Chinach (s. 15). Rok 2022 przyniósł Europie wzrost kosztów produkcji, co było związane z agresją Rosji na Ukrainę, w efekcie czego wzrosły koszty surowców. Przełożyło się to na koszty produkcji, wpływając ostatecznie na większą cenę energii. 

Fotowoltaika tańsza od gazu

W poprzednim raporcie IRENA zauważymy, że od połowy roku 2020 produkcja energii z paneli fotowoltaicznych była tańsza od energii wyprodukowanej z gazu ziemnego.

Gdy na wykresie porównamy dane dla Europy, zauważymy, że średnio produkcja 1 MWh w poprzednim roku z paneli fotowoltaicznych kosztowała ok. 63 dolary. Ta sama ilość energii wyprodukowanej z gazu kopalnianego po uwzględnieniu jedynie kosztów paliwa i emisji CO₂ została wyceniona na ok. 269 dolarów.

Bloomberg potwierdza: energia z OZE tańsza od konwencjonalnej

Swoje dane na temat kosztów produkcji udostępnia także agencja Bloomberg. Z danych organizacji wynika, że w 1. półroczu 2023 roku produkcja 1 MWh energii z węgla kosztowała 74 dolary. Z kolei produkcja energii z gazu kosztowała 92 dolary za MWh.

Spośród energii z OZE najgorzej pod tym względem wypadły elektrownie wiatrowe morskie. W tym przypadku cena produkcji 1 MWh była taka sama jak przy użyciu węgla. W przypadku fotowoltaiki cena wahała się od 48 do 44 dolarów za MWh. Najtańsza okazała się energia z wiatraków lądowych – tutaj za 1 MWh należało zapłacić ok. 42 dolary. 

Źródło: BloombergNEF

Dane podane przez Bloomberg zostały udostępnione także przez Polski Instytut Ekonomiczny w lipcowym wydaniu „Tygodnika Gospodarczego PIE” (s. 4).

Jakie są szacowane koszta produkcji energii?

Jeśli zatem uwzględnimy ceny w ujęciu globalnym, to produkcja 1 MWh z fotowoltaiki kosztowała 49 dolarów (według uśrednionego kursu rocznego było to ok. 218,54 zł). Z kolei z danych Wood Mackenzie dowiadujemy się, że w Europie koszt energii z paneli fotowoltaicznych oszacowano na ok. 67 euro, co przekłada się na ok. 313,56 zł.

W przypadku energii z wiatraków wyprodukowanie 1 MWh dla cen globalnych kosztowało 33 dolary, czyli ok. 147,18 zł. Z kolei koszty dla Europy oszacowano na 50 euro, czyli ok. 234 zł. Dane dotyczące ceny energii wyprodukowanej z węgla oszacować możemy za pomocą bazy BloombergNEF. Wynika z nich, że za 1 MWh w 1. połowie 2023 roku należało zapłacić ok. 330,04 zł (74 dolary).

Z raportu „Global Market Outlook For Solar Power 2023–2027” wynika, że najtańszym źródłem energii są wiatraki lądowe (średnio 50 dolarów za 1 MWh), a energia z fotowoltaiki kosztuje ok. 60 dolarów. Natomiast produkcja 1 MWh z węgla to koszt 117 dolarów, czyli wciąż mniej niż 700 zł. Należy zaznaczyć, że ten raport skupiał się przede wszystkim na sytuacji w Azji, gdzie dzięki działaniom Chin cena OZE spada.

Jak na ceny wpływają uprawnienia do emisji?

W przeciwieństwie do energii ze źródeł odnawialnych produkcja prądu z węgla wiąże się z dodatkowymi kosztami. Mowa o uprawnieniach do emisji gazów cieplarnianych w systemie EU ETS. W ramach unijnej polityki klimatycznej ustalany jest odgórny limit CO₂, jaki przedsiębiorstwa mogą wyprodukować. Jeśli firma dysponuje nadwyżką uprawnień, to może je sprzedać na specjalnej giełdzie. Z kolei w przypadku przekroczenia limitu emisji CO₂ przedsiębiorstwo może odkupić nadwyżki innych firm, przez co unika tym samym kar ze strony Komisji Europejskiej. Więcej na temat funkcjonowania systemu dowiesz się z innej naszej analizy.

Węgiel to drogie źródło energii

Produkcja 1 MWh energii z węgla kamiennego wiążę się z koniecznością zużycia ok. 0,5 t węgla i wyemitowaniem 0,9 t CO₂. Dwa wspomniane czynniki wpływają na ostateczną cenę. Andrzej Domański podzielił się z nami informacją, że w swoich obliczeniach wziął pod uwagę aktualne ceny węgla i uprawnień do emisji.

Przede wszystkim, koszt jednej tony węgla to ok. 740 zł zgodnie z danymi Agencji Rynku Energii Katowice. Natomiast połowa tej ceny to 370 zł. Gdy dodamy do tego koszt uprawnień do emisji to faktycznie cena przekroczy 700 zł.

Coraz więcej mocy z OZE jest instalowane w Polsce

W Polsce zbieraniem danych na temat energii zajmuje się m.in. Agencja Rynku Energii (ARE). Z najnowszego wydania Informacji Statystycznej za czerwiec 2023 dowiadujemy się, jak wygląda sytuacja, jeśli chodzi o udział OZE w polskim rynku energetycznym.

Powyższa tabela ilustruje, jak w ciągu roku zwiększyła się moc zainstalowana poszczególnych elektrowniach OZE. Widzimy, że na polskim rynku wyraźnie dominują elektrownie wiatrowe i fotowoltaika. Dostrzegalny jest także wzrost ogólnej mocy z OZE. W ciągu roku przybyło ponad 5 tys. MW mocy. Dla porównania: moc zainstalowana elektrowni konwencjonalnych w czerwcu 2023 roku wynosiła 36 238,4 MW.

Nieco inaczej wygląda sytuacja, jeśli spojrzymy na produkcję energii elektrycznej (s. 17). W czerwcu 2023 roku elektrownie konwencjonalne wyprodukowały 8 402,9 GWh, z kolei elektrownie OZE: 3 414,9 GWh. Oznacza to, że w polskim miksie energetycznym nadal dominuje energia konwencjonalna. Prawie połowa tej energii w czerwcu 2023 roku pozyskiwana była z węgla kamiennego (4 197,2 GWh).