Kontekst wypowiedzi

Wypowiedź Katarzyny Lubnauer została opublikowana na Twitterze w kontekście ostatnich doniesień na temat brytyjskiej rodziny królewskiej. Amerykańska prezenterka telewizyjna Oprah Winfrey przeprowadziła z Meghan Markle i księciem Harrym wywiad, który został wyemitowany w niedzielę przez stację CBS (w Polsce wywiad można było obejrzeć na TVN24 w poniedziałkowy wieczór). W rozmowie Meghan Markle opowiadała m.in. swoich problemach psychicznych, które miały wynikać z braku wsparcia rodziny królewskiej, a także o tym, że miała myśli samobójcze i nie mogła uzyskać pomocy ze strony środowiska Pałacu Buckingham. Aktualnie książę Harry i Meghan Markle nie przebywają już na dworze królewskim i prowadzą niezależne życie.

Katarzyna Lubnauer w opublikowanym wpisie stwierdziła, że debatę publiczną w ostatnich dniach zdominowała kwestia potencjalnej depresji księżnej Meghan. Posłanka przy okazji starała się zwrócić uwagę i nagłośnić problemy związane z depresją w Polsce, takie jak liczba popełnianych samobójstw przez dzieci czy niedostateczny poziom opieki psychiatrycznej.

Samobójstwa osób poniżej 18. roku życia

Według statystyk Policji w 2020 roku w Polsce w wyniku próby samobójczej zginęło 5 165 osób (aby dostrzec skalę problemu, warto porównać tę wartość z liczbą osób, które straciły życie w wypadkach samochodowych – 2 473). Jeśli chodzi o dzieci, próbę samobójczą zakończoną zgonem podjęło 106 osób w wieku 13-18 lat. W grupie wiekowej 0-6 lat nie odnotowano żadnego przypadku śmiertelnego, z kolei w grupie 7-12 lat wystąpił w zeszłym roku jeden przypadek próby samobójczej zakończonej śmiercią. Łącznie w zeszłym roku 107 nieletnich odebrało sobie życie.

Mimo że przywołane liczby są alarmujące, należy pamiętać również o tych przypadkach, które mogły nie zostać zgłoszone. Według specjalistów rzeczywista liczba zgonów wynikających z samobójstw może być znacznie większa, dlatego że w dokumentacji medycznej w niektórych przypadkach znajduje się bezpośrednia przyczyna zgonu, bez wzmianki o samobójstwie.

Za mało lekarzy?

We wrześniu 2020 roku Najwyższa Izba Kontroli (NIK) opublikowała raport dotyczący dostępności lecznictwa psychiatrycznego dla dzieci i młodzieży w Polsce. Jak zaznacza organ kontrolny, minister zdrowia nie określił wskaźników minimalnej liczby lekarzy psychiatrów dzieci i młodzieży, która zaspokoiłaby potrzeby. Nie został również stworzony model uwzględniający zmiany demograficzne, na podstawie którego można byłoby prognozować liczbę potrzebnych specjalistów w przyszłości.

Problematyczną kwestią jest także struktura wiekowa lekarzy – w 2019 roku 32 proc. specjalistów miało powyżej 55 lat. NIK zwraca również uwagę na nierównomierne rozłożenie i rozmieszczenie w skali kraju kadry lekarskiej. Co więcej, w pięciu województwach nie funkcjonował żaden oddział psychiatryczny.

Wpływ pandemii na zdrowie psychiczne dzieci

Dodatkowym czynnikiem ryzyka, jeśli chodzi o zdrowie psychiczne dzieci i młodzieży, jest pandemia COVID-19 i związany z nią lockdown, który ogranicza kontakty z rówieśnikami oraz aktywność fizyczną. Zdaniem ekspertów Polskiej Akademii Nauk (PAN), mimo że dzieci nie są szczególnie narażone na ciężki przebieg choroby spowodowanej tym wirusem, pandemia prawdopodobnie odbije się na nich w znacznym stopniu ze względu na negatywne efekty psychologiczne oraz utrudnioną edukację.

Według badań stres związany z pandemią dotyka w większym stopniu osoby młode, do czego przyczyniają się zmiany w życiu rodzinnym, utrudniony kontakt z grupą rówieśników, a także inne zmiany w codziennym funkcjonowaniu odbierające poczucie bezpieczeństwa i stabilizacji. Jeśli chodzi o młodzież w okresie dojrzewania, negatywnie na ich psychice odbija się ograniczenie prywatności związane z izolacją, a także strach przed tym, że pandemia przeszkodzi im w realizacji marzeń i planów. Zagrożeniem jest również przemoc w sieci, gdzie aktualnie przeniosła się większość życia, zarówno pod kątem edukacyjnym, jak i prywatnym. Według ekspertów PAN:

Opinie naukowców potwierdzają wyniki badania zamieszczone w raporcie autorstwa naukowców z kilku polskich uniwersytetów, zatytułowanym „Zdalne nauczanie a adaptacja do warunków społecznych w czasie epidemii koronawirusa”. Z publikacji wynika, że samopoczucie psychiczne oraz fizyczne uczniów jest gorsze niż przed pandemią. U 10 proc. badanych zaobserwowano symptomy stanów depresyjnych.

Jak pomóc?

Zdaniem specjalistów PAN należy wypracować rozwiązania, które umożliwią wsparcie dzieci i młodzieży zarówno w trakcie pandemii, jak i kilka lat po jej zakończeniu. Dlatego rodzice, nauczyciele oraz specjaliści zdrowia psychicznego powinni skupić się na obserwacji:

Kwestię priorytetową stanowi wzmocnienie systemu psychiatrii dzieci i młodzieży. W opinii PAN dzieci i ich rodzice powinni mieć zapewniony stały dostęp do opieki psychiatrycznej. Niestety w Polsce lecznictwo psychiatryczne dzieci i młodzieży nie jest wystarczająco dostępne, o czym mowa we wspomnianym już raporcie NIK.

Poza rządowym programem wsparcia również specjaliści zajmujący się zdrowiem psychicznym podejmują działania związane z tym problemem. Polskie Towarzystwo Psychologiczne utworzyło publicznie dostępną listę swoich członków, u których można uzyskać nieodpłatną pomoc psychologiczną w trudnym okresie pandemii. Bezpłatne wsparcie dla osób w kryzysie psychicznym oferuje również stowarzyszenie Psychologowie dla Społeczeństwa.

Z kolei Instytut Terapii Poznawczo-Behawioralnej opublikował na swojej stronie porady dotyczące postępowania w przypadku, kiedy przypuszczamy, że ktoś, kogo znamy, może mieć myśli samobójcze.

Jeśli podejrzewasz u siebie depresję, nie lekceważ tego. Pomoc znajdziesz w tych miejscach:

Stowarzyszenie Aktywnie Przeciwko Depresji – prowadzące działalność społeczno-edukacyjną w zakresie profilaktyki, wykrywania i leczenia zaburzeń psychicznych, a w szczególności zaburzeń depresyjnych. Kontakt do stowarzyszenia można znaleźć na stronie: www.depresja.org.

Forum Przeciw Depresji – portal społecznościowy prowadzony w ramach ogólnopolskiej kampanii, na którym można znaleźć kompendium wiedzy w zakresie depresji, w tym informacje o tym, gdzie szukać pomocy. Strona obejmuje również forum moderowane przez lekarzy specjalistów, na którym osoby chore oraz ich bliscy mogą uzyskać wsparcie www.forumprzeciwdepresji.pl.

Fundacja Itaka – która prowadzi Antydepresyjny Telefon Zaufania (numer: 22 484 88 01) oraz udziela szerokiego wsparcia osobom chorującym na depresję, jak i ich najbliższym. Informacje na temat wsparcia, którego udziela fundacja, można znaleźć na stronie: www.stopdepresji.pl.

Fundacja Dajemy Dzieciom Siłę – oferuje bezpłatną pomoc telefoniczną i online dla dzieci i młodzieży oraz dla rodziców i nauczycieli poprzez prowadzenie Telefonu Zaufania dla Dzieci i Młodzieży (116 111) i Telefonu dla Rodziców i Nauczycieli w sprawie Bezpieczeństwa Dzieci (800 100 100), gdzie młodzi obywatele mają możliwość opowiedzenia o swoich kłopotach, a ich najbliżsi uzyskania informacji i wsparcia w trudnościach wynikających z zaburzeń depresyjnych dostrzeżonych u dzieci. Więcej informacji i kontakt online przez stronę www.116111.pl oraz www.800100100.pl.