Niewystarczające podwyżki dla nauczycieli za rządów PO?

29 lipca 2022 roku w Olsztynku odbyła się konferencja prasowa przewodniczącego Platformy Obywatelskiej Donalda Tuska. W trakcie konferencji dziennikarka Telewizji Polskiej zadała Donaldowi Tuskowi pytanie o podwyżki pensji nauczycieli: – Czy to nie jest tak, że kocioł przyganiał garnkowi? Bo państwo teraz zarzucacie rządowi, że te pensje są za małe, te podwyżki są za niskie, a za czasów, gdy wy rządziliście, pensje nawet były zamrożone w pewnym czasie. Jak się pan przewodniczący odniesie do tego? – dopytywała.

Odpowiedź Donalda Tuska była promowana przez PO w mediach społecznościowych. O sprawdzenie tez zawartych w tej odpowiedzi zostaliśmy poproszeni przez jednego z naszych czytelników.

💬 Przewodniczący @donaldtusk w Olsztynku: Nauczyciele nigdy nie dostali tak wysokich podwyżek jak za czasów, kiedy ja byłem premierem. pic.twitter.com/6ZK364NKdZ

— PlatformaObywatelska (@Platforma_org) July 29, 2022

Analizując pensje nauczycieli, wzięliśmy pod uwagę wyłącznie okres od początku rządów Leszka Millera (19 października 2001 roku) do chwili obecnej. Z kolei pisząc o wynagrodzeniach nauczycieli, mamy na myśli wyłącznie nauczycieli z wykształceniem magisterskim i przygotowaniem pedagogicznym.

Powody takiego podejścia oraz dokładne dane, na których się opieraliśmy, możesz znaleźć w ostatniej części tekstu („Nigdy”, czyli kiedy? Uwagi metodologiczne).

Wzrost płac nauczycieli w procentach

Donald Tusk stwierdził, że to za jego czasów nauczyciele dostali najwyższe podwyżki. O ile procent wzrosły pensje nauczycieli w czasach poszczególnych premierów?

Zdecydowanie najwyższy procentowy wzrost wynagrodzeń nauczycieli na wszystkich stopniach awansu zawodowego nastąpił w czasach rządów Donalda Tuska. O 86 proc. wzrosły pensje stażystów, o 61 proc. – nauczycieli kontraktowych, o 45 proc. – mianowanych i o 42 proc. – dyplomowanych. Średnia tych podwyżek wyniosła 58 proc.

Wzrost płac nauczycieli w złotówkach

Wraz ze wzrostem pensji nauczycieli każdy kolejny premier musiał dokładać więcej pieniędzy, aby osiągnąć podobny procentowy wzrost. Warto zatem spojrzeć, o ile złotych wzrosły pensje nauczycieli w czasach kolejnych rządów.

Choć to w czasie rządów Donalda Tuska średnia podwyżek ze wszystkich szczebli awansu była najwyższa (916,50 zł), to za Mateusza Morawieckiego najbardziej wzrosły wynagrodzenia nauczycieli mianowanych i dyplomowanych. Są to, według najnowszych danych GUS (s. 47), najliczniejsze grupy nauczycieli (odpowiednio 19 proc. i 63 proc.).

Tempo wzrostu płac nauczycieli

Ze wszystkich premierów, których bierzemy pod uwagę w tej analizie, urząd najdłużej zajmował Donald Tusk (2 502 dni), a najkrócej – Kazimierz Marcinkiewicz (256 dni). Im dłużej ktoś rządził, tym więcej podwyżek mógł dawać nauczycielom. Aby zobrazować dokonania premierów w tym zakresie, można więc podzielić kwotę podwyżek dla nauczycieli przez dni ich rządów.

Okazuje się, że wynagrodzenia zasadnicze nauczycieli najszybciej wzrastają w czasie rządów Mateusza Morawieckiego. Podczas gdy za rządów Donalda Tuska średnia dziennego wzrostu ze wszystkich szczebli awansu zawodowego wynosiła 37 groszy, za obecnego premiera wynosi 53 grosze.

Największe procentowe podwyżki były za Tuska

Donald Tusk miał zatem rację, mówiąc, że to za jego czasów nauczyciele dostali najwyższe podwyżki. Trzeba przy tym zaznaczyć, że były to wyłącznie największe podwyżki w ujęciu procentowym oraz najwyższa średnia kwotowych podwyżek ze wszystkich szczebli awansu zawodowego.

Do kieszeni nauczycieli mianowanych i dyplomowanych trafiło więcej pieniędzy w czasie rządów Mateusza Morawieckiego. Poza tym to za obecnego premiera pensje nauczycieli rosną najszybciej.

Różnica płac nauczycieli i płacy minimalnej w złotówkach

Według Donalda Tuska to za jego czasów relacja pensji nauczyciela/nauczycielki do płacy minimalnej była najwyższa. Jak rosły wynagrodzenia zasadnicze nauczycieli, a jak płaca minimalna, zobaczyć można na poniższym wykresie. Dla lepszego zobrazowania tempa zmian wzięliśmy pod uwagę wyłącznie wartość płacy minimalnej i pensji nauczycieli obowiązujące we wrześniu danego roku.

W okresie rządów Donalda Tuska (od 16 listopada 2007 roku do 21 września 2014 roku), a szczególnie w okresie podwyżek z lat 2009–2012, wzrost płac nauczycieli wyraźnie wyprzedził wzrost płacy minimalnej. To w tym czasie różnica między płacą nauczycieli a płacą minimalną była najwyższa i wynosiła – uśredniając wszystkie szczeble awansu zawodowego – 922 zł.

Dla porównania, za obecnego premiera średnia ta wynosi 616 zł.

Różnica płac nauczycieli i płacy minimalnej w procentach

Inaczej wygląda sytuacja, gdy sprawdzimy, o ile procent wyższe były wynagrodzenia nauczycieli od płacy minimalnej.

Od czasu rządów Leszka Millera (od 19 października 2001 roku do 1 maja 2004 roku) i Marka Belki (od 2 maja 2004 roku do 30 października 2005 roku) dystans płac nauczycieli do płacy minimalnej wyraźnie maleje. To w czasach Marka Belki pensje nauczycieli najmocniej przewyższały procentowo płacę minimalną – uśredniając wszystkie szczeble awansu, o 85 proc. (za Tuska – o 68 proc., za Morawieckiego – o 26 proc.).

Za żadnego innego premiera relacja pensji nauczycieli stażystów do płacy minimalnej nie była tak duża, jak za Donalda Tuska. Pensja stażystów była wtedy wyższa od minimalnej o 44 proc.

Jednak w przypadku nauczycieli kontraktowych pensje najmocniej przewyższały płacę minimalną w czasach Leszka Millera (61 proc., za Tuska – 51 proc.), a w przypadku nauczycieli mianowanych i dyplomowanych – za Marka Belki (odpowiednio 102 proc. i 143 proc., za Tuska – 74 proc. i 105 proc.).

Różnica liczona w złotówkach najwyższa za Tuska

Rzeczywiście w okresie rządów Donalda Tuska największa była różnica kwotowa między zarobkami nauczycieli a minimum płacowym. Jednak procentowo za Tuska płacę minimalną najmocniej przewyższały tylko wynagrodzenia stażystów.

Uśredniając procentowe wyniki ze wszystkich szczebli awansu zawodowego, pensje nauczycieli najmocniej różniły się od minimum płacowego w czasach Marka Belki. To także za jego czasów można zauważyć największą procentową różnicę, patrząc wyłącznie na nauczycieli mianowanych i dyplomowanych. Tak samo liczona różnica w przypadku nauczycieli kontraktowych była najwyższa w czasach Leszka Millera.

„Nigdy”, czyli kiedy? Uwagi metodologiczne

Donald Tusk stwierdził, że „nauczyciele nigdy nie dostali tak wysokich podwyżek” jak za czasów, kiedy to on był premierem (czyli od 16 listopada 2007 roku do 21 września 2014 roku). Możliwe do porównania są wyłącznie zarobki nauczycieli liczone od początku rządów Leszka Millera (19 października 2001 roku) do chwili obecnej. Czasy Millera to pierwszy pełny okres, w którym obowiązywały obecne zasady określania minimalnych wynagrodzeń nauczycieli.

W początkach III Rzeczypospolitej rząd określał stawki wynagrodzeń nauczycieli w starych złotych, dzieląc ich na kilkanaście kategorii według stażu pracy. Dopiero od 1995 roku, po denominacji waluty, zaczęto stosować nowe złote. Obowiązujący do dziś podział nauczycieli według stopni awansu zawodowego (stażyści, kontraktowi, mianowani, dyplomowani) pojawił się w rozporządzeniach płacowych pierwszy raz w roku 2000.

Wynagrodzenia nauczycieli są zależne nie tylko od stopnia awansu, lecz także od poziomu ich wykształcenia. Początkowo były to 4 kategorie, od 2018 roku – 3, a obecnie – 2. W naszej analizie bierzemy więc pod uwagę wyłącznie tych, którym płaci się najwięcej, czyli magistrów z przygotowaniem pedagogicznym. To znaczna większość nauczycieli (według raportu firmy VULCAN – 95 proc. w 2014 roku).

Źródłem większości potrzebnych do naszej analizy informacji są akty prawne zamieszczone w Internetowym Systemie Aktów Prawnych. Chcemy oszczędzić Wam konieczności czytania wszystkich dat rozpoczęcia i zakończenia rządów poszczególnych premierów, tabel wymieniających zmiany w pensjach nauczycieli i w płacy minimalnej oraz wielu wyliczeń dotyczących relacji nauczycielskich wynagrodzeń do płacowego minimum.

Wszystkie dane wraz z odniesieniami do konkretnych aktów oraz przygotowane na ich podstawie zestawienia zamieszczamy dla zainteresowanych pod tymi linkami:

Pensje nauczycieli – dane i zestawienia w podziale na premierów,

Pensje nauczycieli – zestawienia zbiorcze.