Ceny żywności szaleją

W ostatnich miesiącach znaczący skok cen zaobserwowano nie tylko na rynku surowców. Jak informuje Organizacja Narodów Zjednoczonych ds. Wyżywienia i Rolnictwa (FAO), w marcu br. indeks cen żywności osiągnął rekordowy poziom od początku notowań, czyli od 1990 roku.

Wzrost cen jest spowodowany wojną w Ukrainie oraz rosnącymi obawami o warunki upraw w USA. Należy pamiętać, że Rosja i Ukraina odpowiadają odpowiednio za ok. 30 i 20 proc. światowego eksportu pszenicy i kukurydzy w ciągu ostatnich trzech lat. Ukraina jest także głównym eksporterem oleju słonecznikowego.

Małe gospodarstwa na ratunek Ukrainie

Wojna w Ukrainie wzbudziła obawy dotyczące bezpieczeństwa żywnościowego. Zdaniem Janusza Wojciechowskiego, przytaczającego artykuł portalu Euroactiv.com, płynność dostaw pożywienia zapewniają niedoceniane małe gospodarstwa rolne.

Tweet komisarza rozpoczął szerszą dyskusję dotyczącą roli małych gospodarstw. W opinii analityka Mirosława Marciniaka nie są one w stanie zapewnić wystarczającego poziomu produkcji dla całego świata. 

Janusz Wojciechowski przyznał wprawdzie, że najmniejsi rolnicy nie są w stanie wyżywić całego świata, wskazał też jednak, że ich znaczenia nie należy marginalizować, ponieważ obecnie odpowiadają za ⅓ światowej produkcji żywności, pomimo względnie niskiego udziału w zasobach ziemi rolnej.

Na małe gospodarstwa przypada 12-24 proc. gruntów rolnych

Z przeprowadzonego w 2016 roku badania, które przytacza FAO, wynika, że małe gospodarstwa rolne (poniżej 2 ha) eksploatują ok. 12 proc. światowych gruntów rolnych. Wynik ten został oszacowany na podstawie analizy danych ze 111 krajów i terytoriów o łącznej liczbie prawie 460 mln gospodarstw rolnych (spośród 570 mln gospodarstw na świecie ogółem). 

Istnieje jednak wysoka dysproporcja między odsetkiem użytkowanej ziemi a udziałem małych gospodarstw w produkcji rolnej. Gospodarstwa poniżej 2 ha stanowią bowiem 84 proc. wszystkich gospodarstw, ale użytkują zaledwie 12 proc. ziemi. Na informację tę powołuje się FAO w komunikacie z kwietnia br.

Dla porównania 1 proc. największych gospodarstw rolnych (powyżej 50 ha) eksploatuje 70 proc. powierzchni światowych gruntów rolnych.

Odmienne dane statystyczne zostały podane w badaniu opublikowanym w 2018 roku. Autorzy na podstawie analizy mniejszej próby badawczej (55 państw) oszacowali, że na małe gospodarstwa rolne przypada 24 proc. gruntów rolnych.

⅓ żywności pochodzi z małych gospodarstw

Najnowsze badanie z 2021 roku opublikowane w czasopiśmie „World Development” informuje, że 35 proc. światowej produkcji żywności pochodzi z gospodarstw rolnych o powierzchni mniejszej niż 2 ha. Na to opracowanie powołuje się FAO. Zbliżone statystki zostały przytoczone również we wspomnianym badaniu z 2018 roku. Według tego opracowania małe gospodarstwa są odpowiedzialne za 30-34 proc. światowej produkcji żywności.

Na podstawie danych można jednak dojść do wniosku, że małe gospodarstwa odznaczają się niższą wydajnością pracy względem dużych ośrodków. Małe gospodarstwa stanowią 84 proc. wszystkich gospodarstw, produkując ok. ⅓ żywności na świecie. Duże gospodarstwa charakteryzują z kolei większe straty w zbiorach.

Małe gospodarstwa charakterystyczne dla państw o niższych dochodach

Małe gospodarstwa rolne można w pierwszej kolejności znaleźć w krajach i regionach o niższych i średnich dochodach. Mowa o Azji Południowo-Wschodniej i Afryce Subsaharyjskiej. Przeciętnie w tych państwach 8 na 10 gospodarstw to gospodarstwa do 2 ha. 

Z kolei w państwach o wysokim dochodzie małe gospodarstwa stanowią około połowy wszystkich gospodarstw. Generalny wniosek jest następujący: im wyżej rozwinięte państwo, tym mniejszy udział małych gospodarstw.