Tajemnice wokół zakupu Pegasusa

Z ustaleń organizacji Citizen Lab wynika, że senator PO Krzysztof Brejza (były szef sztabu wyborczego PO) był inwigilowany 33 razy za pomocą oprogramowania Pegasus w okresie od 26 kwietnia do 23 października 2019 roku. W śledztwie nie wskazano jednak, kto stał za tymi atakami. Nowe światło na sprawę rzuciły ustalenia Gazety Wyborczej.

Rzecznik rządu Piotr Müller pytany o zakup Pegasusa stwierdził: „Nie mogę udzielać informacji, które mają charakter niejawny”. Z kolei premier Mateusz Morawiecki powiedział, że „absolutnie nie mam żadnej wiedzy, żeby cokolwiek takiego miało miejsce”.

Były szef NIK: sądy pozwalają na zakładanie podsłuchów

Obawy związane ze stosowaniem oprogramowania Pegasus wyraził Krzysztof Kwiatkowski, który gościł w audycji „Poranek Radia TOK FM”. Polityk powołał się na opinie prawników, według których wykorzystanie Pegasusa jest niezgodne z literą prawa w Polsce.

Były prezes Najwyższej Izby Kontroli zapowiedział również, że podejmie działania na rzecz nowelizacji ustawodawstwa w celu zwiększenia ochrony obywateli. Jak stwierdził, obecnie aż 98 proc. wniosków o podsłuchy jest akceptowanych przez sądy.

Podsłuchiwanie jest niedozwolone, chyba że zezwala na to ustawa

Z kolei art. 267 par. 3 Kodeksu karnego penalizuje zastosowanie podsłuchu. Jak czytamy, osoba, która w celu uzyskania informacji, do której nie jest uprawniona, zakłada lub posługuje się urządzeniem podsłuchowym, wizualnym albo innym urządzeniem lub oprogramowaniem, podlega grzywnie, karze ograniczenia wolności albo pozbawienia wolności do lat 2.

Najpierw prokuratura, później sąd

Karze przewidzianej w art. 267 par. 3 Kodeksu karnego nie podlega podsłuch procesowy (regulowany Kodeksem postępowania karnego) oraz podsłuch pozaprocesowy, zwany również operacyjnym (regulowany ustawami szczególnymi, np. o policji).

Celem podsłuchu procesowego jest wykrycie i uzyskanie dowodów dla toczącego się postępowania lub przeciwdziałanie popełnienia nowego przestępstwa.

Prawo przewiduje, że wniosek do sądu o założenie podsłuchu składa prokuratura po oficjalnym rozpoczęciu postępowania. Finalna decyzja należy więc do sądu. Możliwe jest jednak, że w nadzwyczajnych sytuacjach prokuratura pomija w pierwszej kolejności sąd, choć i tak musi złożyć do niego wniosek potwierdzający. Sąd może ten wniosek odrzucić.

Podsłuch procesowy może trwać maks. 6 miesięcy. Najpierw przez 3 miesiące, a później ewentualnie przez kolejne 3, w szczególnie uzasadnionym przypadku.

Podsłuch operacyjny i procesowy – co o nich wiemy

Wiemy natomiast, że w przeszłości (w latach 2006–2008) sądy zarządzały rocznie 250-400 kontrolami procesowymi, choć z roku na rok ich ilość spadała. W informatorze statystycznym wymiaru sprawiedliwości nie natrafiliśmy na bardziej aktualne dane.

Podsłuch operacyjny jest zakładany z myślą o uzyskaniu w sposób niejawny informacji i dowodów, w szczególności w postaci treści rozmów telefonicznych i innych informacji przekazywanych za pomocą sieci telekomunikacyjnych. Czas trwania podsłuchu operacyjnego jest taki sam jak w przypadku podsłuchu procesowego. W ramach podsłuchu operacyjnego procedura jest trójstronna. Przykładowo, zgodnie z ustawą o Policji, Komendant Stołeczny Policji lub Komendant Wojewódzki składa wniosek do sądu, jednakże wcześniej musi uzyskać pisemną zgodę prokuratora.

Warto pamiętać, że poza policją z podsłuchu operacyjnego może korzystać m.in. Centralne Biuro Antykorupcyjne (CBA), Agencja Bezpieczeństwa Wewnętrznego (ABW), Agencja Wywiadu, Straż Graniczna, Żandarmeria Wojskowa czy Służba Kontrwywiadu Wojskowego.

Co istotne, sąd nie dysponuje narzędziem do kontroli technicznych metod wykonywania kontroli operacyjnej. Tym samym sąd nie wie, czy służby używają Pegasusa, czy klasycznego podsłuchu.

Sądy zatwierdzają 98 na 100 wniosków

Biorąc pod uwagę przypadki, w których zgodę wyraziła zarówno prokuratura, jak i sąd, odsetek jest równie wysoki i oscyluje od blisko 94 proc. do prawie 98 proc. Wspomniane statystyki pochodzą przede wszystkim z corocznych sprawozdań Prokuratora Generalnego.

Tabela udostępniona dzięki uprzejmości Fundacji Panoptykon. Źródło danych: sprawozdania Prokuratora Generalnego

W latach 2011–2020 liczba zatwierdzonych osób, wobec których sądy zgodziły się na założenie podsłuchu, wahała się od 3 956 do 6 384. W podanym okresie służby mogły podsłuchiwać średnio 5 400 osób rocznie.

Ze statystyk wynika, że z podsłuchu operacyjnego najczęściej korzystała Policja (ok. 80 proc.). W przypadku CBA odsetek ten był marginalny, czyli ok. 4-6 proc.

Wspieraj niezależność!

Wpłać darowiznę i pomóż nam walczyć z dezinformacją, rosyjską propagandą i fake newsami.

Wpłacam