Kontekst wypowiedzi

Podczas 33. Posiedzenia Sejmu RP IX Kadencji odbyła się dyskusja na temat demografii Polski oraz planowanych programów społecznych. Jednym z punktów debaty był zapowiedziany przez rząd projekt „Strategia Demograficzna 2040”. Program ten ma na celu ograniczenie spadku dzietności i likwidację barier zniechęcających Polaków do zakładania rodzin.

Michał Gramatyka poruszył temat problem, jakim dla Polek jest rak szyjki macicy. Przypomniał on, że leczenie tej dolegliwości nawet we wczesnym stadium i niezależnie od zastosowanej metody w zasadzie wyklucza możliwość urodzenia dziecka. Jego zdaniem dobrym krokiem w ramach strategii demograficznej powinna być profilaktyka oraz szczepienie młodych dziewczynek przeciwko brodawczakowi. Obecnie takie szczepienie, według Gramatyki, nie jest refundowane, a kosztuje nawet do 550 zł (za jedną dawkę, a konieczne jest przyjęcie trzech). Aby podkreślić wagę problemu, poseł przywołał statystyki, według których rak szyjki macicy jest czwartym najczęściej diagnozowanym nowotworem u kobiet oraz czwartą najczęstszą przyczyną zgonów nowotworowych. Jego zdaniem co roku ginie z tego powodu nawet 2 tys. kobiet.

Czym jest rak szyjki macicy?

Szyjka macicy znajduje się w dolnym odcinku żeńskiego narządu płciowego. Pełni istotną funkcję, ponieważ za jej pomocą odbywa się tranzyt plemników, a następnie ochrona dla zlokalizowanego w macicy płodu. Z kolei w trakcie porodu jej rozwarcie ułatwia dziecku przyjście na świat. Za pośrednictwem szyjki macicy odbywa się również każdego miesiąca krwawienie menstruacyjne. Poza tym odgrywa ważną rolę ochronną, gdyż dzięki śluzowi zabezpiecza macicę, jajniki i jajowody przed zakażeniem.

Poza tym do głównych przyczyn wystąpienia raka szyjki macicy zalicza się:

• dużą liczbę partnerów seksualnych,
• dużą liczbę porodów,
• wiek (zachorowalność zwiększa się wraz z wiekiem),
• wieloletnie palenie papierosów,
• śródnabłonkową neoplazję szyjki (CIN).

Nowotwór szyjki macicy w początkowym stadium (stadium przedinwazyjnym) jest w pełni wyleczalny (99,9 proc, przypadków). Kluczem w tym przypadku pozostaje regularna diagnostyka, w szczególności podstawowym badaniem powinna być cytologia. Natomiast inwazyjne stadium raka szyjki macicy poprzedza śródnabłonkowa neoplazja szyjki macicy (CIN), wcześniej zwana dysplazją lub rakiem przedinwazyjnym. Co istotne, neoplazja szyjki macicy nie ma charakterystycznych objawów, jednakże niewykryta i nieleczona może ulegać progresji do raka inwazyjnego, który stanowi zagrożenie dla zdrowia i życia kobiety.

Rak szyjki macicy w Polsce

Zgodnie z najnowszym opracowaniem, opublikowanym w 2020 roku przez Krajowy Rejestr Nowotworów, w 2018 roku zdiagnozowano 167 446 przypadków zachorowań na nowotwory złośliwe, z czego wśród kobiet wykryto 83 876 przypadków. Najczęściej były to:

• nowotwór piersi: 22,5 proc. (18,9 tys. zachorowań),
• nowotwór płuc: 9,3 proc. (7,8 tys. zachorowań),
• nowotwór trzonu macicy: 7,2 proc. (6 tys. zachorowań),
• nowotwór okrężnicy: 6 proc. (5 tys. zachorowań),
• nowotwór jajników: 4,5 proc. (3,8 tys. zachorowań),
• nowotwór tarczycy: 4,1 proc. (3,4 tys. zachorowań),
• nowotwór szyjki macicy: 2,8 proc, (2,3 tys. zachorowań).

W 2018 roku odnotowano również 101 391 zgonów w związku z chorobą nowotworową: 55 363 u mężczyzn i 46 028 u kobiet. Zgony u kobiet były najczęściej związane z nowotworem:

• płuc: 17,5 proc. (8 tys.),
• piersi: 15 proc. (6,9 tys.),
• okrężnicy: 8 proc. (3,7 tys.),
• jajników: 6,1 proc. (2,8 tys.),
• trzustki: 5,5 proc. (2,5 tys.),
• trzonu macicy: 3,9 proc. (1,8 tys.),
• żołądka: 3,8 proc. (1,7 tys.),
• szyjki macicy: 3,5 proc. (1,6 tys.).

Z danych z lat poprzednich wynika, że rak szyjki macicy stanowił od 2,8 do 3,6 proc. wszystkich zachorowań na nowotwory wśród kobiet. W roku 2017 zdiagnozowano go u blisko 2,5 tys. kobiet. W roku 2016 było to 2,6 tys. kobiet, a rok wcześniej – 2,9 tys. kobiet. Natomiast biorąc pod uwagę zgony, te spowodowane przez raka szyjki macicy oscylowały w przedziale od 3,5 do 3,6 proc. wszystkich zgonów. W roku 2017 na nowotwór szyjki macicy zmarło 1,6 tys. kobiet, w roku 2016 i 2015 liczba ta wynosiła ponad 1,5 tys.

Rak szyjki macicy na świecie

Skąd poseł Gramatyka mógł wziąć informację dotyczącą powszechności raka szyjki macicy? Według statystyk WHO rak szyjki macicy jest czwartym najczęściej występującym nowotworem u kobiet na świecie. Szacuje się, że w roku 2018 na całym świecie zdiagnozowano 570 tys. przypadków. Z powodu choroby zmarło 311 tys. kobiet.

Szczególnie wysokie ryzyko zachorowania przypada na Afrykę, a dokładnie na Afrykę Subsaharyjską, zwaną również Czarną Afryką. Dane WHO jednoznacznie przedstawiają, że 19 na 20 państw, w których występuje największe obciążenie związane z zachorowaniem na raka szyjki macicy, przypada na kraje położone we wspomnianym regionie. Największy wskaźnik zachorowalności odnotowano w Eswatini.

W 2020 roku WHO wdrożyła nową strategię, która ma na celu ograniczenie raka szyjki macicy. Do końca 2030 roku organizacja zamierza zrealizować trzy główne cele:

• 90 proc. dziewcząt do 15. roku życia będzie zaszczepione przeciw HPV,
• 70 proc. kobiet w wieku 35 lat i ponownie w wieku 45 lat przejdzie badanie w ramach testu przesiewowego (badanie cytologiczne),
• 90 proc. kobiet ze zdiagnozowanym rakiem szyjki macicy będzie poddane terapii (90 proc. kobiet leczonych na wczesnym etapie raka szyjki macicy i 90 proc. kobiet leczonych z potwierdzonym inwazyjnym rakiem).