Dokument, o którym mówi Małgorzata Kidawa-Błońska, to ustawa z dnia 7 stycznia 1993 roku o planowaniu rodziny, ochronie płodu ludzkiego i warunkach dopuszczalności przerywania ciąży. Widnieje w niej zapis o wprowadzeniu do programów nauczania szkolnego wiedzy o życiu seksualnym człowieka. W związku z tym wypowiedź uznajemy za prawdziwą.

Kwestię edukacji seksualnej w szkołach precyzyjnie reguluje rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej z dnia 12 sierpnia 1999 roku w sprawie sposobu nauczania szkolnego oraz zakresu treści dotyczących wiedzy o życiu seksualnym człowieka, o zasadach świadomego i odpowiedzialnego rodzicielstwa, o wartości rodziny, życia w fazie prenatalnej oraz metodach i środkach świadomej prokreacji zawartych w podstawie programowej kształcenia ogólnego. Jest to akt wykonawczy wobec wspomnianej wyżej ustawy.

Zapisy dotyczące edukacji seksualnej

Zgodnie z art. 4 ust. 1 ustawy

Do programów nauczania szkolnego wprowadza się wiedzę o życiu seksualnym człowieka, o zasadach świadomego i odpowiedzialnego rodzicielstwa, o wartości rodziny, życia w fazie prenatalnej oraz metodach i środkach świadomej prokreacji.

W pierwotnej wersji w ust. 2 widniał zapis o tym, że szczegółowy program nauczania tego przedmiotu określa minister edukacji. Obecnie fragment ten jest uchylony.

W praktyce edukacja seksualna w polskich szkołach realizowana jest pod nazwą „wychowania do życia w rodzinie” (WDŻ). Jak czytamy w rozporządzeniu, przedmiot ten ma na celu realizację następujących działań wychowawczych:

• wspieranie wychowawczej roli rodziny,
• promowanie integralnego ujęcia ludzkiej seksualności,
• kształtowanie postaw prorodzinnych, prozdrowotnych i prospołecznych.

Udział w zajęciach z wychowania do życia w rodzinie nie jest obowiązkowy. Pisemną zgodę na udział ucznia w tego typu lekcjach wyrażają rodzice lub prawni opiekunowie. Natomiast po osiągnięciu pełnoletniości o udziale w zajęciach decydują sami uczniowie, deklarując swój udział na piśmie.

Zajęcia nie podlegają również ocenie i nie wpływają na promocję ucznia do klasy programowo wyższej ani na samo ukończenie szkoły.

Wychowania do życia w rodzinie uczyć może tylko osoba posiadająca kwalifikacje w zakresie nauk o rodzinie, czyli co najmniej studia podyplomowe lub kursy kwalifikacyjne zgodne z treściami programowymi tych zajęć. Prowadzący ma obowiązek zorganizować na początku każdego roku szkolnego co najmniej jedno spotkanie informacyjne z rodzicami uczniów niepełnoletnich oraz z uczniami pełnoletnimi, podczas którego przedstawiane są informacje o celach i treściach realizowanego programu nauczania, podręcznikach szkolnych oraz środkach dydaktycznych.

Podstawa programowa do WDŻ

Reforma edukacji eliminująca gimnazja i przywracająca wcześniejszy podział etapów nauczania wymogła zmianę w podstawie programowej również w przypadku wychowania do życia w rodzinie. Po zmianie w rozporządzeniu z 1999 roku, która weszła w życie w czerwcu 2017 roku, na realizację zajęć WDŻ w szkołach publicznych przeznacza się w szkolnym planie nauczania, w każdym roku szkolnym, dla uczniów poszczególnych klas, po 14 godzin, w tym po 5 godzin z podziałem na grupy dziewcząt i chłopców. Zajęcia rozpoczynają się w klasie IV, a kończą w klasie III liceum lub technikum.

W szkole podstawowej celem WDŻ jest przede wszystkim sprawienie, by uczniowie:

• znajdowali w szkole środowisko wszechstronnego rozwoju,
• mieli świadomość procesu rozwoju psychoseksualnego,
• doceniali wartość rodziny i znali zadania, jakie ona pełni,
• uznawali godność człowieka,
• poszukiwali, odkrywali i dążyli do osiągnięcia celów życiowych i wartości ważnych dla odnalezienia własnego miejsca w rodzinie i w świecie,
• uczyli się szacunku dla dobra wspólnego jako podstawy życia społecznego,
• kształtowali w sobie postawę dialogu, umiejętność słuchania innych i rozumienia ich poglądów, umieli współdziałać i współtworzyć dojrzałe więzi osobowe.

Natomiast w szkole średniej, zgodnie z rozporządzeniem Ministra Edukacji Narodowej z dnia 30 stycznia 2018 roku w sprawie podstawy programowej kształcenia ogólnego dla liceum ogólnokształcącego, technikum oraz branżowej szkoły II stopnia, zagadnienia poruszane na zajęciach z WDŻ dotyczą:

• pogłębiania wiedzy związanej z funkcjami rodziny, miłością, przyjaźnią, pełnieniem ról małżeńskich i rodzicielskich, seksualnością człowieka i prokreacją,
• umiejętności podejmowania odpowiedzialnych decyzji dotyczących wyboru drogi życiowej, małżeństwa i rodziny,
• rozwijania umiejętności rozwiązywania problemów związanych z okresem dojrzewania, dorastania i wyborem drogi życiowej,
• umiejętności świadomego kreowania własnej osobowości,
• uzyskania lepszego rozumienia siebie i najbliższego otoczenia,
• umiejętności poszukiwania i udzielania odpowiedzi na pytania o istotę człowieczeństwa, sens, cele i zadania życiowe,
• przyjęcia pozytywnej postawy wobec życia ludzkiego, osób niepełnosprawnych i chorych,
• przygotowania, na podstawie wiedzy i wykształconych umiejętności, do poszanowania godności życia ludzkiego i dojrzałego funkcjonowania w rodzinie,
• znajomości podstawowych zasad postępowania w sferze ludzkiej płciowości i płodności,
• kształtowania postaw prozdrowotnych, prospołecznych i prorodzinnych. 

Standardy WHO

W 2010 roku Biuro Regionalne Światowej Organizacji Zdrowia dla Europy i niemieckie Federalne Centrum Edukacji Zdrowotnej (BZgA) wydały publikację zatytułowaną Standardy edukacji seksualnej w Europie. Dokument stanowi próbę opracowania rekomendacji oraz standardów dotyczących edukacji seksualnej na poziomie obszaru europejskiego bądź Unii Europejskiej.

Publikacja promuje też holistyczną edukację seksualną, która

zapewnia dzieciom i młodym osobom bezstronne, zgodne pod względem naukowym informacje dotyczące wszystkich aspektów seksualności, a równocześnie pomaga im rozwinąć umiejętności radzenia sobie z tymi informacjami. W ten sposób przyczynia się ona do rozwoju postaw pozbawionych uprzedzeń, pełnych szacunku, pomagając zbudować społeczeństwa, w których brane są pod uwagę racje różnych stron.

Zalecenia kierowane są do grup wiekowych, mających – według autorów – odzwierciedlać poszczególne etapy rozwoju:

• 0-4 lat,
• 6-9 lat,
• 9-12 lat,
• 12-15 lat,
• powyżej 15 lat.

Sama publikacja składa się wyłącznie z rekomendacji i sugestii ekspertów. Nie jest wiążąca prawnie, nie stanowi też podstawy programowej dla edukacji seksualnej w szkole.

Opinie Polaków na temat edukacji seksualnej

W maju 2019 roku CBOS opublikował komunikat Opinie o warszawskiej karcie LGBT+ i edukacji seksualnej w szkołach. Ankietowani zapytani zostali m.in. o to, czy przekazywanie w szkole dzieciom wiedzy o życiu seksualnym człowieka jest potrzebne. Za edukacją seksualną opowiedziało się 84 procent badanych (37 procent – zdecydowanie za, 47 procent – raczej za). Przeciwne zdanie miało 12 procent ankietowanych (9 procent stwierdziło, że edukacja seksualna jest raczej niepotrzebna, 3 procent – że zdecydowanie niepotrzebna). Zdania nie miało 5 procent pytanych.

Jak wynika z badania, większość Polaków nie zgadza się również ze stwierdzeniem, że edukacja seksualna demoralizuje dzieci. Taką opinię wyraziło 19 procent ankietowanych (6 procent zdecydowanie się zgadza, 13 procent raczej się zgadza). Innego zdania było 74 procent badanych (42 procent raczej się nie zgadza, 32 procent zdecydowanie się nie zgadza). Odsetek osób niemających opinii wyniósł 7 procent.

Badanych zapytano również o stwierdzenie, że im wcześniej zacznie się mówić dzieciom o seksie, tym lepiej będą przygotowane na rozpoczęcie życia seksualnego. 45 procent ankietowanych się z tym zgodziło (12 procent „zdecydowanie”, 33 procent „raczej”), a 47 procent wyraziło sprzeciw (34 procent zdecydowanie się nie zgodziło, 13 procent raczej się nie zgodziło). Zdania nie miało 9 procent badanych.

Podsumowanie

Wypowiedź Małgorzaty Kidawy-Błońskiej o tym, że ustawa o planowaniu rodziny z 1993 roku zawiera zapis o edukacji seksualnej w szkołach, jest prawdziwa. Na mocy rozporządzenia z 1999 roku przedmiot ten realizowany jest w szkołach pod nazwą wychowanie do życia w rodzinie. Uczestnictwo w nim nie jest jednak obowiązkowe.