Kontekst wypowiedzi

Dnia 3 marca 2021 roku w programie Fakty po Faktach gościem był Leszek Balcerowicz, który podczas rozmowy stwierdził, że Polska zajmuje trzecie miejsce, jeżeli chodzi o udział banków państwowych w całym sektorze bankowym, po Białorusi i Rosji. Warto odnotować, że odnosił się on do sytuacji obecnej, wynikającej ze zmian dokonywanych przez Prawo i Sprawiedliwość. Zdaniem polityka wiąże się to z nadmierną nacjonalizacją i centralizacją w sektorze bankowym.

Zmiany w polskim systemie bankowym

W okresie rządów PO-PSL Skarb Państwa przejął w 2014 roku kontrolę nad Nordea Bank Polska SA, a w 2015 roku nad Alior Bankiem SA. Z kolei za rządów PiS Skarb Państwa przejął w 2017 roku kontrolę nad Bankiem Pekao SA, jak również w grudniu 2020 roku Bankowy Fundusz Gwarancyjny ogłosił wszczęcie przymusowej restrukturyzacji Idea Banku SA i jego przejęcie przez – kontrolowany przez Skarb Państwa – Bank Pekao SA.

Struktura systemu bankowego w Polsce

Zgodnie z danymi Urzędu Komisji Nadzoru Finansowego na styczeń 2021 roku struktura systemu bankowego w Polsce pod względem struktury podmiotowej wyglądała następująco:

• 89,9 proc. – banki komercyjne,
• 7,0 proc. – banki spółdzielcze,
• 3,1 proc. – oddziały instytucji kredytowych.

Składała się na to działalność 29 banków komercyjnych, 529 banków spółdzielczych i 36 oddziałów instytucji kredytowych. Natomiast pod względem pochodzenia kapitału, czyli udziału w aktywach wspomnianych banków, struktura ta kształtowała się w ten sposób:

• 45,3 proc. – Skarb Państwa,
• 43,3 proc. – kapitał zagraniczny,
• 11,4 proc. – polski kapitał prywatny.

Struktura systemu bankowego w Rosji

Jak możemy dowiedzieć się z komunikatu BOFIT (The Bank of Finland Institute for Emerging Economies), pod koniec października 2018 roku w Rosji działało łącznie 499 banków. Pomimo dużej liczby przedsiębiorstw bankowych, sektor bankowy jest silnie skoncentrowany i zdominowany przez banki państwowe. Cztery największe banki będące własnością państwa mają ponad 55% łącznych aktywów sektora bankowego. Pamiętajmy jednak, że są to dane z roku 2018, więc nie możemy ich porównać z polskimi danymi za rok 2021.

Struktura systemu bankowego na Białorusi

Zgodnie z raportem EIB (European Investment Bank) w 2016 roku białoruskie banki państwowe obejmowały około 65% aktywów sektora bankowego. Warto dodać, że na Białorusi funkcjonują łącznie 24 banki i mimo że system jest bardzo skoncentrowany, pięć największych banków kontroluje 79,1 proc. aktywów i 73,2 proc. kapitału sektora bankowego.

Podsumowanie

Kontekst wypowiedzi Leszka Balcerowicza wskazuje na aktualną sytuację w Polsce, czyli po grudniu 2020 roku, kiedy to Bankowy Fundusz Gwarancyjny ogłosił informację o wszczęciu przymusowej restrukturyzacji Idea Banku SA i przejęciu go przez – kontrolowany przez Skarb Państwa – Bank Pekao SA. Jest to również ostatnie działanie w polskim systemie bankowym, które zmieniło strukturę systemu bankowego pod względem pochodzenia kapitału, zwiększając udział Skarbu Państwa. Na dzień publikacji niniejszej analizy nie są publicznie dostępne żadne raporty dotyczące struktury pochodzenia kapitału w systemie bankowym w poszczególnych państwach. W związku z tym niemożliwe jest zweryfikowanie miejsca Polski w rankingu państw o największym udziale kapitału państwowego w systemie bankowym. Znalezione dane dla Rosji i Białorusi wskazują na wyższy udział kapitału państwowego w systemie bankowym niż w Polsce, jednak pochodzą z różnych lat, przez co nie mogą być adekwatnie porównane. W związku z powyższym, wypowiedź uznać należy na dzień publikacji jako nieweryfikowalną.