Zgodnie z obecnie panującymi przepisami z obowiązku noszenia maseczki zwolnione są między innymi osoby, których stan zdrowia nie pozwala na zakrywanie ust i nosa. Choć rozporządzenie nie dookreśla, o jakie schorzenia chodzi, specjaliści, w tym eksperci Europejskiego Centrum ds. Zapobiegania i Kontroli Chorób, najczęściej powołują się na przewlekłe choroby oddechowe. 

Jeśli chodzi o osoby chore na niewydolność serca, Polskie Towarzystwo Kardiologiczne nie zaleca im rezygnacji z masek. Zakrywanie ust i nosa na ogół nie jest również wskazane w przypadku astmatyków i alergików, co potwierdza stanowisko Polskiego Towarzystwa Alergologicznego. Należy jednak wziąć pod uwagę, że były minister mówi o „bardzo ciężkich postaciach” tych chorób. W takich przypadkach rzeczywiście nie ma obowiązku noszenia maski, co w kwietniu dodatkowo potwierdził rzecznik Ministerstwa Zdrowia. W związku z tym wypowiedź Łukasza Szumowskiego uznajemy za prawdziwą.

Przeciwwskazania do noszenia maseczek

W rozporządzeniu Rady Ministrów z dnia 19 czerwca 2020 roku w sprawie ustanowienia określonych ograniczeń, nakazów i zakazów w związku z wystąpieniem stanu epidemii przewidziany został wyjątek dla osób, które z powodów zdrowotnych nie są w stanie stosować się do nakazu zakrywania ust i nosa. Jak czytamy, obowiązek ten nie dotyczy:

osoby, która nie może zakrywać ust lub nosa z powodu stanu zdrowia, całościowych zaburzeń rozwoju, zaburzeń psychicznych, niepełnosprawności intelektualnej w stopniu umiarkowanym, znacznym albo głębokim, lub osoby mającej trudności w samodzielnym zakryciu lub odkryciu ust lub nosa.

Jak zwraca uwagę Rzecznik Praw Obywatelskich, nie jest możliwe określenie wszystkich chorób czy konkretnych objawów, dla których dana osoba może zostać wyłączona z przedmiotowego obowiązku. Z tego powodu treść rozporządzenia została sformułowana w sposób maksymalnie ogólny.

Za przeciwwskazania do noszenia maseczek powszechnie uważa się choroby układu oddechowego powodujące duszności, jak alergie wziewne, astma, choroby płuc. Przewlekłe choroby oddechowe pojawiają się jako jeden z argumentów przeciwko stosowaniu masek twarzowych w raporcie Europejskiego Centrum ds. Zapobiegania i Kontroli Chorób, będącego jedną z Agend Unii Europejskiej. 

Jedną z najpopularniejszych chorób układu oddechowego jest astma. Zgodnie ze Stanowiskiem grupy ekspertów Polskiego Towarzystwa Alergologicznego w sprawie postępowania u chorych na astmę i choroby alergiczne w okresie pandemii SARS-CoV-2 nie stwierdzono większej podatności na zakażenie koronawirusem u astmatyków, nie można jednak wykluczyć, że COVID-19 może spowodować zaostrzenie dolegliwości. Również u pacjentów z alergicznym nieżytem nosa nie stwierdzono na razie większego prawdopodobieństwa infekcji koronawirusem, choć nie jest ono wykluczone. Nie ma natomiast żadnych danych wskazujących na związek lub wpływ koronawirusa na alergie na pokarmy i leki ani na alergię na jad owadów.

Zalecenia Towarzystwa dla alergików i astmatyków są podobne do tych ogólnych. Chorzy powinni przede wszystkim upewnić się, że posiadają wystarczającą ilość leków, i prowadzić kurację zgodnie z dotychczasowymi zaleceniami. Wśród zaleceń znalazło się również noszenie maseczki ochronnej. Jak twierdzi prof. Waldemar Roszkowski-Śliż z Instytutu Gruźlicy i Chorób Płuc:

Maseczka nie powoduje duszności. Pacjenci z astmą i z POChP (przewlekła obturacyjna choroba płuc – przyp. Demagog) powinni stosować takie same zasady ochrony przed zakażeniem koronawirusem jak inni.

W kwietniu na antenie Polskiego Radia rzecznik Ministerstwa Zdrowia poinformował jednak, że osoby, u których astma wywołuje problemy z oddychaniem, nie muszą zakrywać ust i nosa w miejscach publicznych.

W stanowisku PTA nie pada również odniesienie do wpływu noszenia maseczek na alergie skórne. Czytamy natomiast, że „Zalecane w okresie pandemii częste mycie rąk i stosowanie środków bakteriobójczych i odkażających zwiększa prawdopodobieństwo osłabienia naturalnej bariery ochronnej skóry. Dlatego konieczne jest zabezpieczenie skóry przed wysychaniem i uszkodzeniem ciągłości bariery naskórkowej”. Nie ma natomiast dowodów na bezpośredni związek pomiędzy obecnością alergicznych chorób skóry a podatnością na zakażenie koronawirusem.

Łukasz Szumowski zwrócił uwagę także na niewydolność serca. Sekcja Niewydolności Serca Polskiego Towarzystwa Kardiologicznego w opracowanej przez siebie ulotce zachęca jednak do noszenia maseczek w sytuacji, kiedy osoba chora musi wyjść z domu. Jako że cierpiący na to schorzenie są w podstawowej grupie ryzyka (ok. 40 proc. osób zarażonych koronawirusem stanowią pacjenci z chorobami sercowo-naczyniowymi, głównie niewydolnością serca i nadciśnieniem tętniczym), Towarzystwo zaleca im niewychodzenie z domu oraz ograniczenie kontaktów z ludźmi (zwłaszcza dziećmi i młodzieżą, u których zakażenie często przebiega bezobjawowo).

Przyłbice oraz maski dla astmatyków i alergików

Przyłbica ochronna to rozwiązanie często wybierane przez osoby starsze lub pracowników w sklepach, aptekach czy stacjach benzynowych. Przyjmuje się, że ten środek ochrony zmniejsza ryzyko zakażenia, ponieważ stanowi dodatkową ochronę twarzy, oczu i dróg oddechowych, zwłaszcza przy zabiegach generujących aerozol. Jako że przyłbice nie przylegają bezpośrednio do twarzy, zalecane są one osobom, którym oddychanie w zwykłej maseczce sprawia trudność, w tym alergikom i astmatykom.

Jeszcze przed pandemią koronawirusa dostępne były maski dedykowane dla osób z tego typu przypadłościami. Chronią one przed wnikaniem alergenów i pyłów, które mogłyby zaostrzyć atak astmy lub wywołać alergię. 

Należy pamiętać, że w przypadku jakichkolwiek trudności z oddychaniem konieczna jest konsultacja z lekarzem pulmonologiem w celu sprawdzenia, czy astma jest prawidłowo kontrolowana.

Zaświadczenie przeciwwskazaniach do noszenia maseczki

W czwartek 6 czerwca wiceminister zdrowia Janusz Cieszyński poinformował, że od 1 września wprowadzony zostanie obowiązek posiadania zaświadczenia o przeciwwskazaniach medycznych do zasłaniania ust i nosa. Decyzję resortu Cieszyński uzasadniał tym, że „Według naszych ekspertów, nie ma wielu istotnych przeciwwskazań medycznych do tego, aby nie zasłaniać ust i nosa”. 

W najnowszej wersji rozporządzenia, obowiązującej od 8 sierpnia, nie pada jednak zapis o obowiązku pokazania tego typu zaświadczenia. Nie dodano go również do aktów zmieniających to rozporządzenie. 

Podsumowanie

Choć wśród ekspertów zajmujących się chorobami wymienionymi przez Łukasza Szumowskiego panuje raczej przekonanie o braku konieczności rezygnowania z zakrywania ust i nosa, to uznajemy, że mówiąc o „bardzo ciężkich postaciach”, były minister miał ma myśli osoby faktycznie mające problem z oddychaniem w maseczce. W takich sytuacjach chorym zaleca się przyłbice lub specjalne maseczki dla alergików i astmatyków. 

W świetle powyższych informacji wypowiedź Łukasza Szumowskiego oceniamy jako prawdziwą.