Kontekst wypowiedzi

Cytowane słowa Cezarego Tomczyka padły podczas debaty nad Sprawozdaniem Komisji Finansów Publicznych o rządowym projekcie ustawy budżetowej na rok 2021. Poseł krytycznie odniósł się do działań rządu związanych z pomocą przedsiębiorcom podczas pandemii oraz do wprowadzanych od początku 2021 roku nowych podatków. Działaniom polskich władz przeciwstawił postępowanie innych krajów w Europie, które – według niego – w czasie pandemii zdecydowały się na obniżenie podatku VAT lub PIT.

Belgia

W czerwcu 2020 roku rząd Belgii podjął decyzję o obniżeniu stawki VAT dla restauracji i usług cateringowych do 6 proc. z obowiązujących 12 proc. dla posiłków oraz 21 proc. dla napojów bezalkoholowych. Obniżka nie objęła napojów alkoholowych, dla których pozostawiono stawkę 21 proc. Obniżona stawka zaczęła obowiązywać 8 czerwca, a informacja o tym została opublikowana 12 czerwca 2020 roku w Belgisch Staatsblad (belgijski odpowiednik Dziennika Ustaw). Obniżone stawki VAT mają obowiązywać do końca roku 2020.

Austria

Od 1 lipca 2020 roku Austria wprowadziła obniżoną do 5 proc. stawkę VAT dla cateringu, turystyki oraz sektora kulturalnego. Obniżona stawka dotyczy np. żywności i napojów w placówkach gastronomicznych, wizyt w muzeach, kinach lub na imprezach muzycznych oraz gazet i innych periodyków czy książek.

Obniżona stawka miała początkowo obowiązywać do końca roku 2020, ale 21 listopada pojawiła się informacja o przedłużeniu jej funkcjonowania do końca roku 2021. Dodatkowo wydłużono istniejące odroczenia płatności podatku i wprowadzono brak naliczania odsetek od zaległości podatkowych do 31 marca 2021 roku.

Irlandia

Począwszy od 1 września 2020 roku, Irlandia obniżyła podstawową stawkę podatku VAT z 23 proc. do 21 proc na okres do 28 lutego 2021 roku. Podstawową stawką objętych jest w Irlandii około 53 proc. dóbr i usług, m.in. ubrania, urządzenia elektroniczne, samochody, alkohol czy wyroby tytoniowe.

Dodatkowo od 1 listopada 2020 z 13,5 proc. do 9 proc. obniżono stawkę VAT na usługi turystyczne i hotelarskie, muzea, parki rozrywki oraz usługi fryzjerskie. Obniżona stawka ma obowiązywać przez cały rok 2021.

Bułgaria

Po spotkaniu przedstawicieli branży restauracyjnej z przedstawicielami rządu w maju 2020 roku, bułgarski rząd podjął decyzję o obniżeniu podatku VAT z 20 proc. do 9 proc. na usługi gastronomiczne i cateringowe, pod warunkiem, że próg minimalnego ubezpieczenia socjalnego dla wszystkich pracowników sektora hotelowego, gastronomicznego oraz turystycznego zostanie podniesiony z równowartości 300 euro do 400 euro.

Po debatach w parlamencie uzgodniono także obniżenie stawki VAT do 9 proc. na żywność i pieluchy dla dzieci oraz książki i podręczniki. Zredukowane stawki weszły w życie 1 czerwca 2020 i będą obowiązywały do końca roku 2021.

Począwszy od 1 sierpnia 2020, Bułgaria obniżyła także do 9 proc. VAT obowiązujący na usługi siłowni. Zmiana ma obowiązywać do końca roku 2021.

Niemcy

W Niemczech informacje o obniżeniu stawek podatku VAT znalazły się w art. 3 drugiej ustawy o wdrożeniu środków pomocy podatkowej w celu zaradzenia kryzysowi spowodowanemu przez koronawirusa, opublikowanej 30 czerwca 2020 roku w Biuletynie Prawa Federalnego (Bundesgesetsblatt).

Zgodnie z tą ustawą ogólna stawka VAT została obniżona z 19 proc. do 16 proc. na okres od 1 lipca do końca roku 2020. Stawka obniżona, która wynosiła 7 proc., została na ten sam okres zmniejszona do 5 proc.

Czechy 

W Czechach nie mamy do czynienia ze zmianą stawki podatku dochodowego od osób fizycznych (PIT), ale ze zmianą sposobu jego obliczania. W roku 2008 w ramach reformy finansów publicznych Czesi wprowadzili pojęcie „superbrutto” – superhrubá mzda. W ten sposób znana nam podstawa opodatkowania (wynagrodzenie brutto) została powiększona o obowiązkowe i opłacane przez pracodawcę składki na ubezpieczenie zdrowotne i społeczne. 

Od początku bieżącego roku Czesi zrezygnowali z podstawy opodatkowania w systemie „superbrutto”. Podatek dochodowy będzie tam wyliczany na podstawie wynagrodzenia brutto, takiego jakie jest nam znane w Polsce. W efekcie faktyczna stawka spadnie z 20,1 proc. do 15 proc. Jednocześnie z 27,1 proc. do 23 proc. obniży się efektywna stopa podatkowa obowiązująca dla drugiego progu podatkowego, tj. dla osób najlepiej zarabiających (powyżej 140 tys. koron, czyli ok. 24 tys. zł miesięcznie).

Dodatkowo od początku roku 2021 w Czechach obniżono także do 10 proc. VAT na m.in. usługi gastronomiczne, noclegowe i kulturalne, obsługę wyciągów narciarskich oraz dostęp do imprez i obiektów sportowych (sauny, siłownie itp.).

Informacje przytoczone przez Cezarego Tomczyka na temat zmian podatkowych w państwach UE należy uznać za prawdziwe. Kompleksowe i uaktualniane podsumowanie zmian podatkowych związanych z COVID-19 oraz inną pomocą udzielaną przez rządy państw europejskich prowadzone jest przez Eurofound.

W naszej analizie przejdziemy teraz do części poświęconej polskim regulacjom.

Podatek cukrowy

Tzw. podatek cukrowy obowiązuje od 1 stycznia 2020 roku na mocy ustawy z dnia 14 lutego 2020 roku o zmianie niektórych ustaw w związku z promocją prozdrowotnych wyborów konsumentów. 

Opłata składa się z dwóch części:

• stałej – wynoszącej 0,50 zł za zawartość cukrów w ilości równej lub mniejszej 5 g w 100 ml napoju, lub jakąkolwiek ilość innej substancji słodzącej,
• zmiennej – wynoszącej 0,05 zł za każdy gram cukrów powyżej 5 g w 100 ml napoju.

Maksymalna wysokość opłaty wynosi 1,20 zł na litr napoju.

Podobne opłaty obowiązują w innych państwach na świecie. Pełne porównanie zostało przygotowane przez portal Business Insider

Podwyższenie abonamentu radiowo-telewizyjnego

Abonament radiowo-telewizyjny jest opłatą, z której finansowana jest działalność Telewizji Polskiej oraz Polskiego Radia. Zgodnie z informacją zamieszczoną na stronie Krajowej Rady Radiofonii i Telewizji w roku 2021 wynosi on odpowiednio:

• 7,50 zł miesięcznie za używanie odbiornika radiofonicznego,
• 24,50 zł miesięcznie za używanie odbiornika telewizyjnego lub radiofonicznego i telewizyjnego.

W stosunku do roku 2020 opłaty te wzrosły odpowiednio o 0,50 zł oraz o 1,80 zł. Do ubiegłego roku wysokość obu opłat pozostawała niezmieniona od 2016 roku. W przypadku płatności z góry za okresy dłuższe niż jeden miesiąc można skorzystać ze zniżek.

Podwyższony VAT

Stawki VAT zostały podwyższone w roku 2011 o 1 punkt proc. (z 22 proc. na 23 proc. oraz z 7 proc. na 8 proc.), a podwyżka miała obowiązywać jedynie czasowo, przez okres trzech lat. Żaden z rządów nie zdecydował się do tej pory na przywrócenie poprzednich stawek. 

Podpisana przez prezydenta ustawa z 7 października 2020 roku o zmianie niektórych ustaw w celu przeciwdziałania społeczno-gospodarczym skutkom COVID-19 w art. 5 wprowadza warunki, przy których stawki VAT mogą powrócić do poziomu 22 proc. oraz 7 proc.:

• stosowana jest stabilizująca reguła wydatkowa oraz osiągnięte zostaną określone wskaźniki (relacja państwowego długu publicznego netto do produktu krajowego brutto nie większa niż 43 proc.),
• suma corocznych różnic pomiędzy wartością relacji wyniku nominalnego do produktu krajowego brutto, a także poziom średniookresowego celu budżetowego nie mniejszy niż -6 proc.

Warunki te muszą zostać spełnione łącznie.

Podatek handlowy

W 2021 roku sklepy o najwyższych obrotach (powyżej 17 mln zł miesięcznie netto – bo tyle wynosi kwota wolna od podatku) zapłacą dodatkowy podatek od sprzedaży detalicznej. Podatek ma być pobierany miesięcznie, a pierwsza płatność – za styczeń – powinna nastąpić do 25 lutego 2021 roku.

Przewidziane są dwa progi podatku:

• 0,8 proc. od przychodu ponad 17 mln zł, ale nie wyższego niż 170 mln zł,
• 1,4 proc. od przychodu powyżej 170 mln zł.

W dniu 6 lipca 2016 roku uchwalono ustawę o podatku od sprzedaży detalicznej, która weszła w życie 1 września tego samego roku. Podatek miał pierwotnie obowiązywać od września 2016 roku, ale w związku z jego wprowadzeniem Komisja Europejska wszczęła postępowanie o naruszenie prawa unijnego przez Polskę. Wiosną 2019 roku Trybunał Sprawiedliwości UE stwierdził nieważność decyzji Komisji. Następnie podatek handlowy miał obowiązywać od 1 stycznia 2020 roku, ale w związku z odwołaniem się KE od niekorzystnego dla niej wyroku TSUE w grudniu 2019 roku przedłużono zawieszenie podatku do 1 lipca 2020 roku. W połowie 2020 roku, z powodu epidemii, podatek został zawieszony do końca roku.

Wzrost składek ZUS

W przypadku przedsiębiorców prowadzących działalność gospodarczą dłużej niż dwa lata wysokość składek ZUS zależy od wartości prognozowanego przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia na kolejny rok. Wartość ta opublikowana została już w ustawie budżetowej na 2021 rok. Wynosi ona 5 259 zł i jest zaledwie o 32 zł wyższa niż w roku 2020. Podstawę wymiaru składek ZUS na 2021 rok stanowi 60 proc. tej kwoty, czyli 3 155,40 zł. 

14 grudnia 2020 roku na stronach ZUS opublikowana została informacja w sprawie najniższej podstawy wymiaru składek oraz kwot składek na ubezpieczenia społeczne za okres od stycznia do grudnia 2021 roku.

Łącznie, pełne składki ZUS na rok 2021 (bez składki zdrowotnej) wyniosą 1 075,68 zł wobec 1 069,14 zł w roku 2020. Oznacza to wzrost o 6,54 zł, czyli o 0,6 proc. w stosunku do roku poprzedniego.

W przypadku nowych przedsiębiorców (działalność gospodarcza prowadzona krócej niż dwa lata) wysokość składek ZUS uzależniona jest od minimalnego wynagrodzenia za pracę. W 2021 roku płaca minimalna wynosić będzie 2 800 zł, tj. o 200 zł więcej niż w roku 2020. Podstawę wymiaru stanowi 30 proc. minimalnego wynagrodzenia, czyli kwota 840 zł. 

Dla tej grupy przedsiębiorców składki ZUS na rok 2021 (bez składki zdrowotnej) wyniosą 265,78 zł wobec 246,80 zł w roku 2020. Oznacza to wzrost o 18,98 zł, czyli o 7,7 proc. w stosunku do roku poprzedniego.

Podatek od deszczu

Potocznie podatkiem od deszczu nazywana jest opłata za usługi wodne, związana z utratą naturalnej retencji. Ministerstwo Gospodarki Morskiej i Żeglugi Śródlądowej planuje nowelizację Prawa wodnego oraz znaczne zwiększenie wysokości i kręgu podmiotów płacących ten podatek. 

Obecnie podatek od deszczu płacą głównie właściciele nieruchomości o powierzchni co najmniej 3,5 tys. m kw., zabudowanych minimum w 70 proc. Po zmianach proponowana powierzchnia progu stosowania nowych przepisów ma zaczynać się od 600 m kw. przy ponad 50 proc. zabudowy. Może to oznaczać aż dwudziestokrotny wzrost liczby nieruchomości objętych opłatą.

Zmiana nie weszła jeszcze w życie. Zgodnie z informacją Rządowego Centrum Legislacji projekt ustawy znajduje się od 17 sierpnia 2020 roku na etapie konsultacji społecznych.