Zbliżają się wybory do Parlamentu Europejskiego

Trwa kampania wyborcza do Parlamentu Europejskiego. W Polsce głosowanie odbędzie się w niedzielę 9 czerwca. Marcin Sowiński, kandydat komitetu wyborczego Konfederacja Wolność i Niepodległość, zamieścił 23 maja na TikToku nagranie, na którym krytycznie wypowiedział się na temat planów UE wobec przedsiębiorców.

Polityk stwierdził, że z powodu nowego unijnego pakietu sprawozdawczego każdy właściciel jednoosobowej firmy będzie musiał rozliczyć, jaki ślad węglowy zostawia. Dodał, że obowiązek ten wprowadzony jest w ramach raportowania ESG i obejmować będzie rozliczanie m.in. długopisów, ołówków, kartek, drukarek czy tonerów.

Czego dotyczą raporty ESG?

ESG to skrót pochodzący od angielskich słów environmental, social i governance oznaczających czynniki środowiskowe, społeczne oraz ład korporacyjny. Rozróżnia on trzy obszary działalności organizacji, odnoszące się m.in. do tego, jak firma wpływa na środowisko i korzysta z zasobów naturalnych, jak wpływa na ludzi w swoim otoczeniu oraz jaki system wewnętrznych procedur wprowadza.

Organizacje raportują dane ESG, aby poinformować o swojej polityce zrównoważonego rozwoju w zarządzaniu trzema przedstawionymi wyżej czynnikami. Jak informuje Giełda Papierów Wartościowych w Warszawie, działanie to ma na celu poprawę atrakcyjności firmy. Dodatkowo jego wprowadzanie potęgowane jest przez presję otoczenia oraz rosnący popyt na zrównoważone produkty i usługi (s. 10).

Pierwsze kroki ESG w Polsce

Ważnym momentem dla rozwoju procesu raportowania informacji o zrównoważonym rozwoju firm w Polsce było wprowadzenie przez Giełdę Papierów Wartościowych w Warszawie indeksu RESPECT. Projekt ten funkcjonował w latach 2009–2020 i miał na celu przedstawianie spółek zarządzanych w sposób odpowiedzialny i zrównoważony, co z kolei miało podkreślać ich atrakcyjność inwestycyjną. Został zastąpiony przez indeks WIG-ESG. 

Jak podkreśla firma konsultingowa EY, transformację przedsiębiorstw ku ESG napędzają przede wszystkim wymogi UE. Przyjęte akty prawne dotyczące procedur raportowania, takie jak dyrektywa CSRD czy taksonomia, zobowiązały firmy m.in. do określenia rodzajów działalności zrównoważonych pod względem środowiskowym oraz wyznaczania celów środowiskowych (s. 17). 

Co zakłada najnowsza dyrektywa unijna?

Aktualne regulacje dotyczące raportowania zrównoważonego rozwoju zawarte zostały w dyrektywie Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2022/2464 z dnia 14 grudnia 2022 roku. Aktem tym, znanym jako dyrektywa CSRD (Corporate Sustainability Reporting Directive), zmieniono wymogi sprawozdawcze przyjęte przez Parlament Europejski i Radę UE w 2014 roku. 

W artykułach 29b i 29c dyrektywy wskazano na konieczność przyjęcia aktów delegowanych, które mają na celu uzupełnienie standardów raportowania informacji przez spółki (s. 36).

W związku z tym w grudniu 2023 roku w Dzienniku Urzędowym UE opublikowano Europejskie Standardy Sprawozdawczości w zakresie Zrównoważonego Rozwoju (ESRS), które uszczegółowiły informacje mające zostać ujawnione.

Warto też podkreślić, że w treści rozporządzenia ESRS nie pojawia się skrót ESG. Mimo to bywa on stosowany w dyskursie zamiennie z określeniem „zrównoważony rozwój”. Ten został zaś określony w pkt. 8 dyrektywy CSRD, gdzie stwierdzono, że poprzednio stosowany termin „raportowanie niefinansowe” jest niedokładny. W związku z tym wprowadzono do użycia określenie „informacje na temat zrównoważonego rozwoju”.

Raportowanie informacji o łagodzeniu zmiany klimatu

Rozdział ESRS E1 przyjętych standardów omawia natomiast wymogi dotyczące ujawniania informacji w zakresie łagodzenia zmiany klimatu i przystosowania się do niej. Celem raportowania w tej kategorii jest publikacja opisów, w jaki sposób jednostka wpływa na klimat, z uwzględnieniem pozytywnych oraz negatywnych działań, a także potencjalnych oddziaływań.

Podmioty mają obowiązek m.in. ujawnienia planu transformacji uwzględniającego ograniczenie globalnego ocieplenia, opisania celów i polityk przyjętych w celu łagodzenia zmiany klimatu i przystosowania się do niej, czy przedstawienia informacji na temat energochłonności i swojego zużycia energii (s. 81–86). Jednostki zobowiązane są także do ujawniania danych dotyczących emitowanych gazów cieplarnianych (s. 88), a więc ich śladu węglowego.

Ślad węglowy. Co podlega raportowaniu?

Emisje gazów cieplarnianych podzielone są na trzy kategorie (s. 88). Pierwsza obejmuje emisję bezpośrednio ze źródeł, które są zarządzane przez jednostkę lub stanowią jej własność. Druga dotyczy emisji pośredniej, pochodzącej z wytwarzania zakupionej lub pozyskanej energii elektrycznej, pary wodnej, ciepła lub chłodzenia, które są zużywane przez jednostkę. 

Trzecia kategoria bierze pod uwagę wszystkie pośrednie emisje CO₂, które występują w łańcuchu wartości jednostki składającej sprawozdanie (nieobjęte zakresem drugiej kategorii). Wliczane są tu zarówno emisje na wcześniejszych, jak i na późniejszych etapach łańcucha (s. 29). Oznacza to, że w ramach tego zakresu rozliczane są emisje związane np. z zagospodarowaniem odpadów, podróżami służbowymi czy dojazdami pracowników, korzystaniem z produktów przez użytkowników końcowych.

Łańcuch wartości to natomiast pełen zakres działań, zasobów i relacji związanych z modelem biznesowym jednostki oraz środowiskiem, w którym prowadzona jest działalność. Obejmuje działania, zasoby i relacje, z których jednostka korzysta, tworząc swoje produkty i usługi. Dotyczy zarówno podmiotów na wyższym szczeblu, które wykorzystywane są do rozwoju jednostki, jak i tych na niższym, które otrzymują od jednostki usługi czy produkty (s. 36).

Kto i jak często musi składać oświadczenia?

Zgodnie z zapisami dyrektywy CSRD informacje dotyczące kwestii środowiskowych, społecznych oraz ładu korporacyjnego muszą przedstawiać wszystkie duże jednostki oraz małe i średnie spółki (s. 27).

Obowiązek ten nie został jednak wprowadzony jednocześnie dla wszystkich podmiotów. Od 1 stycznia 2024 roku dotyczy on dużych jednostek zainteresowania publicznego, które zatrudniają ponad 500 osób. Od 1 stycznia 2025 roku obowiązkiem tym objęte zostaną duże podmioty, a od 1 stycznia 2026 roku – małe i średnie jednostki interesu publicznego, które nie są mikrojednostkami (s. 64). Wszystkie kategorie tych podmiotów zdefiniowane są w art. 3 dyrektywy 2013/34/UE. 

Z dyrektywy (s. 10) dowiadujemy się, że mikrojednostki to podmioty, które nie przekraczają limitu dwóch z trzech następujących kryteriów:

• suma bilansowa: 350 tys. EUR,
• przychody netto ze sprzedaży: 700 tys. EUR,
• średnia liczba zatrudnionych w roku obrotowym: 10.

Co ważne, oświadczenia dotyczące zrównoważonego rozwoju muszą być składane zgodnie z okresem sprawozdawczym sprawozdań finansowych (s. 17). Ze względu na możliwość określenia przez jednostkę okresów sprawozdawczych, nie oznacza to konieczności comiesięcznego raportowania (s. 25). 

Jak wygląda proces wdrażania dyrektywy CSRD w Polsce?

Dyrektywa CSRD musi zostać wprowadzona do polskiego prawa do lipca 2024 roku. Trwają prace nad szczegółowymi zmianami w przepisach krajowych. Obecnie projekt ustawy CSRD jest na etapie konsultacji. Natomiast Europejskie Standardy Sprawozdawczości w zakresie Zrównoważonego Rozwoju (ESRS) zostały przyjęte w formie rozporządzenia delegowanego Komisji UE. W związku z tym obowiązują bezpośrednio we wszystkich państwach UE i nie ma potrzeby ich implementacji.

Według szacunków firmy PwC dyrektywa w sprawie sprawozdawczości przedsiębiorstw w zakresie zrównoważonego rozwoju (CSRD) ma zastosowanie w przypadku 50 tys. spółek na terenie UE. Analitycy PKO BP obliczyli, że w Polsce obejmie ona ponad 4 tys. podmiotów (s. 2). W momencie wprowadzenia w 2018 roku poprzedniej dyrektywy dotyczącej ujawniania informacji niefinansowych (Non-Financial Reporting Directive, NFRD) obowiązkiem przedstawiania informacji było objętych około 250 podmiotów (s. 6).