Kontekst wypowiedzi

Gościem programu „Jeden na jeden” nadanego 16 sierpnia 2021 roku na antenie TVN24 był Radosław Sikorski. Jednym z tematów rozmowy była obecna sytuacja w Afganistanie i zajęcie Kabulu przez wojska talibów. Były minister spraw zagranicznych pozytywnie ocenił decyzję polskiego rządu o wystawieniu wiz humanitarnych dla 45 osób osób, które współpracowały z Polską oraz członków ich rodzin. Zauważył przy tym, że wycofanie polskiego kontyngentu wojskowego parę lat wcześniej oraz jego decyzja z 2014 roku o zamknięciu polskiej ambasady w Afganistanie sprawiły, że nie musimy się martwić o ewakuację większej ilości osób. Warto dodać, że niedawno analizowaliśmy inną wypowiedź Radosława Sikorskiego na temat edukacji w Afganistanie.

Ambasada RP w Afganistanie

Stosunki dyplomatyczne między Polską a Afganistanem datuje się od 1927 roku, kiedy to podpisano Traktat o przyjaźni. Poselstwo RP w Afganistanie, z siedzibą w Teheranie, zostało ustanowione w 1938 roku. W latach 1938–1945 w Kabulu działał Konsulat RP. Po drugiej wojnie światowej rząd RP, za pośrednictwem przedstawicielstwa w Teheranie, zaproponował 16 marca 1946 roku nawiązanie oficjalnych stosunków, co nastąpiło 7 lipca 1946 roku. W latach 1946–1957 przy rządzie Afganistanu akredytowani byli przedstawiciele Polski przy rządzie Iranu. W 1957 roku ustanowiono Poselstwo PRL w Kabulu, a w 1961 roku podniesiono je do szczebla ambasady.

Polscy dyplomaci byli obecni w Kabulu do sierpnia 1992 roku, jednak z powodu trwającej wtedy wojny zostali ewakuowani. Następnie w latach 1992–2007 Afganistan znajdował się w kompetencji terytorialnej Ambasady RP w Pakistanie. We wrześniu 2002 roku minister spraw zagranicznych RP akredytował ambasadora RP w Pakistanie przy Tymczasowym Państwie Afganistanu. Następnie w październiku 2002 roku prezydent RP mianował ambasadora RP w Afganistanie. Polskie przedstawicielstwo dyplomatyczne w Kabulu wznowiło swoją działalność w marcu 2007 roku.

Z informacji udzielonych w 2016 roku przez wiceministra Jana Dziedziczaka za upoważnieniem ministra spraw zagranicznych możemy dowiedzieć się, że placówka w Afganistanie została zlikwidowana głównie ze względów ekonomicznych, związanych ze wzrastającymi kosztami utrzymania. Decyzja ta odbiła się negatywnie na stosunkach polsko-afgańskich. W podobnym tonie wypowiedział się w niedawnym wywiadzie dla „Gazety Wyborczej” Piotr Łukasiewicz – ambasador RP w Afganistanie w latach 2012–2014:

Polski Kontyngent Wojskowy w Afganistanie

Operacja Enduring Freedom

Po zamachach terrorystycznych z 11 września 2001 roku, przeprowadzonych przez kierowaną z Afganistanu Al-Kaidę, na specjalnym posiedzeniu w dniach 12-13 września Rada Ambasadorów NATO uznała zamachy na Stany Zjednoczone Ameryki za atak na wszystkie kraje sojuszu, co było z godne z zapisem art.5 Traktatu Waszyngtońskiego. Polskie władze postanowiły przyłączyć się do kierowanej przez USA koalicji międzynarodowej przeciwko globalnemu terroryzmowi. Prezydent RP Aleksander Kwaśniewski wydał 22 listopada 2001 roku postanowienie o użyciu Polskiego Kontyngentu Wojskowego w składzie Sił Sojuszniczych w Islamskim Państwie Afganistan, Republice Tadżykistanu i Republice Uzbekistanu oraz na Morzu Arabskim i Oceanie Indyjskim. Stało się to podstawą prawną do sformowania I zmiany Polskiego Kontyngentu Wojskowego w ramach operacji „Enduring Freedom”. W jej skład weszły następujące jednostki:

• GROM,
• 1 Brygada Saperów,
• 10 Brygada Logistyczna.

Do zadań PKW należało m.in.: rozbudowa bazy, rozminowywanie i oczyszczanie terenu z niewybuchów, zabezpieczanie konwojów logistycznych i saperskich oraz niesienie pomocy humanitarnej wraz z organizacjami pozarządowymi. Natomiast do GROM-u należała ochrona polskiej bazy, jak również kwatery głównej wojsk amerykańskich w Afganistanie oraz dyplomatów. Komandosi uczestniczyli także w patrolach m.in. w Dolinie Pandższeru czy okolicach Mazar-i Szarif.

Międzynarodowe Siły Wsparcia Bezpieczeństwa

Pomimo zakończenie poprzedniej operacji wojskowej sytuacja w Afganistanie wymagała ciągłej obecności wojsk międzynarodowych. W kwietniu 2007 roku rozpoczęła się I zmiana PKW w ramach Międzynarodowych Sił Wsparcia Bezpieczeństwa w Afganistanie (International Security Assistance Force – ISAF). Zasadniczymi zadaniami, jakie pełnili polscy żołnierze w ramach PKW ISAF w latach 2007–2015 było zapewnienie stabilizacji Afganistanu oraz niesienie pomocy w jego odbudowie i rozwoju, utrwalanie struktur administracji państwowej oraz stworzenie dogodnych warunków do efektywnego jej funkcjonowania. W początkowym okresie misji poszczególne komponenty PKW zostały rozlokowane w różnych częściach Afganistanu. Jednakże od IV zmiany, główne siły były skoncentrowane w prowincji Ghazni, za którą Polska przejęła w 2008 roku odpowiedzialność.

W kulminacyjnym momencie zaangażowania w składzie sił polskich znajdowało się m.in.: 21 plutonów (w tym: 18 plutonów zmotoryzowanych, 2 plutony rozpoznawcze i 1 pluton ochrony PRT), Samodzielna Grupa Powietrzno-Szturmowa, Task Force 49 i Task Force 50 – elitarne jednostki przeznaczone do prowadzenia działań specjalnych, 8 Operacyjnych Zespołów Doradczo-Łącznikowych POMLT (Police Operational Mentoring and Liaison Team), zajmujących się szkoleniem policji, 5 Operacyjnych Zespołów Doradczo-Łącznikowych OMLT (Operational Mentoring and Liaisoning Team), odpowiedzialnych za wyszkolenie wojska, Zespół Odbudowy Prowincji PRT (Provincial Reconstruction Team) oraz CIMIC. Ponadto w polskim podporządkowaniu znajdowało się ok. 800 żołnierzy Stanów Zjednoczonych.

Misja Resolute Support

Wraz z zakończeniem funkcjonowania ISAF została ogłoszona nowa misja szkoleniowa „Resolute Support”. Powołana została na podstawie porozumień ze szczytu NATO w Chicago w maju 2014, w celu kontynuacji wsparcia afgańskich sił bezpieczeństwa po wycofaniu kontyngentów ISAF, a 19 grudnia 2014 roku prezydent Bronisław Komorowski podpisał postanowienie w sprawie użycia kontyngentu o liczebności do 150 żołnierzy i pracowników wojska polskiego. Udział Polskiego Kontyngentu Wojskowego w misji Organizacji Traktatu Północnoatlantyckiego w Islamskiej Republice Afganistanu, w przeciwieństwie do poprzednich, miał charakter wyłącznie doradczy i szkoleniowy, bez angażowania polskich żołnierzy w działania bojowe.

Dnia 29 lutego 2020 roku przedstawiciele Stanów Zjednoczonych i Talibanu zawarli porozumienie pokojowe, na mocy którego talibowie zobowiązali się do zaprzestania ataków na personel i obiekty USA w Afganistanie oraz do zakończenia szkoleń zagranicznych terrorystów, a Stany Zjednoczone zgodziły się na wycofanie swoich sił zbrojnych z Afganistanu. Polska, podobnie jak pozostałe państwa NATO, również postanowiła wycofać swoich żołnierzy z Afganistanu. Zdecydowano o nieprzedłużaniu kończącego się w czerwcu 2021 roku mandatu Polskiego Kontyngentu Wojskowego i zakończeniu prawie dwudziestoletniej obecności polskiego wojska w tym kraju. 30 czerwca 2021 roku wrócili do Polski żołnierze z ostatniej, XIII zmiany PKW Afganistan.

Podsumowanie

W opublikowanym w grudniu 2014 roku na stronie Ministerstwa Obrony Narodowej podsumowaniu 12 lat polskiej misji w Afganistanie oszacowano, że koszt naszego zaangażowania wyniósł ponad 6 mld zł (6 061,8 mln zł – do 31.10.2014 roku). Jak podaje w swoim artykule z lipca 2021 roku „Rzeczpospolita”, z danych udostępnionych przez resort obrony wynika, że do 2014 roku z budżetu państwa zostało przeznaczonych 5 mld zł na utrzymanie żołnierzy i sprzętu w Afganistanie, z kolei od 2015 roku do 31 marca 2021 roku wydano dodatkowo na ten cel 370 mln zł. Pełne finansowe podsumowanie misji ma być gotowe we wrześniu bieżącego roku.