Kto poniesie odpowiedzialność za śmierć żołnierza?

Dowództwo Generalne Rodzajów Sił Zbrojnych (DGRSZ) poinformowało 6 czerwca, że wskutek ugodzenia nożem zmarł polski żołnierz. Jak podawała Straż Graniczna (SG), 28 maja mundurowy został raniony przez cudzoziemca próbującego sforsować barierę na granicy z Białorusią.

W dniu śmierci żołnierza, na Kanale Zero, odbyła się debata kandydatów w wyborach do Parlamentu Europejskiego. Pierwsze pytanie, które prowadzący zadał uczestnikom, brzmiało: „Kto powinien ponieść odpowiedzialność za to, co się stało?”.

Odpowiedział m.in. Przemysław Wipler, kandydat Konfederacji. Jego zdaniem odpowiedzialność polityczną za śmierć żołnierza powinien ponieść Adam Bodnar – minister sprawiedliwości i prokurator generalny, który rzekomo powołał zespół „mający ścigać polskich żołnierzy”. Sprawdziliśmy, czy to prawda.

Prokuratura powołała zespół śledczy

Jak możemy przeczytać w komunikacie Prokuratury Okręgowej w Siedlcach, 15 kwietnia wszczęła ona śledztwo w sprawie działania „funkcjonariuszy Straży Granicznej, Policji i innych służb” polegającego na zawracaniu cudzoziemców do linii granicy (tzw. procedura pushbacku).

Dwa dni później – zarządzeniem prokuratora regionalnego w Lublinie – powołano w tej sprawie zespół śledczy. Jego celem ma być zebranie i ocena „materiału dowodowego dotyczącego zachowań funkcjonariuszy, podejmowanych wobec cudzoziemców, którzy przekroczyli granicę białorusko-polską”.

Prokuratorem regionalnym w Lublinie jest, powołany pod koniec stycznia, Cezary Maj.

Kto zainicjował śledztwo?

Z komunikatu możemy się dowiedzieć, że śledztwo zainicjowano po zawiadomieniu złożonym przez dziennikarza i aktywistę działającego przy granicy polsko-białoruskiej. Na łamach Onetu Piotr Czaban, autor kanału „Czaban robi raban” na YouTubie, opowiadał o złożeniu zawiadomienia. Wyrażał on wtedy wdzięczność wobec Ministerstwa Sprawiedliwości i Prokuratury Krajowej.

Wcześniej (2 kwietnia) w rozmowie z „Dziennikiem Gazetą Prawną” prokurator krajowy Dariusz Korneluk stwierdził, że to on podjął decyzję o utworzeniu zespołu.

Kto zadecydował formalnie, a kto – rzeczywiście?

Choć więc formalnie zespół powołał prokurator regionalny w Lublinie, to, zgodnie z wypowiedziami Piotra Czabana i Dariusza Korneluka, decyzja zapadła na wyższym szczeblu – w Prokuraturze Krajowej lub w Ministerstwie Sprawiedliwości. Otwarcie przyznał się do niej Dariusz Korneluk, a nie – Adam Bodnar. Trzeba jednak podkreślić, że Dariusz Korneluk jako prokurator krajowy jest pierwszym zastępcą Adama Bodnara.

Zgodnie ze słowami Przemysława Wiplera rzeczywiście około dwóch miesięcy temu powstał specjalny zespół badający sprawę pushbacków. W wypowiedzi nie zgadza się tylko jeden fakt – formalnie postanowienie w tej sprawie wydał nie Adam Bodnar, a prokurator regionalny w Lublinie Cezary Maj. Jednocześnie decyzję podjąć miał, zgodnie z własnymi słowami, prokurator krajowy Dariusz Korneluk.

Dlaczego prokuratura zajmuje się pushbackami?

Jak już wcześniej wyjaśnialiśmy w innym naszym artykule, pushbacki zalegalizowało jedno z rozporządzeń podpisanych przez ministra Macieja Wąsika w 2021 roku. Rok później Wojewódzki Sąd Administracyjny w Białymstoku uznał jednak tę praktykę za sprzeczną z przepisami i umowami międzynarodowymi. 

Rzecznik Praw Obywatelskich Marcin Wiącek stał na stanowisku, że ta praktyka jest sprzeczna z Konstytucją RP i z Konwencją Genewską. W niedawnym liście do ministra spraw wewnętrznych i administracji rzecznik zwrócił uwagę na problem regulowania tej materii rozporządzeniem, a nie – ustawą.