Które miejsce zajęła Polska w rankingu wolności mediów?

Sejm uchwalił „Lex TVN”. Los ustawy zależy teraz od prezydenta

Sejm 17 grudnia odrzucił uchwałę Senatu i w konsekwencji przyjął nowelizację ustawy o radiofonii i telewizji („Lex TVN”). Jej dalszy los zależy od decyzji prezydenta Andrzeja Dudy. W ciągu 21 dni głowa państwa może:

• podpisać ustawę, co będzie wiązało się z wejściem jej w życie,
• zawetować ustawę i skierować ją do Sejmu (Sejm może odrzucić veto prezydenta większością 3/5 głosów),
• skierować wniosek do Trybunału Konstytucyjnego o zbadanie zgodności ustawy z Konstytucją.

Wejście regulacji w życie będzie wymagało od nadawcy dostosowania w ciągu 6 miesięcy struktury kapitałowej. De facto amerykańska spółka Discovery, Inc., kontrolująca telewizję TVN pośrednio przez holenderską spółkę Polish Television Holding B.V, będzie musiała sprzedać swoje udziały. Szerzej o „Lex TVN” przeczytasz w naszej analizie.

Opozycja krytykuje pomysł PiS

Protesty przeciwko „Lex TVN” odbyły się 19 grudnia w wielu polskich miastach. W godzinach wieczornych w Warszawie doszło do wspólnego wystąpienia polityków opozycji: Platformy Obywatelskiej, Polski 2050, Lewicy oraz PSL.

Temat „Lex TVN” przeważał też w mediach. Tego samego dnia w porannym programie „7. dzień tygodnia w Radiu ZET” krytycznie o zamiarze rządzących wypowiadała się Anna Maria-Żukowska, Izabela Leszczyna i Adam Jarubas.

W tym samym programie europoseł powiedział także, że Prawo i Sprawiedliwość dąży do zwalczenia TVN, ponieważ emitowane na antenie tej stacji „Fakty” są chętniej oglądane niż państwowe „Wiadomości” na TVP. Zweryfikowaliśmy to w naszej analizie.

Polska spadła o 46 pozycji w rankingu wolności prasy

Źródło: Reporterzy Bez Granic. Im ciemniejszy kolor, tym mniejsza wolność mediów

Niżej z państw UE znalazły się wyłącznie cztery: Grecja (70. miejsce), Malta (81. miejsce), Węgry (92. miejsce), i Bułgaria (112. miejsce). Co ciekawe, przed Polską znalazło się 10 afrykańskich państw: Namibia, Wyspy Zielonego Przylądka, Ghana, RPA, Burkina Faso, Botswana, Senegal, Seszele, Madagaskar oraz Niger. W ostatnich latach odnotowujemy systematyczny spadek w Światowym Indeksie Wolności Prasy (World Press Freedom Index). Polska zanotowała stosunkowo duży regres w klasyfikacji między edycją z 2015 a 2016 roku:

• rok 2015: 18. miejsce (12,71 pkt.),
• rok 2016: 47. miejsce (23,89 pkt.),
• rok 2017: 54 miejsce (26,47 pkt.),
• rok 2018: 58. miejsce (26,59 pkt.),
• rok 2019: 59. miejsce (28,89 pkt.),
• rok 2020: 62. miejsce (28,65 pkt.).

Odebranie kompetencji KRRiT oraz plany „repolonizacji” mediów

Spadek z 18. na 47. pozycje na przełomie 2015 i 2016 roku wynikał z wątpliwego planu rządu dotyczącego „repolonizacji” mediów (przejęcia zagranicznego kapitału przez polskie podmioty) oraz uchwalenia przez Sejm ustawy wyłączającej Krajową Radę Radiofonii i Telewizji (KRRiT) z procesu powoływania władz TVP oraz Polskiego Radia.

Warto zaznaczyć, że Trybunał Konstytucyjny uznał wspomnianą reformę za niezgodną z Konstytucją. Mimo to w kolejnych miesiącach rządzący przyjęli regulacje powołujące Radę Mediów Narodowych. Organ ten przejął kompetencje KRRiT w zakresie wyboru członków mediów publicznych. Więcej przeczytasz o tym tutaj.

Reporterzy bez Granic: „Repolonizacja” oznacza cenzurowanie

Autorzy Indeksu Wolności Prasy podkreślają, że w trakcie kampanii poprzedzającej wybory prezydenckie w 2020 roku w Polsce media państwowe faworyzowały Andrzeja Dudę i krytykowały kandydata opozycji Rafała Trzaskowskiego.

Uwagę przykuł również incydent, który miał miejsce w Trójce Polskiego Radia. Chodzi o anulowanie listy przebojów, którą wygrał utwór „Twój ból jest lepszy” w wykonaniu Kazika Staszewskiego. Piosenka krytykowała prezesa PiS Jarosława Kaczyńskiego za wizytę na cmentarzach pomimo obowiązujących obostrzeń. W konsekwencji anulowania listy przebojów z radia odeszła grupa wieloletnich dziennikarzy.

W notatce poświęconej Polsce zaznaczono także, że rząd w ub. r. zapowiedział wprowadzenie podatku od wpływów reklamowych. Spotkało się to z protestem większości mediów prywatnych pod hasłem „Media bez wyboru”. W ramach zorganizowanej akcji wiele kanałów telewizyjnych i radiowych przerwało emisję na 24 godz.

Metodologia World Press Freedom Index

Światowy Indeks Wolności Prasy jest tworzony na podstawie internetowego kwestionariusza składającego się z 87 pytań. W badaniu biorą udział zawodowi dziennikarze, socjologowie oraz prawnicy. Ankietowani przyznają punkty w sześciu kategoriach:

• pluralizm,
• niezależność mediów,
• środowisko i autocenzura,
• ramy prawne,
• transparentność,
• infrastruktura.

Dodatkową, siódmą kategorię, stanowią nadużycia. W tym przypadku punkty są przyznawane na podstawie danych statystycznych (np. dotyczących aresztowań dziennikarzy).

Po uzyskaniu ocen podstawia się je do dwóch wzorów. Pierwszy z nich obejmuje pierwszych sześć kategorii. Z kolei drugi wzór uwzględnia wszystkich siedem. Finalny punktowy rezultat państwa odpowiada wynikowi wyższemu.

Każde państwo może otrzymać od 0 do 100 pkt. Im mniej punktów, tym media w danym państwie cieszą się większą wolnością:

• od 0 do 15 pkt. – dobra sytuacja,
• 15,01 do 25 pkt. – satysfakcjonująca sytuacja,
• 25,01 do 35 pkt. – problematyczna sytuacja,
• 35,01 pkt. do 55 pkt. – trudna sytuacja,
• 55,01 do 100 pkt. – bardzo poważna sytuacja.

Przypomnijmy, że Polska w tym roku zanotowała 28,65 pkt., co oznacza, że zdaniem Reporterów Bez Granic, sytuacja w naszym kraju jest „problematyczna”.

Działanie w ramach projektu „Fakty w debacie publicznej” realizowanego z dotacji programu „Aktywni Obywatele – Fundusz Krajowy”, finansowanego z Funduszy EOG.