Wojska obrony terytorialnej są siłami zajmującymi się obroną powszechną państwa i stanowią przede wszystkim formę wspierania wojsk operacyjnych państwa. Strukturalnie obrona terytorialna jest częścią systemu militarnego przygotowania do prowadzenia obrony powszechnej państwa wspólnie z wojskami operacyjnymi, pozamilitarnymi ogniwami obronnymi i społeczeństwa.

Z uwagi na ogólną redukcję sił zbrojnych PRL w drugiej połowie lat osiemdziesiątych, Polska podjęła decyzje o rozformowaniu formacji OTK. Likwidację wojsk OT zakończono w marcu 1990 roku, a wojsk obrony wewnętrznej w listopadzie 1991 roku. Jednostki WOPK połączono z kolei z operacyjnymi Wojskami Lotniczymi w jedną formację – Wojska Lotnicze i Obrony Powietrznej.

Pierwsze próby odtworzenia systemu obrony terytorialnej powstały w 1998 za rządów AWS za sprawą sejmowej komisji ds. OT, która stworzyła dokument „Koncepcja systemu obrony terytorialnej”. W 2001 roku funkcjonowało już 7 brygad oddziałów terytorialnych, ale był to równocześnie okres w którym MON stopniowo rezygnował z systemu OT. 2003 r., rozpoczęto proces likwidacji brygadowych jednostek obrony terytorialnej. Część brygad uległa rozformowaniu,  część została w latach 2003–2007 przekształcona w bataliony. W 2007 r. resort obrony zainicjował proces całkowitej likwidacji wojsk obrony terytorialnej. W lipcu 2008 r. wszystkie istniejące wówczas bataliony obrony terytorialnej zostały przeformowane w bataliony zmechanizowane, które następnie włączono do struktur następujących brygad: 7. Pomorskiej Brygady Obrony Wybrzeża,  21. Brygady Strzelców Podhalańskich, 3. Brygady Zmechanizowanej.

Polska jest jedynym krajem NATO w którym nie funkcjonują oddziały obrony terytorialnej. Dla w przykładu W Finlandii oddziały te stanowią 80% całych sił zbrojnych, na Łotwie współczynnik ten wynosi 70%, w Estonii 68% oraz 40% w Szwecji.