[Aktualizacja 19.01.2024] Z początkiem 2024 roku nazwę oceny „częściowy fałsz” zmieniliśmy na „częściowa prawda”. Z tego powodu nazwę oceny zmieniliśmy także w opublikowanych wcześniej analizach wypowiedzi.

Przemoc to nie tylko wykorzystanie siły fizycznej

Sejm zajmuje się nowelizacją ustawy o przeciwdziałaniu przemocy w rodzinie, która może zmienić wkrótce nazwę. Rząd proponuje odejść od stosowania terminu „przemoc w rodzinie” na rzecz szerszego określenia „przemoc domowa”. Zgodnie z przedłożonym projektem za przemoc domową uznawane będą nie tylko akty przemocy fizycznej.

Nowa definicja przemocy przewiduje rozszerzenie jej o aspekt ekonomiczny (s. 38). Przemoc ekonomiczna to zjawisko psychologiczne, w którym nie chodzi stricte o środki finansowe, lecz o psychiczne upokorzenie lub uzależnienie jednej ze stron od drugiej (np. w związku).

Anna Schmidt – autorka nowelizacji – wyjaśnia, że przemoc ekonomiczna to pewna forma „ubezwłasnowolnienia” partnera, z którym prowadzi się wspólny budżet. Dodała, że wprawdzie luka płacowa w Polsce ma być na względnie niskim poziomie na tle Unii Europejskiej, jednakże wciąż pozostaje problemem. Niższe zarobki kobiet niż mężczyzn mogą stanowić bowiem źródło przemocy ekonomicznej.

Niska luka płacowa w Polsce

Luka płacowa (gender pay gap) jest różnicą średniej wysokości pensji brutto kobiet i mężczyzn. Z danych Eurostatu za 2020 rok wynika, że kobiety w Polsce zarabiały na godzinę o 4,5 proc. mniej niż mężczyźni. Był to jeden z lepszych wyników w UE.

Natomiast jak podaje OECD, w 2020 roku kobiety w Polsce otrzymywały wynagrodzenie godzinowe o 8,7 proc. niższe niż mężczyźni. Był to wciąż lepszy wynik od średniej unijnej (10,3 proc.). Mniejsze różnice (jeżeli chodzi o państwa UE) zanotowano tylko w Bułgarii, Rumunii, Danii, Szwecji i Hiszpanii.

W 2022 roku ukazał się również raport Światowego Forum Ekonomicznego zatytułowany „Global Gender Gap Report 2022”, który przytacza jednak dane OECD dot. luki płacowej za 2020 rok. Po wzięciu pod uwagę kilku innych czynników (m.in. dostępu do edukacji, polityki czy zdrowia) Polska uplasowała się na 77. miejscu z 146 rozpatrywanych krajów pod względem równości płci (s. 294).

Rzeczywistość jest bardziej skomplikowana

Powyższe dane – o nieskorygowanej luce płacowej – mogą jednak przysłonić nieco rzeczywistość. Nieskorygowana luka płacowa nie uwzględnia różnic między pracownikami takich jak wykształcenie, doświadczenie czy branża.

Ponadto w metodologii Eurostatu nie wzięto pod uwagę przedsiębiorstw, w których pracuje mniej niż 10 pracowników. A to wiele zmienia. W Polsce w najmniejszych firmach zatrudnionych jest aż 41,9 proc. pracowników – podkreśla Konkret24.

Różnice płacowe są wyższe

Skorygowana luka płacowa, pozwalająca porównać osoby wykonujące podobną pracę (np. prawnik i prawniczka), jest w Polsce wyższa. Najbardziej aktualne dane za 2018 rok mówią, że różnica płacowa między kobietami i mężczyznami wynosi 12,2 proc. (s. 19). To gorszy wynik od średniej unijnej, która wynosiła 11,2 proc. Mniejsze różnice płacowe niż w Polsce odnotowano w 11 państwach.

Źródło: Eurostat

Sytuacja wyglądała podobnie w poprzednich latach. Skorygowana luka płacowa była wyższa od tej nieskorygowanej. W 2015 roku naukowcy z Instytutu Badań Strukturalnych szacowali nieskorygowaną lukę płacową w Polsce na ok. 10 proc. płacy kobiet.