Kukucki: brakuje tanich mieszkań na wynajem

Jak donosił na początku roku serwis portalsamorzadowy.pl w Polsce w ostatnich latach zmniejszyła się liczba mieszkań komunalnych. A liczba chętnych wcale nie jest mała. 120 tys. osób miało czekać na przyznanie takiego mieszkania jeszcze na początku 2024 roku, a w poprzednich latach liczba ta była jeszcze większa.

Jak pisaliśmy w jednej z naszych analiz, w Polsce w 2022 roku – według szacunków PwC – brakowało nawet 2 mln mieszkań. Według prezydenta Włocławka Krzysztofa Kukuckiego w rozwiązaniu problemu wysokich cen mieszkań pomogłyby mieszkania komunalne na tani wynajem oferowane przez gminy [czas nagrania 1:03:00].

Zdaniem Krzysztofa Kukuckiego w Polsce powinno powstawać 20 tys. tanich mieszkań rok do roku. Jak zwrócił uwagę, w poprzednich latach zamiast rosnącej liczby mieszkań komunalnych trend był odwrotny. Z przytoczonych przez niego statystyk wynika, że liczba mieszkań komunalnych zmniejszyła się o połowę [czas nagrania 1:04:39].

Zasoby mieszkań komunalnych w Polsce. Spadek o połowę

Dane na temat mieszkań komunalnych dostępne są w Bazie Danych Lokalnych Głównego Urzędu Statystycznego (GUS). Aby je znaleźć, należy przejść do zakładki „Gospodarka mieszkaniowa i komunalna”, następnie wybrać grupę „Zasoby mieszkaniowe” i na koniec przejść do podgrupy „Zasoby mieszkaniowe wg form własności”.

Zatem stwierdzenie prezydenta Włocławka mówiące o tym, że liczba mieszkań komunalnych zmniejszyła się o połowę, okazało się prawdziwe. Dokładnie spadek wyniósł 55 proc.

Liczba mieszkań komunalnych systematycznie spadała w latach 1995–2022 (z małym wyjątkiem między 2001 a 2002 rokiem). Mniej niż milion mieszkań komunalnych GUS odnotował w 2013 roku. Za przyczynę zmniejszającej się liczby mieszkań komunalnych można uznać ich prywatyzację.

Gminy pozbywają się mieszkań

GUS podaje również dane dotyczące liczby mieszkań sprzedanych przez gminy od roku 2003. Wynika z nich, że w latach 2003–2022 najmniejsze jednostki samorządowe sprzedały ponad 623 tys. mieszkań. Te działania były szczególnie intensywne w pierwszej dekadzie XXI wieku: w niektórych latach sprzedawano 80–90 tys. mieszkań rocznie.

Lokale komunalne przeważnie sprzedaje się w trybie bezprzetargowym ze względu na prawo. Niestety, jak pokazuje kontrola Najwyższej Izby Kontroli, procedura ta zawiera nieprawidłowości.

Wyjaśnijmy: jeżeli dotychczasowy najemca podpisał umowę na czas nieokreślony, może skorzystać z prawa pierwszeństwa przy zakupie oraz z bonifikaty sięgającej nawet do 99 proc. wartości mieszkania. To istotny przywilej uzyskiwany kosztem środków publicznych, który stawia nabywcę w lepszej sytuacji od osób próbujących nabyć nieruchomość na rynku.

Kontrola NIK wykazała, że w latach 2016–2021 do nieprawidłowości związanych ze sprzedażą lokali komunalnych doszło w 19 na 20 badanych gmin. Nieprawidłowości dotyczyły błędnego ustalania wysokości bonifikaty, co faworyzowało najemców oraz narażało lokalny budżet na straty.

Nowe mieszkania komunalne. Średnio buduje się 2,5 tys. rocznie

Spadek liczby mieszkań komunalnych, wynikający m.in. z prywatyzacji,  nie jest rekompensowany przez nowe budownictwo. Dane GUS pokazują, że w latach 1995–2022 do użytku oddano 70,5 tys. mieszkań, a więc średnio 2,6 tys. rocznie.

W ostatnich latach jest pod tym względem jeszcze gorzej. W latach 2018–2019 oddano po 1,8 tys. mieszkań rocznie. W latach pandemicznych (2020–2022) powstało kolejno 1 tys., 1,2 tys. i 0,6 tys. mieszkań. Najnowsze dane za rok 2023 wskazują, że wybudowanych zostało 1,2 tys. mieszkań.