Katastrofa na Odrze rozgrzewa debatę

Od połowy sierpnia trwa usuwanie śniętych ryb z Odry. Wciąż nie wiadomo, co jest przyczyną katastrofy. Stan rzeki powoli się poprawia – zmniejszyło się natlenienie wody, ustabilizowały się także wartości pH. Państwowy Instytut Weterynarii wykluczył rtęć jako przyczynę śnięcia ryb w Odrze.

Jak zauważył Piotr Zgorzelski na antenie Polskiego Radia, do katastrofy na Odrze przyczyniła się centralizacja i odebranie samorządom wojewódzkim kompetencji w sprawie zarządzania gospodarką wodną i melioracyjną.

Zgorzelski: Wody Polskie to „zbiurokratyzowany kolos na glinianych nogach”

Poseł PSL skrytykował rząd za utworzenie przedsiębiorstwa Wody Polskie, które zarządza wodami będącymi własnością Skarbu Państwa. Według Zgorzelskiego „zbiurokratyzowany kolos na glinianych nogach”, jak określił Wody Polskie, działa w sposób niewydolny.

Przykładem niegospodarnej działalności przedsiębiorstwa było, jego zdaniem, niewykorzystywanie w pełni w 2020 roku środków przeznaczonych na inwestycje. Co więcej, w tym samym roku Wody Polskie miały zakupić luksusowe samochody za 30 mln zł.

Wody Polskie, czyli centralne gospodarowanie polskimi rzekami

Państwowe Gospodarstwo Wodne Wody Polskie (PGW WP) funkcjonuje od początku 2018 roku. Zadania instytucji obejmują:

• ochronę Polaków przed powodzią i suszą,
• zrównoważone gospodarowanie wodami dla ochrony polskich zasobów wodnych,
• zapewnienie dobrej jakości wody dla obecnych i przyszłych pokoleń.

Oprócz Krajowego Zarządu Gospodarki Wodnej w skład Wód Polskich wchodzi 11 Regionalnych Zarządów Gospodarki Wodnej, 50 Zarządów Zlewni oraz 330 Nadzorów Wodnych. Przedsiębiorstwo ma 6 tys. pracowników w całej Polsce.

Do sierpnia 2022 roku prezesem Wód Polskich był Przemysław Daca. Premier Mateusz Morawiecki zdymisjonował go jednak za zbyt wolną reakcję na zatrucie Odry.

Inwestycje Wód Polskich i problemy z realizacją planu

Dane dotyczące inwestycji Wód Polskich znajdują się w sprawozdaniach Najwyższej Izby Kontroli. Wydatki majątkowe (czyli inwestycyjne) przedsiębiorstwa w kolejnych latach wynosiły:

• w 2018 roku: 687 559,5 tys. zł, czyli 687,55 mln zł,
• w 2019 roku: 1 237 399,7 tys. zł, czyli 1,23 mld zł,
• w 2020 roku: 1 166 267,2 tys. zł, czyli 1,16 mld zł,
• w 2021 roku: 1 486 332,7 tys. zł, czyli 1,48 mld zł.

W 2021 roku było pod tym względem już lepiej. Realizacja planu wyniosła 75 proc. Wody Polskie nie wydały ok. 488 mln zł. Nie dotarliśmy do przytoczonej przez Piotra Zgorzelskiego informacji o oddanych przez spółkę 100 mln zł. Próbowaliśmy skontaktować się z wicemarszałkiem w celu zweryfikowania źródła tej informacji, jednak nie uzyskaliśmy odpowiedzi.

Sprawa samochodów za 30 mln zł

Na początku grudnia 2020 roku Wody Polskie ogłosiły przetarg na zakup 308 nowych samochodów, przede wszystkim kombivanów oraz samochodów dostawczych. Zamówienie było podzielone na pięć części.

Pod koniec 2020 roku Onet.pl donosił, że pojazdy miały kosztować prawie 30 mln zł – dokładnie 28,4 mln zł. Wody Polskie poinformowały Onet, że zakupy są spowodowane pokaźnym wiekiem dotychczasowych samochodów.

Słabe wyposażenie Wód Polskich było przedmiotem dyskusji od początku istnienia przedsiębiorstwa. Już w lutym 2018 roku jego ówczesny prezes Przemysław Daca podkreślał, że w niektórych regionach pracownicy nie dostali samochodów, a sprzęt komputerowy był zdezelowany.

Ostateczny koszt samochodów był niższy

Na początku lutego 2021 roku Wody Polskie poinformowały, że jedna z pięciu części zamówienia została anulowana. Chodziło o zakup 61 sztuk fabrycznie nowych samochodów osobowych. Powodem tej decyzji było niewpłynięcie żadnej oferty w wyznaczonym czasie.

Nieprawidłowości przy zakupie samochodów

Zakup samochodów został objęty w 2022 kontrolą  Najwyższej Izby Kontroli. Wykazała ona, że postępowanie nie było w pełni zgodne z wewnętrznymi regulacjami, m.in. regulaminem udzielania zamówień publicznych w Wodach Polskich. Nieprawidłowości dotyczyły m.in. braku zmiany składu komisji przetargowej.

Podobne nieprawidłowości dotyczyły zawierania i rozliczania umów zleceń na usługi sprzątania. Krytyka ze strony NIK nie skończyła się jednak na tym. W 2021 roku w Wodach Polskich wykryto również przypadki m.in.:

• nierzetelnego działania przy przygotowaniu i realizacji umowy na wykonanie dostaw,
• planowania dodatkowego wynagrodzenia rocznego z naruszeniem zasad prowadzenia gospodarki finansowej,
• dofinansowania zadań z naruszeniem przepisów.

100 mln na program „Moja Woda”

Kwota 100 mln zł przewija się w ramach funduszy pożytkowanych przez państwo w zakresie polityki wodnej. Konkretnie spotkamy ją przy programie „Moja Woda”, realizowanym przez Wojewódzkie Fundusze Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej we współpracy z Ministerstwem Klimatu. Pamiętajmy jednak, że nie jest to program realizowany bezpośrednio przez przedsiębiorstwo Wody Polskie.

Według deklaracji ministerstwa program cieszył się ogromnym zainteresowaniem i wartość złożonych wniosków (25 tys. mikroinstalacji) przekroczyła zaplanowany budżet. Z tego powodu zaplanowano kontynuację inwestycji.