Kontekst wypowiedzi

Anna Maria Żukowska 4 lipca gościła w programie „Woronicza 17” na antenie TVP Info. Rozmowa toczyła się wokół dwóch wydarzeń, które w ostatnim czasie miały miejsce na polskiej scenie politycznej – powrotu Donalda Tuska na stanowisko przewodniczącego Platformy Obywatelskiej i IV Kongresu Programowego Prawa i Sprawiedliwości, podczas którego prezesem partii rządzącej po raz kolejny został Jarosław Kaczyński. Posłanka Lewicy krytycznie wyraziła się o tym, że debata polityczna zeszła na tematy wewnętrznych rozgrywek poszczególnych ugrupowań, zamiast skupiać się na istotnych kwestiach społecznych, np. wzroście stopy skrajnego ubóstwa.  

Ubóstwo skrajne i minimum egzystencji

Minimum egzystencji (nazywane również minimum biologicznym) to kategoria wyznaczająca niski, „alarmowy” poziom zaspokajania potrzeb, poniżej którego występuje biologiczne zagrożenie życia oraz rozwoju psychofizycznego człowieka. Odsetek osób w gospodarstwach domowych, w których poziom wydatków jest niższy niż minimum egzystencji, składa się na stopę/wskaźnik zasięgu ubóstwa skrajnego. Jego zasięg szacowany jest na podstawie wydatków gospodarstw domowych.

Najwyższa stopa ubóstwa skrajnego w 2020 roku została odnotowana wśród rodzin z co najmniej trójką dzieci na utrzymaniu – 5,9 proc. W stosunku do roku 2019 roku nastąpił pod tym względem wzrost (z 5 proc.), wskaźnik był jednak mniejszy niż w latach 2017 i 2018 (stopa ubóstwa skrajnego wśród rodzin z co najmniej trójką dzieci wyniosła wówczas odpowiednio: 6,4 i 7 proc.).

Problem z zaspokojeniem podstawowych potrzeb najrzadziej mają gospodarstwa jednoosobowe oraz rodziny bez dzieci i z jednym dzieckiem na utrzymaniu. W 2020 roku stopa ubóstwa skrajnego we wszystkich trzech grupach wyniosła po 1,4 proc. Dla rodzin z dwójką dzieci, a także osób samotnych z dzieckiem na utrzymaniu wartość wskaźnika była równa odpowiednio 2,7 i 2,8 proc.

Jak wynika z danych GUS, na ubóstwo skrajne najbardziej narażone są osoby nieletnie. W grupie wiekowej 0-17 lat wskaźnik był wyższy od ogólnokrajowej średniej i wyniósł 5,9 proc. Dla osób w wieku 18-64 lat stopa ubóstwa skrajnego była równa 5,1 proc., a dla seniorów po 65. roku życia – 4,4 proc.

Szczegółowych danych na temat poziomu zaspokajania potrzeb w polskich gospodarstwach domowych dostarcza Instytut Pracy i Spraw Socjalnych (IPiSS). Wartość minimum egzystencji dla poszczególnych grup w 2020 roku wynosiła:

• w gospodarstwie jednoosobowym: 641,74 zł,
• w gospodarstwie dwuosobowym (dwoje dorosłych): 550,52 zł na osobę,
• w gospodarstwie trzyosobowym:
  • dwoje dorosłych i młodsze dziecko: 530,20 zł na osobę,
  • dwoje dorosłych i starsze dziecko: 579,82 zł na osobę,

• w gospodarstwie czteroosobowym (dwoje dorosłych oraz dziecko młodsze i dziecko starsze): 558,06 zł na osobę,
• w gospodarstwie pięcioosobowym (dwoje dorosłych, dziecko młodsze i dwójka dzieci starszych): 574,46 zł na osobę,
• w gospodarstwie emeryckim:
  • jednoosobowym:  609,65 zł,
  • dwuosobowym: 518,43 zł na osobę.

Dane dotyczące ubóstwa skrajnego w 2019 roku omawialiśmy przy okazji analizy wypowiedzi Michała Szczerby z lutego tego roku. O ubóstwie skrajnym wśród Polaków pisaliśmy również m.in., weryfikując wypowiedzi Włodzimierza Czarzastego, Andrzeja Dudy czy Michała Wosia.

Stopa ubóstwa 5,2 proc. Ile to osób?

Anna Maria Żukowska stwierdziła, że pomiędzy 2019 a 2020 rokiem przybyło 350 tys. osób objętych ubóstwem skrajnym. Liczbę Polaków, których potrzeby nie są właściwie zaspokajane, możemy obliczyć na podstawie liczby ludności kraju.

W grupie wiekowej 0-17 lat, której liczebność w 2020 roku wyniosła 6 954 000, liczba osób objętych skrajnym ubóstwem była równa 410 286 (dla przypomnienia, wartość wskaźnika – 5,9 proc.). Populacja Polaków w wieku 18-64 lata wyniosła 22 771 000 – wśród nich ubóstwo skrajne dotyczyło 1 161 321 osób (wskaźnik 5,1 proc.). Liczba ludności po 65. roku życia wyniosła 7 120 000, co przełożyło się na 313 280 seniorów żyjących w skrajnym ubóstwie (wskaźnik 4,4 proc.).