Dyskusja o aborcji w Sejmie

11 kwietnia Sejm przystąpił do pierwszego czytania projektów ustaw zmieniających przepisy dotyczące aborcji. Chodzi łącznie o cztery projekty, dwa autorstwa Lewicy (1, 2) i po jednym autorstwa KO i Trzeciej Drogi. Jako pierwszy czytany był jeden z projektów Lewicy, który dotyczy nowelizacji Kodeksu karnego i częściowej depenalizacji czynów związanych z terminacją ciąży.

Podczas debaty dotyczącej tego właśnie projektu, głos zabrała (s. 187) m.in. Izabela Bodnar. Posłanka stwierdziła, że przez wyrok Trybunału Konstytucyjnego z 2020 roku wiele kobiet umarło w szpitalu, a przez strach aż 68 proc. Polek nie chce mieć dzieci. Czy to prawdziwe dane?

CBOS bada postawy prokreacyjne kobiet

W styczniu 2023 roku Centrum Badań Opinii Społecznej opublikowało raport z badania „Postawy prokreacyjne kobiet 2022”. Wynika z niego, że 68 proc. kobiet w wieku 18–45 lat nie planuje dziecka bądź nie wie, czy chce je mieć (s. 3). W taki sposób badane odpowiedziały na pytanie: „Czy planuje pani w przyszłości potomstwo?”.

Z kolei 32 proc. planuje je w dalszej perspektywie (15 proc.) lub w ciągu najbliższych 3–4 lat (17 proc.). Na tej podstawie nie możemy jednak oceniać, ile Polek w kraju nie chce mieć dzieci, ponieważ wiemy jedynie, że 68 proc. nie planowało lub nie wiedziało, czy chce mieć dziecko w chwili przeprowadzania badania.

Sprawdzaliśmy już tę kwestię w osobnej analizie. Wyjaśniliśmy wtedy, że zbiorcze przedstawienie osób nieplanujących dziecka z tymi, które nie wiedzą, czy chcą je mieć w przyszłości, wprowadza w błąd. I teraz to podtrzymujemy.

Młode kobiety coraz rzadziej myślą o dziecku

W poprzednim badaniu CBOS z 2017 roku udział kobiet planujących dzieci w grupie wiekowej 18–45 wynosił 41 proc. (s. 4). Wówczas 25 proc. respondentek planowało potomstwo w perspektywie 3–4 lat, a 16 proc. planowało je w dalszej przyszłości.

Obecnie najczęściej plany posiadania potomstwa w niedalekiej przyszłości deklarują (s. 4) kobiety w wieku 30–34 lat (31 proc.). Jeszcze w wynikach z 2017 roku przodowała grupa młodszych kobiet, w wieku 25–29 (s. 4). Wtedy w tej grupie 50 proc. kobiet planowało potomstwo w ciągu najbliższych 3–4 lat. W 2022 roku było to już 27 proc.

Jeśli chodzi o dalszą perspektywę, dziecko planują niezmiennie najczęściej młode kobiety w przedziale 18–24 lat. W 2022 roku stanowiły one 55 proc., a w 2022 roku – 49 proc.

CBOS: Polacy chcą mieć dzieci

W kwietniu i maju 2023 roku CBOS przeprowadził sondaże związane z planami prokreacyjnymi Polaków, ale tym razem skupiono się na barierach. Jak pisze sam CBOS (s. 3), chciano znaleźć odpowiedź na pytanie: „czy i dlaczego Polacy mają mniej dzieci, niż chcieliby mieć, a także dlaczego niektórzy w ogóle nie chcą mieć dzieci”.

Tylko jedno dziecko chciałoby mieć 10 proc. mężczyzn i 12 proc. kobiet. Z kolei zdecydowanie żadnego dziecka nie będzie miało 10 proc. respondentek i 6 proc. respondentów (s. 4).

Warto zauważyć, że 57 proc. respondentów wskazało, że ma mniej dzieci, niżby chciało (s. 5). Tylko 1 proc. ma ich więcej, niżby chciało, a 30 proc. ma dokładnie tyle, ile chce. Wyniki tych badań wskazują, że Polacy zdecydowanie chcą mieć dzieci, a odsetek tych, którzy w ogóle ich nie planują, jest niewielki.

Dlaczego Polacy nie chcą mieć dzieci?

CBOS przyjrzał się bliżej grupie, która w ogóle nie chce mieć dzieci. W sondażu zadano pytanie otwarte dotyczące powodów takiej decyzji (s. 8). Ponad połowa (55 proc.) ankietowanych wskazała na sytuację osobistą. Chodzi tutaj o sam fakt, że nie lubią i nie chcą dzieci (18 proc.), bądź jest to ich sprawa osobista (10 proc.). Wskazywano także na zbyt dużą odpowiedzialność (10 proc.) i potrzebę niezależności (7 proc.).

Z kolei 14 proc. respondentów wskazało na sytuację materialną. Wymieniali wysokie koszty utrzymania, inflację i ogólny brak warunków do wychowania dzieci. W końcu 9 proc. ankietowanych nie chce mieć potomstwa z uwagi na sytuację na świecie. Tutaj najczęstszymi argumentami były zmiany klimatyczne, pogarszający się stan środowiska naturalnego, a także wojna.

Wyniki zostały podane zbiorczo. Nie wiemy jednak, jakie powody wskazywali mężczyźni, a jakie kobiety. Tym samym nie możemy potwierdzić, która przyczyna była dominująca w przypadku respondentek. 

Nie ma jednej odpowiedzi

Dlaczego część Polek i Polaków nie planuje potomstwa lub powiększenia rodziny o kolejne dziecko? Na to pytanie próbowali odpowiedzieć eksperci, według których nie ma jednej odpowiedzi. Tak wynika z konferencji zorganizowanej z inicjatywy Instytutu Komunikacji Zdrowotnej. 

Wśród powodów rezygnacji lub odkładania macierzyństwa na później wymieniano brak poczucia stabilności wewnętrznej i zewnętrznej, niepewność ekonomiczną, problemy na rynku mieszkaniowym, trudności ze znalezieniem przez kobietę odpowiedniego partnera czy też jakość opieki okołoporodowej.