Dyskusje o prawie aborcyjnym

Wanda Nowicka w programie „Fakty po Faktach” dyskutowała z Joanną Muchą o konsekwencjach ustanowienia w Polsce restrykcyjnych przepisów dotyczących przesłanek kwalifikujących do przeprowadzenia aborcji. Posłanki rozmawiały na temat prawa aborcyjnego w kontekście śmierci ciężarnej 33-letniej Doroty, która zmarła w szpitalu z powodu wstrząsu septycznego. 

Obecnie aborcje w Polsce można dokonać wyłącznie w dwóch przypadkach: gdy ciąża stanowi zagrożenie dla życia lub zdrowia kobiety lub gdy ciąża powstała w wyniku czynu zabronionego (np. gwałt). To efekt wyroku Trybunału Konstytucyjnego, który opublikowano 27 stycznia 2021 roku. Od tego momentu przeprowadzanie aborcji w przypadku uszkodzenia lub wad płodu stało się niezgodne z konstytucją.

Zdaniem Joanny Muchy Polska, jeśli chce zliberalizować przepisy dotyczące aborcji, mogłaby pójść drogą Irlandii, w której odbyło się w tej sprawie referendum. Podobnie jak na „zielonej wyspie”, za ułożenie pytania odpowiadałby panel obywatelski, a nie – politycy. Wanda Nowicka stwierdziła natomiast, że kwestie te w obu krajach nie są porównywalne. W Irlandii prawo do aborcji ma być częścią konstytucji tego kraju, w związku z czym przepisy dotyczące przerywania ciąży można zmienić wyłącznie w wyniku referendum konstytucyjnego.

Zaostrzanie irlandzkiego prawa aborcyjnego

Aborcja w Irlandii została zakazana w 1861 roku na mocy ustawy o przestępstwach przeciwko osobie. To prawo zostało wprowadzone, kiedy Irlandia była częścią Zjednoczonego Królestwa Wielkiej Brytanii i Irlandii, i nie zostało zniesione, kiedy Irlandia uzyskała niepodległość w 1922 roku.

Ten zakaz uległ wzmocnieniu w roku 1983 ze względu na wprowadzenie do konstytucji ósmej poprawki. Poprawka zrównywała wartość życia matki i nienarodzonego dziecka (art. 40.3.3). Na mocy tej poprawki przepisy z 1861 roku miały być uznawane za konstytucyjne. W tej sprawie przeprowadzono referendum, w którym 67 proc. głosujących opowiedziało się za poprawką.

Zmiany w prawie aborcyjnym

Zmiany zostały zapoczątkowane wyrokiem z 1992 roku w sprawie „Attorney General kontra X”, wydanym przez Sąd Najwyższy. Dotyczył on 14-letniej ofiary gwałtu, która chciała wykonać zabieg aborcji w Wielkiej Brytanii, gdzie było to legalne. Sąd orzekł, że aborcja może zostać wykonana, jeśli zagrożone jest życie kobiety, a nie – zdrowie. Jako że dziewczyna miała myśli samobójcze związane z koniecznością urodzenia dziecka poczętego wskutek gwałtu, sąd potraktował to jako zagrożenie życia matki.

Dwie dekady później śmierć 31-letniej mieszkanki Irlandii Savity Halappanavar po raz kolejny wzbudziła dyskusję o prawie aborcyjnym. Gdy kobieta zgłosiła się do szpitala w Galway, okazało się, że poroniła. Pomimo to przez dwa dni czekała w bólu, aż lekarze stwierdzą, że serce jej dziecka przestało bić. Gdy to się stało, lekarze dokonali aborcji, jednak Halappanavar zmarła w wyniku sepsy.

Raport irlandzkiego Urzędu ds. Informacji i Jakości Zdrowia wykazał, że lekarze dokonali wielu niedopatrzeń i nie zachowali odpowiednich zasad opieki medycznej. W związku z tym w 2013 wprowadzono ustawę o ochronie życia w czasie ciąży. Na jej mocy do porządku prawnego włączono to, co już wcześniej zostało zainicjowane przez orzeczenie Sądu Najwyższego. Ustawa dopuszczała wykonanie aborcji, jeśli życie matki jest zagrożone.

Referendum w sprawie uchylenia ósmej poprawki

Jeszcze przed głosowaniem rząd zapowiedział, że jeżeli większość głosujących opowie się „za” liberalizacją prawa aborcyjnego, przedstawi projekt ustawy dopuszczający aborcję do 12. tygodnia ciąży.

W konsekwencji wyniku referendum do konstytucji dodano 36. poprawkę, która zmieniała brzmienie art. 40.3.3. Na jej mocy w Irlandii może zostać wprowadzone prawo uchwalone przez parlament, które reguluje zasady terminacji ciąży. Do konstytucji nie wpisano więc prawa do aborcji. W konstytucji znalazł się zapis, który upoważnił parlament do zmiany zasad przerywania ciąży poprzez uchwalenie ustawy.

W grudniu 2018 roku została uchwalona stosowna ustawa, która zalegalizowała aborcję do 12. tygodnia ciąży we wszystkich przypadkach oraz jeśli występuje zagrożenie życia lub zdrowia matki – podczas całej ciąży.