Strona główna Wypowiedzi Prawo do wykonywania zawodu psychologa. Co z ustawą?

Prawo do wykonywania zawodu psychologa. Co z ustawą?

Prawo do wykonywania zawodu psychologa. Co z ustawą?

Agnieszka Dziemianowicz-Bąk

Ministra Rodziny, Pracy i Polityki Społecznej
Nowa Lewica

Jedną z ustaw, nad którymi będziemy pracować także w ministerstwie, na którego czele stanęłam, jest ustawa o zawodzie psychologa. To jest jeden z nielicznych zawodów zaufania publicznego, który nie doczekał się swoich regulacji.

Kropka nad i, 13.12.2023

Prawda

Wypowiedź uznajemy za zgodną z prawdą, gdy:  

  • istnieją dwa wiarygodne i niezależne źródła (lub jedno, jeśli jest jedynym adekwatnym z punktu widzenia kontekstu wypowiedzi) potwierdzające zawartą w wypowiedzi informację, 
  • zawiera najbardziej aktualne dane istniejące w chwili wypowiedzi, 
  •  dane użyte są zgodnie ze swoim pierwotnym kontekstem.

Sprawdź metodologię

Kropka nad i, 13.12.2023

Prawda

Wypowiedź uznajemy za zgodną z prawdą, gdy:  

  • istnieją dwa wiarygodne i niezależne źródła (lub jedno, jeśli jest jedynym adekwatnym z punktu widzenia kontekstu wypowiedzi) potwierdzające zawartą w wypowiedzi informację, 
  • zawiera najbardziej aktualne dane istniejące w chwili wypowiedzi, 
  •  dane użyte są zgodnie ze swoim pierwotnym kontekstem.

Sprawdź metodologię

  • W 2001 roku przyjęto ustawę o zawodzie psychologa i o samorządzie zawodowym psychologów. Ustawa weszła w życie w 2006 roku, jednak de facto nie jest wykorzystywana.
  • Nigdy nie wydano przepisów wykonawczych do ustawy. Nie powołano samorządu psychologów ani Regionalnych Izb Psychologów. Nie jest prowadzona lista osób posiadających uprawnienia do pełnienia zawodu psychologa. 
  • Ten stan rzeczy potwierdzają środowisko osób zajmujących się psychologią (1, 2) oraz Rzecznik Praw Obywatelskich. RPO stwierdził, że ustawa z 2001 roku tworzy fikcję prawa.
  • Formalnie psycholodzy pracujący w Polsce nie posiadają wydanych uprawnień do wykonywania swojego zawodu. Mogą tylko legitymować się tytułem zawodowym magistra w dziedzinie psychologii, co potwierdza ministerstwo.
  • W praktyce zawód psychologa pozostaje nieuregulowany. Na tej podstawie oceniamy wypowiedź jako prawdziwą.

Reforma opieki psychologicznej jednym z priorytetów nowej ministry

Agnieszka Dziemianowicz-Bąk stanęła na czele Ministerstwa Rodziny i Polityki Społecznej. Na jej wniosek do nazwy ministerstwa ma również wrócić słowo praca.

Polityczka zapowiedziała, że ważnym dla niej tematem będzie troska o zdrowie psychiczne, zwłaszcza młodzieży. W tym celu jej resort zajmie się uregulowaniem zawodu psychologa. Podkreśliła, że nadal w polskim prawie brakuje regulacji poświęconych tej grupie zawodowej.

To nie pierwszy raz, gdy Agnieszka Dziemianowicz-Bąk apeluje w sprawie regulacji zawodu psychologa. W poprzedniej kadencji Sejmu stała na czele powołanego przez siebie parlamentarnego zespołu ds. uregulowania zawodu psychologa. W październiku 2021 roku do Sejmu złożono nawet poselski projekt ustawy, jednak trafił on do czytania w komisjach, a potem utknął w „zamrażarce” sejmowej.

Czym zajmuje się psycholog?

Na początek należy wprowadzić istotne rozróżnienie. Nie każdy psycholog zajmuje się tym samym. Wielu psychologów pracuje jako psychoterapeuci, jednak zainteresowania psychologii jako nauki są o wiele szersze niż samo zdrowie psychiczne. Na ogół psycholodzy zajmują się m.in.: 

  • diagnozą psychologiczną,
  • opiniowaniem i orzekaniem,
  • współpracą ze sportowcami,
  • poradnictwem i wykonywaniem testów psychologicznych,
  • psychoterapią,
  • pracą z dziećmi doświadczającymi trudności w szkole,
  • udzielaniem pomocy psychologicznej,
  • i wiele innych.

Ustawa istnieje od dwudziestu lat, ale to martwy przepis

W polskim prawie powstały kiedyś regulacje dotyczące zawodu psychologa. W czerwcu 2001 roku przyjęta została ustawa o zawodzie psychologa i o samorządzie zawodowym psychologów. Ustawa głosi, że aby zostać psychologiem, należy spełnić następujące warunki:

  • uzyskać w polskiej uczelni dyplom magistra psychologii lub uzyskać za granicą wykształcenie uznane za równorzędne w Polsce,
  • posiadać pełną zdolność do czynności prawnych,
  • władać językiem polskim w mowie i w piśmie w zakresie koniecznym do wykonywania zawodu psychologa,
  • odbyć podyplomowy staż zawodowy pod merytorycznym nadzorem psychologa posiadającego prawo wykonywania zawodu, który ponosi odpowiedzialność za czynności zawodowe wykonywane przez psychologa stażystę.

W teorii przepisy miały wejść w życie w 2006 roku (art. 64). Ostatecznie przepisów nie zaczęto stosować w praktyce, a formalnie żaden psycholog w Polsce nie ma nadanego prawa do wykonywania zawodu. Z czego to wynika?

Regulacje istnieją, ale nie funkcjonują

Nigdy nie wydano przepisów wykonawczych do tego aktu prawnego. Co więcej, nie udało się powołać samorządu psychologów zdefiniowanego w ustawie. Nie powstała również lista, na którą są wpisywane osoby z uprawnieniami, ponieważ nie zostały powołane Regionalne Izby Psychologów, które miały takie listy prowadzić (co potwierdzają informacje na stronie MRiPS). Rolę samorządów zawodowych nieformalnie przejęły związki zawodowe.

Co to oznacza? Psycholodzy nie mogą uzyskać potwierdzenia prawa wykonywania zawodu w naszym kraju. Mogą jedynie legitymować się tytułem zawodowym magistra na kierunku psychologia. 

Sam zawód psychologa w praktyce nie jest więc regulowany. Dopiero później, w zależności od wybranej ścieżki kariery, psycholodzy mogą np. uzyskać certyfikację w szkole terapii, postarać się o prawo do bycia biegłym sądowym lub zdobyć specjalizację z psychologii klinicznej.

Wybrane ścieżki kariery w psychologii wymagają specjalizacji

Niektóre z wyżej wymienionych ścieżek kariery są usankcjonowane prawnie. Przykładowo: aby zostać psychologiem klinicznym i pracować w szpitalu należy uzyskać specjalizację, co reguluje rozporządzenie Ministra Zdrowia

Brakuje natomiast odrębnych regulacji dla zawodu psychoterapeuty, choć od przyszłego roku wejdą w życie pierwsze zmiany w tym zakresie. W ustawie o ochronie zdrowia psychicznego pojawi się definicja psychoterapii oraz regulacje stwierdzające, kto ma prawo prowadzić opiekę psychoterapeutyczną w ramach podstawowej i specjalistycznej opieki zdrowotnej. 

Problem potwierdza Rzecznik Praw Obywatelskich

W 2019 roku RPO Adam Bodnar zaapelował do Ministerstwa Rodziny i Polityki Społecznej w sprawie zaniedbania ze strony państwa. Rzecznik podkreślił, że „przyjęta 13 lat temu ustawa o zawodzie psychologa nigdy nie zaczęła być stosowana”.

Taka sytuacja, jak zauważa RPO, wynika z faktu, że nie zostały powołane regionalne izby psychologów oraz nie wydano żadnych przepisów wykonawczych w tym zakresie. Bodnar stwierdził, że istniejąca ustawa tworzy fikcję prawa.

RPO zauważył również, że regularnie spływają do niego skargi i petycje dotyczące tej kwestii. Brak funkcjonujących regulacji prowadzi do sytuacji, w której ludziom w kryzysie doradzają „psychologowie”, którzy formalnie nie mają prawa wykonywania zawodu. Tym samym istnieje ryzyko, że bardziej szkodzą, niż pomagają.

Trudne losy ustawy

Co ciekawe, pomimo że wspomniana ustawa z 2001 roku nie działa, to w 2019 roku opublikowano jej aktualną wersję z ujednoliconymi przepisami. Formalnie jest to ustawa nadal funkcjonująca. W uzasadnieniu do nowego projektu ustawy w 2021 roku taki stan rzeczy tłumaczono w następujący sposób:

„Po 21 latach od uchwalenia ustawa nie przeszła żadnej nowelizacji w swoim głównym zakresie przedmiotowym. W 2009 roku wprowadzono dwie zmiany dostosowawcze, tak samo jak w 2018 roku. Obowiązująca ustawa przestała wpisywać się w zmieniający się system prawny i przepisy prawa unijnego. Szanse na utworzenie samorządu zawodowego i wdrożenie przepisów ustawy z 2001 roku należy szacować jako bliskie zeru”.

Psycholodzy nadal czekają na ustawę

Samo środowisko polskich psychologów aktywnie dąży do uregulowania swojego zawodu. Z historią działań podejmowanych przez Ogólnopolski Związek Zawodowy Psychologów (OZZP) można zapoznać się na ich stronie. W listopadzie br. o uregulowanie zawodu psychologa apelował Komitet Psychologii Polskiej Akademii Nauki.

W 2020 roku ukazał się raport przygotowany przez OZZP. Z badania dotyczącego oczekiwań w sprawie ustawy przeprowadzonego wśród psychologów praktyków wynika, że zdaniem dominującej większości osób (94,4 proc.) tytuł psychologa powinien być zarezerwowany dla określonej grupy osób. 43,8 proc. respondentów uważa, że tylko osoby z prawem do wykonywania zawodu powinny móc korzystać z tego terminu (s. 18). Łącznie 69 proc. osób twierdzi, że ustawa powinna wprowadzać takie pojęcie prawa do wykonywania zawodu (s. 19).

*Jeśli znajdziesz błąd, zaznacz go i wciśnij Ctrl + Enter

Pomóż nam sprawdzać, czy politycy mówią prawdę.

Nie moglibyśmy kontrolować polityków, gdyby nie Twoje wsparcie.

Wpłać

Dowiedz się, jak radzić sobie z dezinformacją w sieci

Poznaj przydatne narzędzia na naszej platformie edukacyjnej

Sprawdź!