Ukryty problem samobójstw wśród seniorów

Od początku pandemii wiele uwagi poświęca się problemom psychicznym i rosnącej liczbie samobójstw, zwłaszcza wśród nastolatków. Temat ten pojawił się również ostatnio na naszym portalu za sprawą wypowiedzi Agnieszki Dziemianowicz-Bąk, z której analizą zapoznasz się tutaj.

Podczas posiedzenia Sejmu 1 lutego, a później również na Twitterze, posłanka Anna Wojciechowska zauważyła, że problem dotyczy również innych grup wiekowych, w tym seniorów.

Posłanka Koalicji Obywatelskiej przytoczyła statystykę, zgodnie z którą średnia liczba osób po 60. roku życia, które odebrały sobie życie, w ostatnich latach wyniosła 1 600 rocznie. Według Wojciechowskiej powodem samobójstw w tej grupie społecznej jest przede wszystkim ubóstwo.

Jedno samobójstwo na trzy dotyczy seniora

Spójrzmy najpierw na dane z okresu, na który powołała się Anna Wojciechowska. Według statystyk Policji w latach 2018–2020 wśród osób powyżej 60. roku życia miało miejsce kolejno 1 575, 1 643 i 1 606 samobójstw. Średnio 1 608 rocznie.

W samym 2020 roku najwięcej osób odebrało sobie życie w grupie wiekowej 60-64 lata. Liczba takich prób wyniosła 524. Jest to jedyna grupa, w której od 2013 roku liczba samobójstw zakończonych zgonem nigdy nie spada poniżej 500.

Przed 2018 rokiem życie odebrało sobie:

• w 2017 roku: 1 517 osób po 60. roku życia,
• w 2016 roku: 1 543 osoby,
• w 2015 roku: 1 517 osób,
• w 2014 roku: 1 580 osób,
• w 2013 roku:  1 437 osób.

Rośnie liczba prób samobójczych

O ile liczba prób samobójczych zakończonych zgonem w 2020 roku nieznacznie spadła, to tego samego nie można powiedzieć o ogólnej liczbie zamachów samobójczych wśród seniorów. Z roku na rok (z wyjątkiem roku 2015) takich wydarzeń przybywa.

Dane z ostatnich lat prezentują się następująco:

• 2020: 2 284 prób samobójczych,
• 2019: 2 279,
• 2018: 2 067,
• 2017: 2 036,
• 2016: 1 947,
• 2015: 1 863,
• 2014: 1 908,
• 2013: 1 618.

Średnia dla lat 2018–2020 wynosi 2 210. Łączna liczba prób samobójczych w tym czasie wyniosła 35 141. Próby samobójcze dokonane przez seniorów stanowiły niecałe 19 proc. tej liczby ­– znacząco mniej niż w przypadku prób samobójczych zakończonych zgonem.

Oznacza to, że osoby po 60. roku częściej skutecznie odbierają sobie życie niż inne grupy wiekowe.

Powodem samobójstw nie tylko zła sytuacja ekonomiczna

Dr Iwona Koszewska wskazuje, że czynników ryzyka zachowań samobójczych wśród osób starszych jest wiele. Jak wyjaśnia:

Na samotność, jako główny powód odbierania sobie życia przez seniorów, wskazuje również dr Halszka Witkowska z Polskiego Towarzystwa Suicydologicznego. Według specjalistki nie bez znaczenia jest tutaj sytuacja pandemiczna, która wymogła na nas przejście na kontaktowanie się za pośrednictwem nowych technologii.

Dla wielu seniorów trudność stanowi nie tylko obsługa nowoczesnych urządzeń, ale również brak realnego kontaktu z najbliższymi.

Samotni seniorzy gorzej zapatrują się na swoją sytuację materialną

Zła sytuacja finansowa i brak wsparcia także może być powodem pogorszenia kondycji psychicznej osoby starszej.

Jak wynika z opublikowanej właśnie „Informacji o sytuacji osób starszych w Polsce za 2020 r.”, przed dwoma laty stosunkowo duży odsetek gospodarstw domowych, w których mieszka senior, ocenił swoją sytuację materialną jako bardzo dobrą i raczej dobrą.

Jednak o ile w przypadku gospodarstw domowych składających się i z osób młodszych, i starszych odsetek ten wyniósł 59,5 proc., tak w gospodarstwach złożonych wyłącznie z osób starszych taka ocena pojawiła się już tylko w 39,9 proc. (choć i tak nastąpił tu wzrost w porównaniu z 2019 rokiem – 37,4 proc.).

Ubóstwo wśród seniorów zmniejsza się, ale nie znika

Według Głównego Urzędu Statystycznego zasięg ubóstwa wśród Polaków po 65. roku życia w 2020 roku wynosił:

• ubóstwo ustawowe: 6 proc.,
• ubóstwo relatywne: 10 proc.,
• ubóstwo skrajne: 4,4 proc.

Różnice między poszczególnymi typami ubóstwa znajdziesz w wielu naszych analizach, np. tutaj.

Ogólna liczba osób w wieku 65 lat lub więcej w 2020 roku wynosiła 7 mln 120 tys. Oznacza to, że ubóstwo ustawowe dotykało ok. 427,2 tys. osób, a ubóstwo relatywne dotyczyło ok. 712 tys. seniorów.

Obserwujmy swoich bliskich

Dr Koszewska wskazuje, na jakie sygnały ostrzegawcze należy zwracać uwagę, mając w swoim otoczeniu seniora:

Ponieważ osoby starsze często nie są chętne do opowiadania o swoich problemach wprost, bliskie im osoby powinny zatem bacznie obserwować ich kondycję psychiczną.

Zachęcamy do przeczytania wywiadów z ekspertkami: dr Iwoną Koszewską i dr Halszką Witkowską, które opowiadają więcej o tym, jak zadbać o zdrowie psychiczne seniora i rozpoznać u niego symptomy myśli samobójczych.