NIK: problemy w rozwoju rodzinnych form pieczy zastępczej

W 2012 roku przyjęta została ustawa o zmianie ustawy o wspieraniu rodziny i systemie pieczy zastępczej. Państwo ma obowiązek zapewnić opiekę zastępczą dziecku, którego biologiczni rodzice z różnych względów nie mogą sprawować nad nim opieki. Priorytet przyznano rodzinnej opiece zastępczej nad dziećmi. W ciągu dziewięciu lat wskaźnik deinstytucjonalizacji, czyli procentowego udziału dzieci przebywających w rodzinnej pieczy zastępczej, wzrósł o niecałe 4 punkty proc. (z poziomu 73,8 proc. do 77,7 proc.). Najwyższa Izba Kontroli stwierdziła, że wdrożenie nowych instrumentów pomocowych nie przyniosło oczekiwanych efektów i przeprowadziła inspekcję w celu zweryfikowania przyczyn.

Dominującym problemem w rozwoju rodzinnych form pieczy zastępczej jest brak kandydatów do pełnienia tej funkcji. Wynika to przede wszystkim z niedostatecznego wsparcia państwa dla istniejących rodzin zastępczych. Dodatkowo NIK zauważa, że zbyt wolne przechodzenie od systemu pieczy instytucjonalnej do systemu pieczy rodzinnej jest dla samorządów bardzo kosztowne. Średni koszt utrzymania dziecka w placówce opiekuńczo-wychowawczej był tam ponad pięciokrotnie wyższy niż w rodzinie spokrewnionej.

Podczas audycji na antenie radia TOK FM swoje zdanie przedstawiła posłanka Marzena Okła-Drewnowicz, według której za przedstawiony w raporcie stan rzeczy odpowiedzialny jest przede wszystkim rząd.

Liczba spraw przeniesionych na następny okres od 2000 roku wzrosła o ponad połowę

Na stronie Ministerstwa Sprawiedliwości znajdziemy opracowanie z ewidencją spraw o pozbawienie, zawieszenie i ograniczenie władzy rodzicielskiej dla lat 2000–2021. Z dostępnych danych dowiemy się m.in. o liczbie spraw wpływających, rozstrzygniętych, a także tych odłożonych na kolejny okres.

Liczba spraw wpływających i rozstrzygniętych była ze sobą powiązana – wzrost lub spadek pierwszych wiązał się ze zmianami w drugich. Sprawa wyglądała inaczej dla spraw, które pozostały na następny okres – one na przestrzeni lat wzrosły ponad dwukrotnie.

Według danych jeszcze w 2000 roku spraw odłożonych na następny okres było w ewidencji 8 011. Już 12 lat później liczba ta urosła do 13 618 spraw. W ciągu 9 następnych lat liczba ta wzrosła do poziomu 20 527 w 2021 roku.

Sprawy najczęściej kończą się pozbawieniem lub ograniczeniem władzy rodzicielskiej. Dla przykładu w 2021 roku rozstrzygnięto 36 557 spraw, spośród których 12 382 zakończyło się ograniczeniem, a 7 975 – pozbawieniem władzy rodzicielskiej. Do zawieszenia władzy rodzicielskiej doszło jedynie w 371 sprawach.

Średni czas trwania postępowań obecnie maleje, w ostatnich latach wzrastał

Na stronie ministerstwa znajdziemy dane dotyczące średniego czasu trwania postępowań sądowych od 2011 roku do początku 2022 roku. W przypadku postępowań dotyczących rodzinnych spraw opiekuńczych średni czas dla jednej sprawy obecnie się obniża, choć trwają one dłużej niż 12 lat temu.

Od 2011 roku średni czas trwania tych postępowań niemal nieprzerwanie wzrastał z poziomu 4,1 do 5,4 miesiąca w 2020 roku. Natomiast najnowsze dostępne dane pokazują spadek do 5,1 miesiąca w 2021 roku i do 4,8 miesiąca w I. kwartale 2022 roku.